سپهرغرب، گروه خانواده - طیبه انوری: چند روز پیش بعد از دیدن یخچال خالی و شنیدن نالههای بیامان معده خود تصمیم گرفتم به خانه عمه جانم سری بزنم تا علاوه بر بهجا آوردن امر پسندیده صلهرحم با خوردن غذاهای خوشمزه او دلی از عزا دربیاورم، درنتیجه گرفتن این تصمیم خیر، به خود احسنتی جانانه گفته و بهسرعت شال و کلاه کردم.
تا خانه عمه جان مسیر زیادی نبود اما همان دو سه کوچه هم برای انسانی دلتنگ و صدالبته گرسنه بسیار سخت و طاقتفرسا میگذشت؛ بنابراین گامهای بلند برداشته و برای رسیدن به خانه آرزوها سر از پا نمیشناختم.
بهمحض ورود به کوچه عمه جان، صدایی مخوف و گوشخراش در فضا طنینانداز شده و مرا میخکوب کرد! به خاطر علاقه شدید به عمه لیلا صدای او را از هزار فرسخی هم میتوانستم تشخیص دهم، اما چطور ممکن بود که این فریادهای بیامان از خانه او بیرون بیاید.
جیغ دوم شَکم را بهیقین تبدیل کرد، پس با ترس و اضطراب پلهها را دوتایکی کرده و با سرعت، خود را به داخل خانه عمه جان رساندم. عمه لیلا که از دیدن من در آن وضعیت بسیار تعجب کرده بود بهسرعت به سراغم آمده و علت نگرانیام را پرسید!
گویا فراموش کرده بود که ضجههای دلخراش او مرا به این حالوروز انداختهاست؛ خلاصه بعد از نوشیدن چای و کمی گفتوگو، با خجالت و اضطراب به عمه جان رو کرده و دلیل فریادهایش را پرسیدم.
چشمتان روز بد نبیند هنوز کلامم بهدرستی منعقد نشده بود که برخاست و به سمت اتاق پسرش حملهور شد. عمه جان بهشدت به در اتاق مشت میکوبید و از پسر 14 سالهاش میخواست که از اتاق خارج شود!
قصد دخالت نداشتم بنابراین چند دقیقه سکوت کرده و حرکات نهچندان جالب او را تماشا کردم اما انگار این عمه جان ما قرار نبود از خر شیطان پیاده شود.
با لیوانی آب به سمتش رفته و او را به آرامش دعوت کردم، اما نمیدانم چه چیزی عمه لیلا را به ستوه آورده و دیگر قادر نبود رفتار خودش را کنترل کند.
ازآنجاییکه میدانم مشکل عمه خانم بنده در بسیاری از خانوادههای دیگر نیز ریشه دواندهاست، بنابراین درد دلهای او را بهطور خلاصه برای شما بیان میکنم:
عمه لیلا با اشاره به اینکه همسرم هرروز بهمحض ورود به خانه به غار تنهایی خودش میرود، گفت: با این کار درواقع مرا با دنیایی از مشکلات و مسؤولیتها تنها میگذارد.
وی با بیان اینکه وقتی هم که داخل اتاقش نباشد با گوشی همراه مشغول است، ادامه داد: گاهی وقتها دلم برای شنیدن صدایش تنگ میشود اما او دیگر به این تنهاییها عادت کردهاست.
این بانوی مهربان با تأکید بر اینکه تا چند ماه پیش تنهاییم را با پسرم جبران میکردم اما چند ماهی است که اشکان هم مانند پدرش شدهاست با اشاره به اینکه خودم برای او کامپیوتر خریدهام، بیان کرد: اشکان بهمحض ورود به خانه به سراغ کامپیوترش رفته و از همهچیز غافل میشود.
عمه لیلا در پاسخ به سؤالم مبنی بر اینکه آیا اشکان تماموقتش را با کامپیوتر میگذراند، پاسخ داد: خیر، اما تمام مدت در اتاق خود به سر میبرد و حتی برای خوردن غذا هم از غار تنهاییاش بیرون نمیآید.
وی علت عصبانیت خود را اینگونه شرح داد: چند روزی است که در اتاق را قفل کرده و کارهای مشکوکی انجام میدهد! شاید باور نکنید اما دیشب حتی اجازه نداد میهمانان در اتاق او استراحت کنند.
این مادر دلنگران اضافه کرد: اشکان با گستاخی در چشمانم خیره شد و گفت که هیچکس را به حریم خصوصی خودم راه نمیدهم.
عمه خانم با اشاره به اینکه مستأجر هستند، ابراز کرد: بعد از نوروز به خانه تک خوابه اسبابکشی میکنیم و همین مسئله اشکان را عصبانی کرده زیرا حاضر نیست از خیر داشتن اتاق مستقل بگذرد.
وی با بیان اینکه پسرم تا چند سال پیش از تنهایی میترسید و از کودکی بهشدت به ما وابسته شده بود چنانکه حتی برای خواب هم از ما جدا نمیشد، اظهار کرد: درنتیجه تصمیم گرفتم که هر طور شده اتاقی مستقل برای او فراهم کنم تا بهتدریج از ما فاصله بگیرد.
عمه لیلا در پایان با ناراحتی افزود: نمیخواهم همه تقصیرها را به گردن همسرم بیندازم اما او الگوی خوبی برای فرزندم نبود.
بعد از شنیدن صحبتهای عمه لیلا بهعنوان یکی از مادران جامعهمان برای آشنایی بیشتر با موضوع با روانشناس و استاد دانشگاه فرهنگیان گفتوگویی ترتیب دادیم که در ادامه میخوانید:
تقی ابوطالبیاحمدی با بیان اینکه در آموزههای دینی ما به تعیین اتاق مستقل برای کودکان سفارش شدهاست، عنوان کرد: در سبک زندگی بزرگان دین بسیار سفارش شده که والدین اتاقخواب فرزند را از همان آغاز طفولیت جدا کنند.
وی با اشاره به اینکه تا دوسالگی کودک به آغوش گرم مادر بیشتر نیازمند است، میگوید: روانشناسان در خصوص زمان تعیین اتاق مستقل برای کودکان نظریات متفاوتی دارند بنابراین والدین باید با توجه به شرایط خانوادگی و روحیات فرزند به تصمیمی واحد و مطلوب برسند.
روانشناس و استاد دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه اتاق کودک باید ویژگیهای خاص خود را داشته باشد، تأکید کرد: والدین با فراهم کردن شرایط موردعلاقه فرزند میتوانند او را از همان آغاز به داشتن اتاق مستقل عادت دهند.
ابوطالبیاحمدی افزود: اگر فرزند از همان سالهای نخست با حضور در اتاقی مستقل تنها بودن را تمرین کند قطعاً در دوران نوجوانی نیز با این مسئله بهراحتی کنار میآید.
این روانشناس با بیان اینکه اتاق مستقل در انتقال مفاهیمی مانند موقعیتشناسی، استقلال و حریم شخصی بسیار مؤثر است، ابراز کرد: تنهایی در شکلگیری ته وارههای شخصیتی کودک بسیار حائز اهمیت است.
وی با تأکید بر اینکه بازی، دنیای واقعی کودک است که میتواند در تنهایی خود به بازی پرداخته و جاندار پنداری کند، تشریح کرد: بدین معنی که عروسکها و اسباببازیها را موجودی زنده پنداشته و با آنها روابط عاطفی برقرار کند.
ابوطالبیاحمدی با بیان اینکه کودک در چنین شرایطی نحوه برقراری ارتباط را تمرین میکند، اذعان کرد: والدین باید به این تنهایی احترام بگذارند.
نظارت غیرمستقیم الزامی است
استاد دانشگاه فرهنگیان با تأکید بر لزوم داشتن نظارت غیرمستقیم بر کودکان، ادامه داد: احترام گذاشتن بههیچوجه به معنای تنها گذاشتن مطلق نیست، بلکه والدین باید میزان حضور کودک در اتاق خود را بهطور غیرمستقیم کنترل کنند.
این روانشناس برجسته تصریح کرد: البته علاوه بر میزان حضور در اتاق، کیفیت حضور نیز بسیار حائز اهمیت است، بنابراین والدین باید با بهانههای مختلف گاهی به او سرزده و نسبت به اعمال کودک بیتوجه نباشند.
وی با بیان اینکه در دنیای معاصر تنها ماندن فرزند با ابزارهای جدید ارتباطات و نوظهور بسیار خطرآفرین است، خاطرنشان کرد: در دوران نوجوانی نیز والدین باید با دقت و آگاهی بیشتر، میزان و کیفیت حضور فرزند در اتاق مستقلش را تحت کنترل و نظارت داشته باشند.
فضای صمیمی باید در خانواده حاکم باشد
ابوطالبیاحمدی با اشاره به اینکه در سایه ارتباط همدلانه اعضای خانواده، همهچیز قابلکنترل است، گفت: فضای خانواده باید صمیمی باشد در غیر این صورت فرزند به پنهانکاری روی آورده و برای فرار از نگاههای پرسشگر والدین به غار تنهایی خود پناه میبرد.
ازآنجاییکه عمه لیلا علت تمایل فرزندش به عزلت گزینی را الگوگیری از پدرش میدانست برای درک صحیح این مسئله و آشنایی با ابعاد مختلف موضوع با یک روانشناس به گفتوگو نشستم:
نصرالله منصوری با بیان اینکه والدین نخستین الگوهای فرزندان هستند، اظهار کرد: عزلت گزینی پدر و مادر قطعاً در علاقه کودکان به حضور در اتاق مستقل خود مؤثر است.
این روانشناس با اشاره به اینکه نخستین نکته تربیتی این است که والدین برای فرزندان خود الگوهای مثبتی باشند، اذعان کرد: والدین باید با استناد به عقل و دین، منابع موردنیاز کودک را در حد توان و فراخور شرایط زندگی خود فراهم کنند.
وی ایدهپردازی را یکی دیگر از نکات مؤثر تربیتی برشمرد و افزود: والدین باید طرح و برنامه منسجمی برای تربیت فرزند داشته باشند و بر اساس همان طرح، دادههایی را در اختیار فرزند قرار داده و سپس از آنها خروجی مورد نظرشان را دریافت کنند.
منصوری با بیان اینکه واگذاری اتاق مستقل به فرزند باید بر اساس یک طرح تربیتی صحیح انجام شود، بیان کرد: قبل از هر چیز بر روی هماهنگی والدین تأکید میکنم زیرا در صورت وجود اختلافنظر هیچ برنامه تربیتی به سرانجام نمیرسد.
این روانشناس در خصوص زمان واگذاری اتاق مستقل به فرزندان، تبیین کرد: نظریات متفاوتی در این زمینه وجود دارد اما بنده معتقدم بعد از دهسالگی باید این مسئله مورد توجه قرار گیرد.
سن ملاک نیست
وی اضافه کرد: بهطورکلی میتوان گفت که سن، ملاک مناسبی برای این مسئله نبوده و بعد از رسیدن فرزند به حدی از تشخیص و بلوغ میتوان اتاق مستقل در اختیار او قرار داد.
منصوری با بیان اینکه والدین باید سه نکته را در نظر بگیرند، تشریح کرد: آنها باید یقین داشته باشند که واگذاری اتاق در چهارچوب برنامهریزیهای تربیتی آنها میگنجند، به عبارتی باید بدانند که این مسئله منجر به افت تحصیلی، تنبلی و غیره نمیشود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه والدین باید مطمئن باشند که این اتاق مقدمات انزوای فرزندشان را فراهم نمیکند، تصریح کرد: آنها باید یقین داشته باشند که میل به حضور در اتاق مستقل به دلیل فرار از وظیفهشناسی و مسؤولیتپذیری فرزند نیست.
این روانشناس خاطرنشان کرد: البته امروزه به دلیل شرایط اقتصادی و زندگی در آپارتمانهای کوچک، بسیاری از خانوادهها قادر به فراهم کردن چنین شرایطی نیستند.
منصوی با بیان اینکه والدین باید نیازهای فرزند را با توجه به توان خود پاسخ بگویند، ابراز کرد: ازآنجاییکه نوجوانی دوران متفاوتی است بنابراین خانوادههایی که شرایط واگذاری اتاق مستقل را ندارند باید شرایط را بهگونهای فراهم کنند که نوجوان مدتی تنها باشد.
وی گفت: تنهایی فرزند قطعاً نیازمند مدیریت و نظارت غیر مستقیم است.
اعطای امتیازات در قالب دادوستد دوستانه
منصوری با بیان اینکه والدین باید از افراط، تفریط و تکروی بهشدت پرهیز کنند، تبیین کرد: در صورت مهیا بودن شرایط، والدین باید زمینه یک دادوستد صمیمانه را فراهم کنند به این معنی که امتیاز اتاق مستقل را به فرزند بدهند اما برای او چند شرط بگذارند.
ایم روانشناس تأکید کرد: نباید شرایط خیلی سختی درنظر گرفت بلکه دادوستد باید به نحوی باشد که قادر باشیم میزان و کیفیت حضور فرزند را بهصورت نامحسوس کنترل کنیم.
منصوری در پایان با بیان اینکه امروزه حضور در غار تنهایی را پیشرفت و تکنولوژی گذاشتهاند، یادآوری کرد: بسیاری از فرزندان با بهانههای مختلف مدتزمان بیشتری را در اتاق خود مانده و بهتدریج با دنیای واقعی پیرامون خود قطع رابطه میکنند و درنتیجه از روابط اجتماعی و ثمرات مفید آن بازمیمانند.
در پایان میتوان گفت؛ اگرچه در شرایط کنونی اجتماع و به دلیل وجود مشکلات فراوان اقتصادی، بسیاری از خانوادهها مجبورند در آپارتمانهای کوچک زندگی کنند و قادر نیستند اتاق مستقلی به فرزند خود اختصاص دهند اما به نظر میرسد که در صورت فراهم بودن شرایط، بهتر است که اتاقخواب جداگانهای برای فرزند فراهم کنند.
ازآنجاییکه سن ملاک مناسبی برای تعیین زمان واگذاری اتاق مستقل نیست بنابراین والدین باید با شناخت روحیات و میزان آگاهیهای فرزند در این خصوص به تصمیمی واحد و هماهنگ برسند.
بیگمان داشتن اتاق مستقل در شکلگیری شخصیت فرزند بسیار تأثیرگذار است، چراکه هر انسانی نیازمند تنهایی و خلوت کردن با خود است؛ از این مسئله که بگذریم اتاق مخصوص در ایجاد استقلال فردی و شخصیتی نیز بسیار نقشآفرین خواهد بود.
اما والدین باید دقت داشته باشند که این اتاق مستقل بههیچوجه نباید به مکانی برای عزلتگزینی فرزند تبدیل شود بدین معنی که پدر و مادر باید بهصورت غیرمستقیم و نامحسوس میزان و کیفیت حضور فرزند را مدیریت و کنترل کنند. والدین برای سهولت این امر میتوانند با فرزند معامله کنند یعنی امتیازاتی به او اعطا کرده و در مقابل شرایطی برای او تعیین کنند.
شناسه خبر 5728