سپهرغرب، گروه فرهنگی - سمیرا گمار: مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمانشاه گفت: واکنش صریح و به‌موقع امام راحل برنامه‌های غرب و صهیونیسم را برای توهین به اسلام متوقف کرد، چراکه اگر نسبت به مقدسات توهین شده و واکنشی صورت نگیرد، غیرت و تعصب دینی از بین رفته و اتفاقات بسیار دیگری رخ خواهد داد؛ بنابراین مهم‌ترین دستاورد حکم تاریخی امام (ره) ممانعت از توهین‌های بعدی نسبت به مقدسات اسلام بوده است.در بهمن‌ماه سال 1367 امام خمینی (ره) در واکنش به انتشار کتاب «آیات شیطانی» توسط سلمان رشدی ملعون، اقدام به صدور فتوایی تاریخی مبنی بر ارتداد نویسنده کردند؛ صدور این حکم زمانی صورت گرفت که تنها چند ماه از پذیرش قطعنامه 598 گذشته بود و از همان ابتدا به مذاق برخی‌ها خوش نیامد و حتی پس از رحلت امام (ره) نیز عده‌ای تلاش کردند تا با کمرنگ کردن این حکم بتوانند رابطه بهتری با کشورهای غربی برقرار کنند. چند روز بعد از صدور فتوای امام (ره) برخی به شایعه‌ای دامن زدند که اگر سلمان رشدی توبه کند، حکم ارتداد او ملغی می‌شود؛ اما در تاریخ 29 بهمن‌ماه همان سال یعنی درست چهار روز بعد از صدور حکم، دفتر حضرت امام (ره) بیانیه‌ای را از جانب ایشان منتشر کرد که سلمان رشدى اگر توبه کند و زاهد زمان هم شود، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال تمامى همّ خود را به‌کار گیرد تا او را به دَرک واصل گرداند.

اکنون با گذشت سه دهه از صدور این حکم و جریان‌سازی خاصی که همراه آن بوده، رصد و تأمل درباره این واقعه و تبیین قبل و بعد از آن ضرورت دارد. بر این اساس خبرنگار روزنامه سپهرغرب در گفتگو با یکی از چهره‌های مذهبی، علمی و درعین‌حال فرهنگی کشور به واکاوی این موضوع خواهد پرداخت؛ خوب است بدانید حجت‌الاسلام‌والمسلمین مرتضی جلیلی متولد سال 56 در همدان بوده و سال‌های متوسطه تحصیلی را در دبیرستان شریعتی گذرانده، وی پس از اخذ مدرک دیپلم وارد حوزه علمیه قم شده و درس خارج نیز خوانده است. 10 سال سابقه تدریس در دانشگاه‌های مختلف کشور از مؤسسه علوم قرآنی غدیر شیراز، دانشگاه علمی کاربردی و فنی تهران تا فرهنگیان شیراز و آزاد کرمانشاه و تجربه معاونت آموزشی مؤسسه علوم قرآنی غدیر شیراز، معاون آموزش حوزه علوم اسلامی دانشگاه‌های سراسر کشور، معاون نهاد رهبری دانشگاه تربیت مدرس تهران، مسئول نهاد رهبری دانشگاهیان استان فارس و در حال حاضر نیز مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمانشاه در کارنامه علمی و اجرایی وی قابل ملاحظه بوده؛ آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفتگو با وی در رابطه با صدور حکم تاریخی ارتداد سلمان رشدی توسط امام راحل است:

     با توجه به اینکه 25 بهمن‌ماه سالروز صدور حکم امام (ره) در رابطه با ارتداد سلمان رشدی است، لطفاً به‌عنوان نخستین سؤال یک تصویر دقیق از اصل موضوع ارائه دهید.

بین انتشار کتاب آیات شیطانی تا صدور حکم امام پنج ماه و اندی فاصله است، بنابراین برای ورود به این بحث باید نگاهی به وقایع قبل و بعد از صدور حکم انداخت؛ چراکه با تشریح وقایع صدور حکم اهمیت خود را بهتر نشان می‌دهد.

بعد از انتشار این کتاب نخستین واکنش از طرف کشور هند بود، سپس پاکستان و آفریقای جنوبی که اعتراضاتی نظیر ممنوعیت فروش کتاب را در پی داشت؛ چندی بعد در آبان‌ماه همان سال که مارگارت تاچر (نخست‌وزیر وقت انگلیس) برای این کتاب جایزه تعیین کرد، اتحادیه سازمان‌های مسلمان درخواست پیگرد قانونی انتشارت پنگوئن و سلمان رشدی را مطرح می‌کنند، تاچر این مسئله را رد کرده و رسماً اعلام می‌کند قوانین ضد توهین به مقدسات فقط در مورد مسیحیت اجرا می‌شود و نه ادیان دیگر.

پس‌ازآن اعتراضات در یکی از شهرهای شمالی انگلیس و هند بالا می‌گیرد، به‌طوری که در هند نسخه‌هایی از کتاب آیات شیطانی را آتش زده و حتی یک نفر توسط پلیس کشته می‌شود؛ ماجرا به همین‌جا ختم نشده و 12 نفر نیز در بهمن‌ماه کشته می‌شوند. بعد از این اعتراضات علمای پاکستان بیانیه صادر کرده و در پاکستان و اسلام‌آباد 6 نفر کشته می‌شوند؛ درمجموع بعد از این وقایع امام حکم ارتداد سلمان رشدی را صادر می‌کنند.

     پس می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که وقایع مذکور منجر به صدور این حکم تاریخی توسط امام (ره) شد؟

همه اتفاقات مذکور در صدور حکم امام مؤثر بوده؛ اما مهم‌ترین دلیل این بود که رسانه‌های غربی کتاب آیات شیطانی را به‌عنوان کتاب سال مطرح کرده و روی آن مانور می‌دادند. روزنامه‌ها مطالب آن را چاپ کرده و جوایزی به این کتاب تعلق گرفت و به‌عنوان یک شاهکار ادبی معرفی ‌شد! همه این‌ها حاکی از یک جریان سازمان‌یافته بود و حکم امام (ره) تنها صدور حکم ارتداد نبود (چراکه بعد از حکم امام مانور می‌دهند سلمان رشدی توبه کرده! امام نیز پیام می‌دهند اگر سلمان رشدی توبه کند و زاهد زمانه هم بشود حکم همچنان پابرجاست و باید اجرا شود) بلکه بحث سب النبی (ص) و عواقب آن مطرح می‌شود و هدف امام مقابله با این جریان بود.

     صدور این حکم چه تأثیرات و واکنش‌هایی در جهان داشت؟

در عرصه سیاسی شاهد اثرات قابل توجهی بودیم؛ قطع رابطه کامل با انگلیس در این مقطع زمانی اتفاق افتاد، به‌طوری که مطابق لایحه مجلس شورای اسلامی در سال 67 انگلیس می‌بایست موضع خود را به‌صورت شفاف در مورد اسلام، جمهوری اسلامی و مطالبی که در آیات شیطانی آمده اعلام می‌کرد، اما دولت انگلیس به اظهار تأسف بسنده کرده و عذرخواهی نیز نکرد که در اردیبهشت‌ماه 68 قطع روابط سیاسی دو کشور اتفاق افتاد.

پس از صدور این حکم بود که وزرای خارجه 46 کشور مسلمان انتشار کتاب مذکور را توهین به مقدسات خواندند. بنیاد 15 خرداد جایزه‌ای یک میلیون دلاری و بعد دو میلیون دلاری برای قتل سلمان رشدی تعیین کرد؛ بسیاری از جوانان کشورهای مسلمان با انجام عملیات استشهادی برای اجرای این حکم وارد میدان شدند و «مصطفی مازح» نخستین جوان لبنانی بود که در این راستا اقدام کرد؛ در همین‌جا باید این را نیز اشاره کنم که همه این‌ها حاکی از صدور انقلاب اسلامی به کشورهای دیگر بود و می‌بینیم این‌گونه برای اجرای حکم امام (ره) وارد میدان می‌شوند. حتی در بعد شخصی نیز زندگی مخفیانه رشدی در انگلیس و آمریکا، جدایی همسرش از وی و مواردی از این قبیل را می‌توان نام برد.

همه این موارد از تأثیرات صدور حکم تاریخی امام (ره) بوده است؛ درواقع واکنش صریح و به‌موقع امام راحل برنامه‌های غرب و صهیونیسم را برای توهین به اسلام متوقف کرد. چراکه اگر نسبت به مقدسات توهین شده و واکنشی صورت نگیرد، غیرت و تعصب دینی از بین رفته و اتفاقات بسیار دیگری رخ خواهد داد، درمجموع می‌توان گفت مهم‌ترین دستاورد حکم تاریخی امام (ره) ممانعت از توهین‌های بعدی نسبت به مقدسات اسلام بوده است.

     همان‌طور که حضرتعالی نیز به شهید مصطفی مازح اشاره کردید، جوانان نخستین گروه‌هایی بودند که به فرمان امام لبیک گفتند، چرا؟!

جوانان روحیه خاصی دارند؛ حق‌طلبی، آزادمنشی، شجاعت و تهور، قدرت و توانایی انجام کار، عدم تعلق خاطر به پست و مقام و عقلانیت از این ویژگی‌ها است. در روایتی از حضرت رسول نیز آمده است که فرمود: «اوصیکُمْ بِالشُّبّانِ خَیْرا فَاِنَّهُمْ اَرَقُّ اَفـْئِدَةً اِنَّ اللّه َ بَعَثَنى بَشیرا وَ نَذیرا فَحالَـفَنِى الشُّبّانُ وَ خالَفَنِى الشُّیوخُ... شما را به نیکى با جوانان سفارش مى‌کنم، چراکه آنان دل‌هاى رقیق‌ترى دارند؛ به‌راستی‌که خداوند مرا بشارت‌دهنده و هشداردهنده برانگیخت، جوانان با من هم‌پیمان شدند و پیران با من به مخالفت برخاستند.» در زمان امیرالمؤمنین (ع) هم این‌گونه بود، جوانان از حضرت حمایت کردند و پیرمردها مخالفان جدی ایشان بودند! در زمان سیدالشهدا (ع) هم بیشتر اصحاب حضرت از جوانان بودند، در دفاع مقدس ما نیز همین‌طور بوده و در لشکر حضرت حجت (عج) نیز اکثر یاران جوانان هستند؛ به دلیل اینکه گرایش به کمال در جوانان بیشتر است.

     پرداختن به زوایای صدور حکم امام (ره) تا چه حد می‌تواند در برابر هجمه‌های دشمن بازدارنده باشد؟ آیا شبهاتی نظیر اینکه صدور این حکم با رحمانیت اسلام منافات دارد، صحیح است؟

میانه‌روی در همه امور بحث مهمی است، افراط‌وتفریط درست نیست. در ارتباط بین خالق و مخلوق نیز سفارش به خوف و رجا شده، در همه اتفاقات نیز باید هم به فرصت‌ها توجه کرد و هم به تهدیدها؛ در مقوله رشد نیز توجه به عوامل و موانع رشد جزء محبت است، با این اوصاف می‌توان گفت صدور حکم تناقضی با اینکه اسلام دین رحمت است، ندارد. چراکه بی‌توجهی به انتشار این کتاب می‌توانست منجر به دین‌گریزی و اقدامات سخیف و تند دیگر علیه اسلام به حکم رحمت در دین شود، چون این مسئله یک مانع برای اسلام بوده و بی‌توجهی به آن منجر به تکرارش می‌شد و بایستی مقابله صورت می‌گرفت.

این نکته را نیز باید درنظر گرفت که معمولاً غرب در برابر مسلمانان ابتدا حساسیت‌سنجی کرده و مطابق با واکنش‌های صورت‌گرفته اقدامات بعدی خود را انجام می‌دهد، بنابراین می‌بینیم که پس از صدور حکم در طول این سال‌ها اهانت به مقدسات کمتر شده، اگرچه توهین به مسلمانان بوده، اما این مدل اهانت‌ها به پشتوانه دولت‌های غربی صورت نمی‌گیرد؛ پس اگر صدور این حکم نبود، قطعاً توهین‌های بعدی شدیدتر می‌شد.

     ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید؛ لطفاً به‌عنوان کلام پایانی اگر نکته‌ای هست بفرمایید.

در رابطه با بسیاری از مسائل ممکن است شبهاتی در جوامع گوناگون به‌ویژه در دانشگاه‌ها مطرح ‌شود، بنده با توجه به تجربه‌ حضور در دانشگاه، معتقدم اگر پاسخگویی به سؤالات و شبهات منطقی و با اصول باشد، قطعاً با پذیرش از سوی جوانان مواجه خواهد بود.