قفل شدن بخشی از شهر همدان با اجرای طرح "بافت ارزشمند"

سپهرغرب خطاب به متولیان میراث فرهنگی استان: قبری که بر آن گریه می‌کنید مرده ندارد

سپهرغرب، گروه خبر - سمیرا گمار: شهرها با ماهیت اجتماعی کالبدی مانند یک بافت زنده بوده و از یک‌سری اجزا به شکل مناطق و محلات تشکیل می‌شود که عمر متفاوتی دارند. در واقع شهرها پوسته انداخته و محدوده قدیمی‌تر و تاریخی‌تر آن‌ها که عموما در محلات مرکزی شهر قرار دارند، نسبت به محلات جوان بیشتر عمر می‌کنند.

پدیده‌ای به نام میراث شهری که شامل بافت‌های تاریخی، بناها و ساختمان‌های شاخص در شهرها هستند معرف خاطرات جمعی و عامل تشخص هر شهری به شمار می‌روند و بخشی از هویت هر آن شهر هستند. در واقع بافت‌های قدیمی بخشی از هویت شهری و تاریخ ما بوده که باید به آن‌ها توجه شده و به عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی حفظ شوند. به این اعتبار است که معماری و بافت‌های شهری بخشی از دیروز و بخشی از شناسنامه ما محسوب شده و مهم هستند، پس برای اینکه بدانیم چه شهری داشته‌ایم و شهر چه ارکان و عناصری داشته، بهترین مکان، محلات تاریخی، بافت‌های فرسوده و بازشناسی آن‌ها است.

این مقدمه کوتاه ورودی برای خبر «ثبت بافت ارزشمند شهر همدان از محدوده میدان باباطاهر تا میدان جهاد توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» بود تا با این رویکرد که در اهمیت بافت تاریخی شهر هیچ تردیدی نیست اما باید به الزامات آن یعنی منافع شهر و شهروندان پایبند بود، به چیستی و چرایی آن بپردازیم؛ این طرح در افکار عمومی سوالات بسیاری ایجاد کرد و خبرنگار سپهرغرب توفیق چندانی در دستیابی به یک پاسخ متقن نداشت که انتظار می‌رود در آینده نه چندان دور این موضوع کاملا روشن شود، آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگو با برخی از متولیان امر در این زمینه است:

     تاکید بر رعایت حقوق مردم

معاون عمرانی استاندار همدان بابیان اینکه طرح‌های میراث فرهنگی برای حفظ برخی محدوده‌ها و آثار شهری برای رعایت هویت آن شهر است، عنوان کرد: آثار تاریخی و بافت قدیمی نباید تحت تاثیر ساخت و سازهای جدید قرار گیرند، لذا معمولا این نواحی و رعایت اهمیت آن باید برای مشاور طرح تفصیلی تعریف شده و در نظر گرفته شود.

محمودرضا عراقی خاطرنشان کرد: تصمیم‌گیری درباره این بافت‌ها و نگهداری از آن‌ها بر عهده اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوده و تقدم قوانین این دستگاه در اولویت قرار دارد.

وی با تاکید بر اینکه در تعریف ضابطه یک‌نواخت در این طرح‌ها باید حقوق مردم نیز رعایت شود، اظهار کرد: هیچ قانونی برای حفظ آثار نباید به مردم آسیب وارد کند و این موضوع باید مد نظر متولیان امر، شهرداری و معاونت عمرانی استانداری قرار گیرد.

     در حال تهیه ضوابط هستیم

احمد ترابی معاون میراث فرهنگی اداره ‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان نیز به خبرنگار سپهرغرب گفت: برای حفظ بافت مذکور در حال تهیه ضوابط هستیم!

     اداره کل میراث فرهنگی تعیین کننده است

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا بابیان اینکه طرح حفظ محدوده‌های میراث فرهنگی در اختیار ماده پنج نبوده و زیر نظر شورای فنی سازمان میراث فرهنگی است، تصریح کرد: قوانین مجموعه میراث فرهنگی در این مورد اولی بوده و حریم، محدوده و ارتفاعات تماما توسط کارشناسان امر در میراث فرهنگی تعیین می‌شود.

     این طرح به دو سال پیش بر می‌گردد 

رئیس سابق کمیسیون معماری، شهرسازی و فنی عمرانی شورای شهر همدان نیز افزود: دوسال پیش طرح حفظ بافت حریم واجد ارزش از میدان باباطاهر تا میدان جهاد، مبتنی بر مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ارائه شده که یک سری حریم‌ها از نظر ارتفاع، سطح، جداره، سیما و منظر باید در مرمت، بازسازی و گسترش بنا و مواردی نظیر آن باید با در نظر گرفتن اصول تعیین شده مد نظر قرار گیرد.

حمیدرضا طبی‌مسرور با بیان اینکه این امر در سیمای شهری تاثیرگذار بوده و مشاور طرح تفصیلی باید منافع شهر و شهروندان را لحاظ کند، تاکید کرد: اگر برخی پلاک‌ها با از دست دادن ارتفاع متضرر می‌شوند اما شهرداری سعی کرده درصدی از این خسارت را با تراکم جبران کند.

در خاتمه بایستی اذعان کرد با این تفاسیر اطلاعات زیادی از این طرح عاید نگارنده نشد و پیگیری‌ها برای مصاحبه با سایر مسئولان به‌ویژه مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به نتیجه نرسید، لذا چند نکته را به عنوان خاتمه بحث مطرح کرده و قضاوت را به خوانندگان عزیز واگذار کرده و البته همچنان در انتظار ارائه نظرات کارشناسی متولیان امر در این باره هستیم!

بدون تردید برای حفظ بافت‌های تاریخی و فرسوده نیازمند مطالعه و شناخت هستیم؛ همان طور که در طلیعه مطلب نیز اشاره شد هنوز ضرورت دست گذاشتن بر این گستره از زمین شهرهمدان مشخص نیست! ظاهرا در همه جای دنیا نیز نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تصمیم‌گیری برای حفظ بافت قدیمی شهرها اولویت دارد، اما سوال این است که وقتی در همدان از قبل هیچ ضابطه‌ای برای حفظ محله‌ها و بافت‌های با ارزش نداشته‌ایم و صرفا تک بناهائی باقی‌مانده این کار چه لزومی دارد؟! آیا میراث فرهنگی در حفظ بافت‌های قدیمی دیگر موفق بوده که این کار را نیز آغاز کرده است؟ آیا به اندازه کافی برای این کار بودجه وجود دارد یا فقط به قفل شدن شهر و نارضایتی مردمی منجر خواهد شد؟

قطعا این کار از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کار بدی نیست، اما باید ببینیم واقعا «هویتی» در محدوده میدان باباطاهر تا میدان جهاد باقی مانده است که آن را حفظ کنیم؟ یا نه با این کار به متروکه و مخروبه شدن آن سرعت می‌بخشیم؟ چه تمهیدی برای پیشگیری از نارضایتی عمومی در نظر گرفته شده؟ اختلاف این منطقه با سایر مناطق چه قدر بوده و آیا با سایر نقاط شهر هماهنگ است؟

در پایان اینکه؛ محله وقتی محله می‌شود که با هویت و سرزنده باشد و مردم از زندگی در آن احساس راحتی کرده و لذت ببرند نه اینکه مورد بی‌توجهی و رهاشدگی قرار گرفته و به مرور دچار فرسودگی و پیری بیشتر شود. باید تلاش کرد این محلات برای سکونت مردم جاذبه داشته باشد، درست است که بافت‌های قدیمی یک فرصت هستند که اگر رها شوند یک تهدید شهری به شمار می‌آیند اما باید نگاه متولیان امر برای دست گذاشتن روی این مناطق با اتکاء به جامع‌نگری و توجیه فنی و صد البته اقناع افکار عمومی همراه باشد.