سپهرغرب، گروه خانواده: گاهی با والدینی روبرو می‌شویم که از سؤال کردن زیاد فرزند خود کلافه می‌شوند و سعی می‌کنند با پاسخ‌های تلگرافی و کوتاه آن‌ها را از سر خود باز کنند. اما کودک آن‌ها در سنی‌ست که نیاز دارد، تعداد واژگان ذهنی‌اش را افزایش دهد. پرسیدن، بحث و صحبت کردن والدین با کودکان باعث می‌شود کودک دایره واژگانی گسترش پیدا ‌کند که این امر منجر به افزایش هوش کودک و بالا رفتن مهارت‌های اجتماعی‌اش نیز می‌شود‎.‎

کودکانی که بیشتر صحبت می‌کنند محبوب‌تر خواهند شد و چه بسا باهوش‌تر هم به نظر می‌رسند. علاوه بر آن، نکته مهم این است که هرچقدر کودک به میزان بالاتری با والدینش حرف بزند، احتمال بیشتری دارد که رابطه نزدیک‌تری با پدر و مادرش برقرار کند و در دوره‌های بعدی زندگی‌اش مخصوصا دوره نوجوانی مسائل خود را بیشتر با آن‌ها در میان بگذارد. به همین دلیل والدین دوست دارند که فرزندشان بیشتر صحبت کند.

کودکان از همان ابتدای به زبان آوردن آوا‌ها و هجا‌هایی که برای عموم قابل فهم نیست در حال گفتگو با والدین و دنیای اطراف خود هستند. برخی از کودکان زود و بعضی دیر زبان باز می‌کنند و اولین کلماتی که باید به زبان بیاورند را بیان می‌کنند‎.‎

علایم هشداردهنده در مورد گفتار کودکان:

اگر فرزند شما این علایم را دارد آن را جدی گرفته و هرچه سریع‎‌‎تر به گفتاردرمان مراجعه کنید‎.‎

‎-‎در هر سنی، به صدا پاسخ نمی‌دهد‎.‎

‎ – ‎در 9 ماهگی حروف صدادار و بی‌صدا را با یکدیگر استفاده نمی‌کند. مانند کلمه «بابا‎.»

‎-‎ در سن 11 تا 12ماهگی، به چیزی اشاره نمی‌کند‎.‎

‎-‎ در سن 18 ماهگی، دستورات ساده را درک و اجرا نمی‌کند. مثل «بشین، بخور، بخواب و‎…«‎

‎ -‎در سن 18 تا 21ماهگی، هیچ کلمه‌ای را به کار نمی‌برد‎.‎

‎ -‎در سن 24ماهگی، عبارات 2 کلمه‌ای به کار نمی‌برد و به دستورات ساده، پاسخ نمی‌دهد‎.‎

‎-‎ در سن 24 تا 48ماهگی، جوری صحبت می‌کند که به سختی می‌توان گفتارش را درک کرد‎.‎

‎-‎ وقتی کودک از صحبت در مورد موقعیت‌ها و مسائل مختلف اجتناب می‌کند‎.‎

‎ -‎هرگونه پسرفت در زبان یا مهارت‌های اجتماعی که در هر سنی مشاهده شود‎.‎

‎ -‎اگر در شرایط بدون استرس کودک لکنت می‌گیرد‎

.‎

توصیه‌هایی برای تشویق کودکان به صحبت کردن:‎

1ـ ‎کودکان را وارد بحث کنید‎:

فرض کنید در ماشین نشسته‌اید و در مورد ترافیک و رانندگی خوب و بد سایرین صحبت می‌کنید. این مکالمه آن قدر سریع و سنگین خواهد بود که کودک توانایی پردازش ذهنی آن را نخواهد داشت بنابراین درک زیادی از بحث در ذهن کودک شکل نخواهد گرفت و در نتیجه او هیچ راهی برای ورود به بحث و حرف زدن نخواهد داشت. هنگامی‌که می‌خواهید فرزندتان وارد بحث شود آرام صحبت کنید، کلماتی که برای کودک آشناست را به زبان بیاورید و سعی کنید کودک را مورد خطاب قرار دهید. با این روش شما به کودک حس در جمع بودن را می‌دهید که باعث افزایش اعتماد به‌نفس کودک می‌شود و از طرف دیگر به او فرصت می‌دهید پردازش ذهنی راجع به کلمات گفته شده را انجام دهد و آماده پاسخ دادن شود‎.‎

‏2ـ ‎اشتباه کودک را با تکرار جمله صحیح، تصحیح کنید‎:‎

وقتی کودک کلمه‌ای را اشتباه ادا می‌کند و والدین سریع واکنش نشان می‌دهند و به او می‌گویند غلط گفته، برای بزرگسالان این نوع تصحیح کردن اشکال زیادی ندارد، ولی کودکی که هنوز سیستم شناختی و احساسی کاملی ندارد این روش را نوعی حمله به خود؛ آن هم از طرف مراقبینش می‌پندارد. در نتیجه اعتماد به نفس کودک در حرف زدن کاهش می‌یابد. وقتی کودک جمله یا کلمه‌ای را اشتباه تلفظ کرد سعی کنید با تکرار جمله به صورت صحیح، به کودک تمرینِ تلفظ درست آن را بدهید‎.‎

‏3ـ ‎از طریق بازی با کودک هم‌کلام شوید:

بازی بهترین راه ورود به دنیای کودکان است. به همین دلیل اگر قصد آموزش چیزی به کودک خود را دارید حتما از بازی استفاده کنید. کودکان معمولا در بازی خود هم‌بازی‌های خیالی دارند و با آن‌ها صحبت می‌کنند، اگر بتوانید خود را تبدیل به یکی از شخصیت‌های داستان بازی او کنید به راحتی می‌توانید با او حرف زدن را تمرین کنید‎.‎

4ـ ‎برای کودک قصه بگویید و به قصه‌های او گوش دهید‎:

کودکان عاشق قصه و کتاب قصه‌های عکس دار هستند. وقتی برای کودک قصه می‌خوانید سعی کنید به تقلید از متن کلمه به کلمه نخوانید بلکه به زبان خود کودک آن را تعریف کنید.

بعد از چند بار خواندن از او بخواهید که آن را برای شما تعریف کند یا در پایان به او بگویید خلاصه داستان خوانده شده را بگوید. کودکان بر خلاف بزرگسالان از داستان‌های تکراری خسته نمی‌شوند‎.‎

5ـ دایره واژگان کودک را گسترش دهید:‎

کودکان سؤالات زیادی در ذهن خود دارند که دوست دارند بپرسند. نحوه جواب دادن شما در این که کودک سوالات بیشتری بپرسد نقش مهمی دارد. هنگام جواب دادن به کودک سعی کنید به جای پاسخ تک کلمه‌ای از جملات چند کلمه‌ای استفاده کنید.

این روش باعث می‌شود که کودک کلمات بیشتری بشنود. محققان معتقدند کودکانی که دایره واژگان زیادی دارند، در آینده نسبت به همسالان خود هوش بیشتری نشان می‌دهند و در تحصیلشان موفق‌تر هستند‎.‎

‏6ـ ‎از زبان خارجی استفاده کنید‎:

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آموزش رسمی نوشتاری زبان خارجی به کودکانی که هنوز زبان نوشتاری خود را آموزش ندیده‌اند می‌تواند موجب مشکلاتی به خصوص در یادگیری شوند.

اما آموزش غیر نوشتاری و به نوعی غیر رسمی از طریق داستان و کارتن و حرف زدن‌های کوتاه مثل سلام و احوال پرسی کردن می‌تواند آثار مثبتی داشته باشد‎.‎

‏7‏‎ ـ ‎پرورش خلاقیت کلامی کودک‎:

از طریق راه‌کارهای زیر می‌توان کلام کودک را با چاشنی خلاقیت در آمیخت‎:

‎ـ به کودک فرصت دهیم تا افکار و اندیشه‌های خود را آزاد و آرام بیان کند‎.‎

‎ـ ‎هنگامی‌که کودک صحبت می‌کند با دقت، حوصله و علاقه به حرف‌های او گوش دهید‎.‎

‎ـ‎کتاب‌های علمی تخیلی مناسب سن کودک را برایش بخوانید‎.‎

‎ـ بازی اسم فامیل را با او انجام دهید. بازی‌های کلامی بیشتری را برای بچه‌ها شناسایی و با آن‌ها بازی و تمرین کنید‎.‎

‎ـ شعرخوانی باعث تقویت هوش کلامی کودک می‌شود.‎ ‎

‎ـ ‎نوشتن انشاء روشی مفید برای پرورش خلاقیت کلامی است‎.‎

‎ـ یک روش بسیار مهم در پرورش خلاقیت کلامی کودکان، روش سفید خوانی است. در این روش، کودک و نوجوان از روی برگه‌‌ای سفید، موضوعی را

بداهه سازی می‌کنند و هر آنچه به ذهن‌شان می‌رسد، راجع به آن موضوع می‌گویند‎.‎

‏ـ هیچ رفتار کلامی کودک به ویژه رفتارهای خلاقانه را بدون تقویت رها نکنید.‏