سپهرغرب، گروه علم و فناوری: تلاش جمهوری اسلامی ایران در طول 40 سال گذشته برای خودکفایی و تقویت توان توپخانه راکتی خود، تاکنون به تولید انواع سامانه‌های راکتی زمین به زمین منتهی شده‎است.

      پرونده «40 سال دفاع و امنیت»

چهلمین برگ از دفتر انقلاب اسلامی درحالی ورق می‌خورد که نهضت پایه‎گذاری شده توسط امام خمینی (ره) در طول 40 سال گذشته از سوی دشمنان و بدخواهان خود با چالش‌های متعددی در حوزه‌های مختلف مواجه بوده‌است.

برخلاف چالش‌هایی چون تحریم، ناامنی‌های داخلی، کودتا، جنگ تحمیلی، حمایت از گروهک‌های تروریستی در داخل و گسترش تروریسم در کشورهای منطقه که مهم‌ترین مصادیق خصومت با انقلاب اسلامی از سوی دشمنان و در رأس آن‌ها آمریکا است؛ توانمندی‌های امنیتی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران در طول 40 سال گذشته نه‎تنها دچار تحدید نشد، بلکه با تکیه بر توانمندی‌های علمی، صنعتی، دانشگاهی و تکنیکی داخل کشور توانست پیشرفت‌های فنی خود در حوزه نظامی را بیش از پیش گسترش دهد.

به موازات پیشرفت‌های نرم‎‌افزاری انقلاب اسلامی در عرصه دفاع و امنیت، ازآنجایی‎که این حوزه از نخستین روزهای پس از انقلاب توسط برخی کشورهای خارجی تحریم شد، رویکرد خودکفایی در عرصه تجهیزات و تسلیحات دفاعی برای عبور از تنگنای تحریم نیز در دستور کار قرار گرفت و نیروهای مسلح به‎عنوان نخستین دستگاه در کشور، نهضت جهاد خودکفایی را آغاز کردند.

صنایع دفاعی کشورمان طی 40 سال گذشته توانست در عرصه‌های گوناگونی چون زمینی، هوایی، دریایی، موشکی، فضایی، پدافندی زرهی و غیره تجهیزات و دستاوردهای قابل ملاحظه‌ای را تولید و به مرحله عملیاتی برساند.

در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برای آشنایی عموم مردم با دستاوردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران، به معرفی برخی از این دستاوردها می‌پردازیم.

در این گزارش به بررسی دستاوردهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در زمینه طراحی و تولید راکت‌های توپخانه‌ای خواهیم پرداخت.

قدرت و دقت آتش توپخانه یکی از عوامل مهم پیروزی در یک نبرد است که موجب تولید راکت‌های زمین به زمین به‌عنوان سلاحی دقیق‎تر از سامانه‌های توپخانه‌ای برای هدف قرار دادن مواضع و عقبه دشمن شد.

کارکرد سامانه‌های راکتی زمین به زمین به‎گونه‌ای است که با به‌کارگیری آن‌ها می‌توان از مسافت‌های دورتر از خطوط درگیر و در خارج از محدوده خطر تسلیحات دشمن به اجرای عملیات آتش تهیه بر روی مواضع طرف مقابل اقدام کرد.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، تنها سامانه راکتی توپخانه موجود در کشور، راکت اندازهای 122 میلی‌متری موسوم به «گراد» بود که توسط رژیم پهلوی از شوروی خریداری شده بود.

این سامانه باوجود اینکه از دقت بالایی برخوردار نبود، اما به دلیل حجم بالای شلیک آن و تأثیر حجم آتش ایجادشده بر دشمن، در طول جنگ تحمیلی مورد استفاده رزمندگان در جبهه‌های جنگ قرار گرفت.

پس از پایان جنگ تحمیلی برای پر کردن خلأ راکت‌های زمین به زمین در سامانه‌های توپخانه‌ای، صنایع دفاعی کشور به سمت توسعه و تولید راکت‌های زمین به زمین برای افزایش دقت و حجم آتش در این زمینه حرکت کرد.

     فجر-1

نخستین گام در تولید سامانه‌های راکتی توپخانه‎ای؛ تولید فجر-1 بود که با الهام گرفتن از راکت انداز 107 میلی‌متری مینی کاتیوشا ساخته شد.

فجر-1 که قابلیت استفاده علیه خودروهای زرهی دشمن را دارد، می‌توان بر روی خودروهای تاکتیکی و یا قایق‌های تندرو نصب کرد که در مدل‌های غیرمحمول و خودرویی قابلیت شلیک 12 راکت و در نمونه‌های مربوط به قایق‌های تندرو 16 راکت را می‌تواند حمل و شلیک کند.

مشخصات راکت فجر-1 به شرح زیر است:

برد نهایی: 8.3 کیلومتر

شعاع ترکش: 100 متر

سرعت: 375 متر بر ثانیه

وزن راکت: 18 کیلوگرم

وزن سرجنگی: 7.9 کیلوگرم

     فجر-2 و 3

راکت‌های فجر-2 و 3 به‌عنوان نمونه‌های بعدی خانواده فجر، جهشی در طراحی و تولید راکت‌های زمین به زمین ایجاد کرد. این راکت‌ها که از سوخت جامد، نیروی پیشران خود را تأمین می‌کنند، با سر جنگی 85 کیلوگرمی قدرت انفجار و تخریب مناسبی را برای انهدام اهدافی مانند مراکز فرماندهی، لجستیکی، اقتصادی و سیاسی، ایستگاه‌های رادار، شبکه‌های ارتباطی، فرودگاه‌ها و دیگر اهداف مهم فراهم می‌کند.

از نکات بارز این راکت‌های 240 میلی‎متری قابلیت تحرک راکت انداز آن است که می‌تواند علاوه بر اجرای آتش علیه مواضع دشمن، برای در امان ماندن از اصابت توسط طرف مقابل تغییر مکان دهد.

      فجر-5

فجر-5 را می‌توان پیشرفته‌ترین و دوربردترین عضو خانواده راکت‌های زمین به زمین فجر نامید که در مدل‌ها و قابلیت‌های مختلف ازجمله هدایت پذیری ارائه شده‎است.

شلیک راکت فجر-3 در رزمایش ارتش

ازجمله مدل‌های این راکت 333 میلی‌متری سوخت جامد، نمونه تک مرحله‎ای و دو مرحله‌ای آن است که در نمونه تک مرحله‎ای به برد 75 کیلومتر و در نمونه دو مرحله‎ای به برد 180 کیلومتر می‌رسد.

مشخصات سامانه راکتی فجر-5:

خودروهای حامل فجر-5 قابلیت حمل چهار راکت را دارند و از اتوماسیون شلیک و کنترل آتش و سامانه‌های نوین ارتباطی برخوردار است.

شاید مهم‌ترین موضوعی که بر اساس آن می‌توان فجر-5 را مطرح‎ترین راکت ساخت ایران برشمرد، استفاده گروه‌های مقاومت فلسطین و حزب‌الله لبنان بر علیه صهیونیست‌ها باشد.

در آبان‎ماه سال 1391 و در جریان جنگ هشت‎روزه رژیم صهیونیستی علیه غزه، گروه‌های مقاومت فلسطین برای نخستین بار با راکت‌های فجر-5 مواضع رژیم صهیونیستی ازجمله فرودگاه بن گوریون تل‎آویو را مورد اصابت قرار دادند.

آخرین نمونه از فجر-5 با عنوان فجر-C5 هدایت شونده در سال 1395 توسط وزیر دفاع رونمایی شد که این راکت نیز بر روی لانچرهای چهارتایی نصب شده بود و بالک‌های نصب شده بر روی قسمت‌های ابتدایی و انتهایی راکت حاکی از هدایت پذیری آن است.

فجر-5 هدایت‌شونده در رزمایش پیامبر اعظم نیروی زمینی سپاه

     سامانه راکتی فلق

سامانه راکتی فلق که در دو نمونه فلق-1 با کالیبر 240 میلیمتر و فلق-2 با کالیبر 333 میلی‌متر تولید شده، به منظور استفاده در موقعیت‌های تهاجمی و تدافعی بر روی خودروهای رزمی و تاکتیکی نصب شده‌است.

راکت‌های فلق علاوه بر قابلیت نصب بر روی پرتابگرهای سه‌تایی محمول بر روی خودروهای تاکتیکی، قابلیت شلیک از شناورها و قایق‌های تندرو را نیز دارد.

سامانه فلق محمول بر خودروی تاکتیکی

شعاع تخریب 150 متری فلق-1، 300متری فلق-2 و همچنین سرعت بالا و مدت زمان کم شلیک از دیگر ویژگی‌های راکت انداز فلق است که آن را به سلاحی مهلک علیه شناورهای دشمن تبدیل می‌کند.

     خانواده نازعات

نازعات نام خانواده‎ای از راکت‌های زمین به زمین ایرانی است که دو عضو یعنی نازعات-6 و نازعات-10 را در خود جای داده و در اوایل دهه هفتاد شمسی وارد یگان‌های رزم نیروهای مسلح به ویژه نیروی زمینی ارتش شد.

راکت‌‌های نازعات که از نوع سوخت جامد هستند و در نمونه نازعات-6 تا برد 100 کیلومتر و در نمونه نازعات-10 تا برد 130 کیلومتر را پوشش می‌دهند از سر جنگی 130 کیلوگرمی در نمونه نخست و 230 کیلوگرمی در نمونه دوم برخوردار است.

سامانه راکتی زلزال بر روی خودروهای محمول به‎صورت تکی و سه‎‌تایی قابل نصب است.

     خانواده زلزال

زلزال ازجمله معروف‎ترین و متنوع‎ترین خانواده راکت‌های ایرانی است که تولید آن در دهه 70 شمسی آغاز شد و در نمونه‌های مختلف برد آن از 150 تا 300 کیلومتر متفاوت است.

زلزال-1و زلزال-2 که به ترتیب دارای برد 150 و 210 کیلومتری بودند در ادامه مسیر جای خود را به زلزال-3 و زلزال-3B دادند که از نظر برد و وزن سرجنگی نسبت به نمونه‌های گذشته پیشرفته‎تر بودند.

موشک زلزال-3B با بردی 250 کیلومتری و وزن سرجنگی 600 کیلوگرمی از توان تخریب بالای اهداف خود برخوردار است.

جدیدترین نمونه از راکت زلزال که از آن به‌عنوان زلزال بارشی یاد می‌شود، در جریان بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در سال 1393 رونمایی شد که در کلاهک آن از 30 عدد بمب 17 کیلوگرمی استفاده شده‌است.

     موشک زلزال بارشی

عملکرد زلزال بارشی این‌گونه است که پس از رسیدن بر فراز هدف، کلاهک آن باز شده و 30 بمب بر سر هدف فرود خواهد آمد که برای انهدام اهداف پراکنده مانند هواپیماهای مستقر در پایگاه‌های هوایی کاربرد دارد.