سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: ثبت جهانی آثار تاریخی و منابع طبیعی که در حوزه گردشگری یا میراث فرهنگی قرار می‌گیرند، ازجمله دغدغه‌های همه کشورها و به تبع آن منطقه صاحب اثر به‌شمار می‌رود.

ثبت شدن میراث ملموس و ناملموس در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو پیامدهای مثبت زیادی دارد؛ از مراقبت‌های دوره‌ای گرفته تا تخصیص بودجه برای ترمیم و بازسازی و معرفی این آثار به جهانیان، لذا ایران 23 اثر ثبت‌شده در سازمان یونسکو دارد، حال آنکه دراین‌بین هیچ نامی از پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین علی‌رغم دارا بودن یک‌هزار و 800 اثر تاریخی که برخی از آن‌ها آوازه تاریخشان همچون هگمتانه و کتیبه گنجنامه بر هیچ‌کس پوشیده نیست، دیده نمی‌شود. این در حالی است که درخصوص اصلی‌ترین آثار بکر جهانی یعنی کتیبه گنجنامه، با توجه به احداث دهکده توریستی گنجنامه که در سال 1387 به بهره‌برداری رسید، به نظر می‌رسد زور سازمان میراث فرهنگی به سرمایه‌گذار بخش خصوصی نرسید؛ به‌واقع بخشی از حافظه تاریخی کشورمان به دست فراموشی سپرده شد، این در حالی است که وقتی اثری در فهرست جهانی ثبت می‌شود، درواقع به ویترینی جهانی با تماشاگرانی از سراسر دنیا نیز راه یافته است؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین اتفاقات ممکن در مورد چنین اثری این است که به همه جهان معرفی شود و تأثیر مهمی در جذب گردشگر برای کشور دارد که صاحب اصلی آن اثر است.

به‌عنوان‌مثال در سال 2013 در سایت یونسکو حدود یک‌میلیون نفر روی نام تخت جمشید که از مهم‌ترین آثار جهانی به‌شمار می‌رود، کلیک کرده بودند. طبق برآورد‌های آماری 10 تا 20 درصد از این افراد ممکن است تخت جمشید را به‌عنوان مقصد نهایی سفر خود انتخاب کنند و 200 هزار نفر برای دیدن تخت جمشید به ایران بیایند. این کلیک‌ها در حافظه جهانی یونسکو ثبت می‌شود و دلیلی می‌شود برای تشویق سایر افرادی که به دنبال اثری تاریخی برای بازدید هستند؛ اما متأسفانه همدان همچنان از این قافله عقب است.

در حالی که برگزاری رویدادهای بین‌المللی 2018 و به تبع آن حضور سران عالی‌رتبه سازمان میراث فرهنگی در استان، فرصت مغتنمی بود برای رفع موانع و تعارضات موجود و یا حداقل رایزنی در این خصوص، چراکه طی سال‌های اخیر بحث رونق گردشگری در همدان به‌عنوان رکن توسعه‌های استان مطرح است.

وجود یک اثر تاریخی ثبت‌شده در سطح جهان می‌تواند روند شکل‌گیری این رکن را تسریع کند، اما گویی این فرصت نیز از دید اداره کل میراث فرهنگی استان پنهان مانده و یا اینکه ما از رایزنی‌های صورت‌گرفته دراین‌باره بی‌اطلاع هستیم. بنابراین دراین‌باره با معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان گفتگویی را ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

احمد ترابی با بیان اینکه قطعاً رایزنی دراین‌باره خواهیم داشت، گفت: از چهار سال گذشته نیز دو پرونده درخصوص دو اثر تاریخ مهم همدان برای ثبت جهانی شدن به سازمان مرکزی ارسال شده و حتی رفع نقص نیز درخصوص این پرونده‌ها انجام شده است.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه حتی برای ثبت آثار ناملموس نیز تلاش‌ها و رایزنی‌ها صورت پذیرفته است، اذعان کرد: چند پرونده نیز دراین باره در دفتر اسناد کتابخانه ملی ایران در دست بررسی داریم.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین پرونده در آثار ناملموس مربوط به یک طومار مختص مسائل مذهبی است، اذعان کرد: پرونده آثار ملموس نیز مربوط به دستکندها و نیز تپه هگمتانه است.

ترابی با اشاره به کثرت پرونده‌های متقاضی ثبت جهانی شدن در سازمان یونسکو، خاطرنشان کرد: این در حالی است که سالانه تنها یک اثر قابلیت جهانی شدن را پیدا می‌کند.

معاون میراث اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان افزود: علی‌رغم این موضوع، ما نیز به‌صورت جدی از آنجایی که جزء استان‌های برخوردار از آثار تاریخی هستیم، پیگیر ثبت جهانی شدن آثار استان از طریق معاون میراث سازمان (آقای طالبیان) هستیم.

وی با تأکید بر اینکه پرونده دستکندها به‌خصوص دستکند ارزانفود به‌صورت جدی برای ثبت جهانی شدن در دست پیگیری است، ابراز کرد: این امر از آنجا نشأت می‌گیرد که خوشبختانه پرونده دستکند‌هایی مثل گنجنامه و هگمتانه معارض ندارد.

ترابی در پاسخ به این سؤال که درصدد رفع موانع و معارضین آثاری همچون گنجنامه و هگمتانه برای تسریع در ثبت جهانی شدن نیستید؟ عنوان کرد: به فکر هستیم، اما رفع موانع در اثری همچون گنجنامه، اعتبارات قابل توجهی را می‌طلبد و درعین‌حال این امر دشوار است.

مع‌الوصف، ماحصل این گفتگو بیانگر آن است که به‌واقع زور سازمان میراث فرهنگی به بخش خصوصی فعال در محوطه گنجنامه نمی‌رسد؛ به‌گونه‌ای که این اداره کل را از ادامه روند پیگیری برای ثبت جهانی شدن این اثر بکر تاریخی دلسرد کرده و هیچ حرف و سخنی نیز دراین‌باره مطرح نیست، این در حالی است که کتیبه‌های گنجنامه شناخته‌شده‌ترین آثار استان در سطح بین‌المللی هستند و می‌توانند به دلیل آشنایی جوامع بین‌المللی، روند سهل‌تری را برای جهانی شدن طی کنند. لذا اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان سهل‌ترین راه را برای خود انتخاب کرده و آن ثبت کردن دستکندهای بدون معارض است، جای بسی تأمل دارد؛ در حالی که این دستکندهای ارزشمند تا سال‌ها نیازمند معرفی هستند و به این راحتی نمی‌توان بر روی ثبت جهانی شدن آن‌ها حساب باز کرد. از طرفی همان‌گونه که گفته شد، همدان از یک‌هزار و 800 اثر تاریخی برخوردار است؛ لذا پیگیری برای ثبت جهانی تنها دو اثر بدون درنظر گرفتن اصلی‌ترین اثر شناخته‌شده در سطح جهانی یعنی گنجنامه، به نظر عقلانی نیست.

این در حالی است که در سال 91، مدیرکل وقت سازمان میراث فرهنگی از پیشنهاد شدن تپه و ارگ نوشیجان از آثار دوران ماد، گنبد علویان مربوط به دوره سلجوقیان و ایلخانان مغول، کتیبه‌های گنجنامه از دوره هخامنشیان، مجموعه دستکندهای زیرزمینی ارزانفود و سامن متعلق به دوره اشکانی و هگمتانه برای ثبت جهانی شدن خبر می‌داد؛ اما این روزها خبری از این آثار حتی در حد پیگیری و مطرح شدن نیست، به‌گونه‌ای که گویی آگاهانه این آثار حذف شدند.

می‌توان از اجلاس دوره‌ای سازمان جهانی گردشگری UNWTO به‌عنوان یک فرصت استفاده کرد و هم‌زمان با حضور سران عالی‌رتبه سازمان میراث فرهنگی در استان، حداقل برای ثبت جهانی شدن مهم‌ترین اثر تاریخی همدان یعنی گنجنامه رایزنی‌های اساسی از طریق نمایندگان، مدیر ارشد استانی و مدیرکل میراث فرهنگی استان با معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای اختصاص بودجه کافی برای رفع موانع پیش روی جهانی شدن در دستور کار قرار گیرد تا مبادا روزی همچون موارد مشابه دیگر استان‌های دارای اثر تاریخی، در اقدامی عاجل و پیگیری مستمر آثار خود را به ثبت برسانند و به‌واقع دست همدان همچنان از داشتن آثار تاریخی ثبت‌شده در جهان خالی بماند و به‌واقع همدان بماند و حوضش...