عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران از دولت آتی خواستار شد:

سازمان محیط‌زیست را از حالت دکوری خارج کنید

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم - طاهره ترابی‌مهوش: عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران از دولت آتی خواستار خارج کردن سازمان محیط‌زیست از حالت دکوری شد و گفت: آب، انرژی، تغییر کاربری و چرای دام مسائل کلان زیست‌محیطی کشور هستند.

وضعیت زیست‌محیطی کشورها و تغییرات آن یکی از مسائل مهم عصر جدید است، براین اساس دولت‌ها و فعالان عرصه محیط‌زیست می‌کوشند سیاست‌هایی برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی سرزمین خود وضع کنند که ایران نیز یقیناً از این قاعده مستثنی نیست.

دراین‌بین دولت‌ها در بستر حکمرانی به معنای اعمال قدرت سیاسی، اقتصادی و اداری برای اداره امور کشور در همه سطوح ورود می‌کنند حال آنکه مدیریت و اداره مناسب کشور از ویژگی‌هایی چون مشارکت همگانی، قانون‌محوری، شفافیت کافی، پاسخگویی، تصمیم‌گیری خردمندانه و نگاه دوراندیشانه برخوردار است و در نهایت، رابطه مناسب و متعالی دولت و مردم را در پی خواهد داشت زیرا هنگامی‌که مردم احساس کنند کشور به آن‌ها تعلق دارد و مالک اصلی منابع خودشان هستند، به شکل مطلوب‌تری از منابع استفاده و آینده را نیز در نظر می‌گیرند.

براین اساس مباحث زیست‌محیطی یکی از محورهای اساسی در مسیر صیانت از داشته‌ها در هر کشور محسوب و دولت‌ها بنا به وظایف تعریف شده می‌توانند در حفظ و پاسداشت محیط‌زیست نقش‌آفرینی جدی داشته باشند؛ بنابراین در آستانه انتخابات ریاست جمهوری برآن شدیم تا در خصوص وضعیت محیط‌زیست و وظایف دولت در این باب و چالش‌های پیش‌روی محیط‌زیست ایران گفت‌وگویی را با کارشناس محیط‌زیست و عضو هیئت‌علمی دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

حسین ‌آخانی‌سنجابی با بیان اینکه متأسفانه طی چند دهه اخیر هیچ‌گاه صیانت از محیط‌زیست دغدغه دولت‌ها نبوده است گفت: درواقع سازمان حفاظت از محیط‌زیست را می‌توان سازمانی صرفاً دکوری قلمداد کرد.

وی با تأکید براینکه علی‌رغم وظایف متعدد سازمان حفاظت از محیط‌زیست این ارگان به لحاظ بودجه‌ای از وضعیت مناسبی برخوردار نیست تشریح کرد: می‌توان گفت میزان بودجه در نظر گرفته شده برای این سازمان به اندازه یک دکه در بازار تهران است.

وی با اشاره به اینکه علیرغم جایگاه ویژه محیط‌زیست و اهمیت حفاظت از آن در توسعه پایدار کشور میزان بودجه در نظر گرفته شده برای سازمان از سوی دولت‌ها مایه تأسف است، اذعان کرد: طی این سال‌ها حتی یک‌بار نیز در رأس این سازمان از بدنه این ارگان و یا حتی علاقه‌مند به محیط‌زیست نیز نبوده است.

عضو هیئت‌علمی دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران با تأکید براینکه این امر بیانگر آن است که در حوزه محیط‌زیست، اصل 50 قانون اساسی: «در جمهوری‏ اسلامی، حفاظت‏ محیط‌زیست‏ که‏ نسل‏ امروز و نسل‌های‏ بعد باید در آن‏ حیات‏ اجتماعی‏ رو به‏ رشدی‏ داشته‏ باشند، وظیفه‏ عمومی‏ تلقی‏ می‏شود. ازاین‌رو فعالیت‌های‏ اقتصادی‏ و غیر آن‌که‏ با آلودگی‏ محیط‌زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ است.» نادیده انگاشته شده است، تصریح کرد: بنابراین نمی‌توان به احیای این ماده در عرصه محیط‌زیست امیدوار بود زیرا هیچ دولتی طی چند ده اخیر به این ماده توجه نکرده است.

آخانی‌سنجابی با تأکید براینکه حتی در دولت‌های مدعی حفاظت از محیط‌زیست همچون دولت اصلاحات و دولت یازدهم و دوازدهم نیز محیط‌زیست به بدترین شکل ممکن سلاخی شد، تشریح کرد: از سوی دیگر دولت گرفتار مسائل اقتصادی بغرنج و درعین‌حال تحریم‌ها است پس مجبور به مصرف منابع طبیعی هستیم.

وی در واکنش به این سؤال که درحال حاضر دغدغه‌های اصلی محیط‌زیستی کشور چیست، اذعان کرد: در محیط‌زیست کشور با چهار مسئله کلان مواجهیم.

وی افزود: نخستین بحث مسئله آب است زیرا همگان براین امر واقف هستند که ایران کشور خشکی است و درعین‌حال متأسفانه مدیریت آب نیز در آن اشتباه است.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه علاوه بر سد‌سازی‌های بسیار در کشور عادات مصرف اشتباه مردم نیز در این بحث تأثیرگذار بوده به‌گونه‌ای که شبکه هیدرولوژیکی کشور در پی این تصمیم‌سازی‌ها و رویکرد غلط به ویرانه بدل شده است، خاطرنشان کرد: مسئله بعدی استفاده ناپایدار از زمین و به عبارت بهتر تغییر کاربری در اراضی است.

آخانی با تأکید براینکه به روش‌های مختلف در حال حاضر با جاده‌سازی، ویلا‌سازی، گسترش کشاورزی در مناطق ممنوعه و غیره به زمین تعدی می‌شود، تشریح کرد: شاید بتوان گفت دیگر طبیعت بکری در کشور نداریم.

وی با بیان اینکه مسئله سوم به چرای بی‌رویه دام بازمی‌گردد تشریح کرد: این مشکل ازآنجا نشأت می‌گیرد که دامداری متمرکز در کشور وجود ندارد.

این کارشناس محیط‌زیست با تأکید براینکه متأسفانه دام به‌صورت سنتی در مراتع و جنگل‌ها و اراضی بکر رها می‌شود، ابراز کرد: مسئله چهارم بحث انرژی است حال آنکه ایران خود جزو تولیدکنندگان اصلی سوخت‌های فسیلی (اعم از نفت، بنزین و صنایع پتروشیمی) است و همین امر منجر به آن شده که به‌صورت لجام‌گسیخته‌ این منابع حیف‌ومیل می‌شوند.

آخانی‌سنجابی با بیان اینکه تقریباً هر چهار مسئله وابستگی شدید به سیاست‌گذاری دولت دارد خاطرنشان کرد: درواقع دولت به‌طور مستقیم در چهار مسئله کلان عنوان شده دخالت دارد.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم اصلاحی در وضعیت مباحث مطرح شده داشته باشیم این مهم می‌بایست از طریق دولت محقق شود، اظهار کرد: حال‌آنکه دولت ازآنجاکه در معرض نیاز مردم قرار دارد متأسفانه به‌راحتی از این چهار حوزه و لزوم توجه به مباحث مطرح‌شده در آن‌ها چشم‌پوشی می‌کند.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال در مصرف انرژی دولت خود دست به تولید خودروهای بی‌کیفیت می‌زند تا بازاری برای درآمد‌زایی ایجاد کند زیرا در دیگر بخش‌ها این بستر و فرصت فراهم نیست.

این کارشناس محیط‌زیست با تأکید براینکه متأسفانه در چهار حوزه کلان عنوان‌شده متأسفانه با فساد گسترده مواجهیم که دست‌کاری و ورود جدی به این‌گونه مسائل دشواری و مشکلات بسیاری را ایجاد خواهد کرد، ادامه داد: برای نمونه بحث زمین‌خواری یکی از همین مسائل بوده که به مافیا تبدیل شده است.

آخانی‌سنجابی در واکنش به این سؤال که در غرب کشور مهم‌ترین معضل محیط زیستی را چه چیزی قلمداد می‌کنید گفت: همان‌طور که عنوان شد چهار معضل کلان محیط‌زیستی در سطح کشور برای همه استان‌ها مشکل‌ساز شده اما برخی مباحث ثانویه محیط‌زیستی نیز دراین‌بین مطرح است.

وی ادامه داد: به‌عنوان‌مثال در غرب کشور اتفاقاتی که در منطقه زاگرس در حال وقوع است اصلی‌ترین دغدغه محیط‌زیستی است.

این کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه این آتش‌سوزی‌ها جنگل‌های بلوط را به ورطه نابودی می‌کشاند، تصریح کرد: در واقع این آتش‌سوزی‌ها به‌صورت گسترده در حال از بین بردن زمین است.

آخانی با بیان اینکه این معضلات ثانویه نیز در گرو تصمیم‌سازی‌های دولت است، اذعان کرد: وقتی در دل جنگل‌های زاگرس جاده‌کشی می‌شود نتیجه آن حضور انسان و اتفاقات و آتش‌سوزی‌هایی با منشأ انسانی است.

وی ادامه داد: حتی در مواردی در منطقه زاگرس شاهد آتش‌سوزی‌های عمدی هستیم که در اراضی امکان تغییر کاربری فراهم شود.

وی با اشاره به بحث سدسازی‌های گسترده در منطقه زاگرس نیز گفت: حال آنکه این منطقه مهم‌ترین مخزن ایران است و مختل کردن تمام رودخانه‌های زاگرس از طریق سدسازی نتیجه‌ای جز متلاشی شدن اکوسیستم و محیط‌زیست طبیعی را در پی نخواهد داشت.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد پرداختن به مباحث محیط‌زیستی به‌عنوان یکی از ارکان‌ها و اصول پایدار محیط‌زیستی می‌بایست به‌عنوان یک اولویت از سوی دولت آتی با تخصیص اعتبار و بودجه لازم موردتوجه قرار گیرد وگرنه مسائل کلان محیط‌زیستی در آینده‌ای نه‌چندان دور تبدیل به بحران محیط‌زیستی خواهد شد و دیگر کشور امکان توسعه پایدار را به‌دنبال نخواهد داشت.