سپهرغرب، گروه خانواده: همه‌ ما می‌دانیم عادت‌های بد چه هستند؛ سیگار کشیدن، خوردن غذا‌های ناسالم، مصرف الکل و ورزش نکردن، تنها برخی از رفتار‌ها و عاداتی هستند که همیشه به ما گفته می‌شود و باید از آن‌ها اجتناب کنیم تا سالم و تندرست بمانیم، بااین‎وجود همه‌ ما بارها و بارها کارهایی را که می‌دانیم برایمان بد است تکرار می‌کنیم که البته دلایل زیادی برای این کار وجود دارد.

     عادت‌های بد، راحتی موردنیازمان را به ما می‌دهند

پیش از هر چیزی، نیاز ما به احساس راحتی مطرح است؛ ما هر کاری که لازم باشد می‌کنیم تا به این وضعیت دست پیدا کنیم. برای هر حرکتی که انجام می‌دهیم هدفی داریم، حتی اگر از آن آگاه نباشیم بازهم بیشترین دلیل پنهان پشت‌ کارها و حرکات ما، راحتی است. 

مغز ما بر این اساس تنظیم‌شده که پاداش بگیرد و «پاداش» ما، احساس راحتی است که موجب ترشح دوپامین یا همان هورمون «حال خوب» می‌شود. همین باعث می‌شود بیشتر آن‌ها را بخواهیم و این احساس خوب را با عادت بد مرتبط می‌دانیم.

به همین دلیل همچنان به عادت‌های بد ادامه می‌دهیم و نمی‌توانیم دست از آن‌ها برداریم؛ چراکه احساس راحتی به ما می‌دهند و درنتیجه مایل هستیم در منطقه‌ امن و آرام خود بمانیم. به‌عبارتی‌دیگر، باوجوداینکه می‌دانیم برایمان بد است اما جذب پاداشی می‌شویم که به ما می‌دهد.

سیگاری که بعد از ناهار در محل کارتان می‌کشید باعث می‌شود مغزتان آن را به احساس آزادی بعد از کار ربط بدهد. فکر ورزش و کمی تلاش کردن در مغز، مغلوب فکر ِ لم دادن روی کاناپه و تماشای برنامه‌ موردعلاقه می‌شود؛ بنابراین به‌راحتی می‌توانید ببینید که چطور همین عادت به پاداش‎گیری مربوط می‌شود.

     همه‌ آدم‌ها عادت‌های بد را انجام می‌دهند

اگر جامعه به‌عنوان یک کُل، عادت بدی را بپذیرد ما نیز تمایل داریم آن را منطقی بدانیم. اگر تعداد زیادی از افراد همان کار را انجام دهند، پس برای ما نیز انجامش ایرادی نباید داشته باشد. پیدا کردن عادت‌های بدی که جامعه آن‎ها را قبول دارد کار سختی نیست؛ خوردن فست‎فود، طفره رفتن از ورزش و حتی سیگار کشیدن، کارهایی هستند که بسیاری آن‏‎ها را انجام می‌دهند.

وقتی صحبت از عادت‌های ناسالمی چون «حالا با یک‌بار که طوری نمی‌شود!» یا «از شنبه شروع می‌کنم!» به میان می‌آید، معمولاً پای یک «دلیل‌تراشی درونی» نیز در میان است. این بهانه‌تراشی‌های موقتی ازآنجا ناشی می‌شوند که می‌دانیم کار درستی نمی‌کنیم، در بلندمدت به نفعمان نیست و از این بابت احساس گناه می‌کنیم.

همچنین ما برای اعتبار دادن و توجیه تصمیمات اشتباهمان به دنبال نمونه‌های بیرونی می‌گردیم مثلاً «پدربزرگ من هرروز سیگار می‌کشید و 90 سال هم عمر کرد!». ذهن ما دوست دارد شواهد و مدارکی پیدا کند که پشتیبان انتخاب‌ها و تصمیماتمان باشد، چه بد و چه خوب!

     پیامدهای ادامه دادن به عادت‌های بد

بیشتر افراد، عواقب عادت‌های بد را می‌دانند. روی پاکت سیگار در مورد ابتلا به سرطان هشدار داده‌شده، دولت‌ها در مورد تغذیه سالم آموزش و آگاهی می‌دهند و نیاز به تحرک داشتن و ورزش کردن همه‌جا توصیه می‌شود، اما واقعاً عواقب ادامه دادن به عادت‌های بد چیست؟

سرطان‌ها، بیماری‌ها و آسیب‌های سلولی، افسردگی و از دست دادن احساس شادی، ضعف و ناخوشی جسمانی که منجر به بی‌حالی و درد و ناراحتی می‌شود وافزایش مشکلات جسمی در سال‌های بعدی زندگی.

بیشتر این اتفاق‌ها به‌تدریج و نامحسوس روی می‌دهند؛ یعنی ما متوجه علائمشان نمی‌شویم اما اگر تصمیم امروزمان را آگاهانه بگیریم، می‌توانیم تندرستی‌مان را حفظ کرده و روی آینده‌مان نیز سرمایه‌گذاری کنیم.

     چگونه عادت‌های بد را ترک کنیم

سخت است عادت‌هایی را که با زندگی‌مان عجین شده‌اند ترک کنیم. با توجه به اینکه اضطراب در بیشتر موارد، عامل اصلی عادت‌های بد ماست، راه‌حل ترک این عادت‌ها در تغییر طرز فکر و نگاهمان نهفته است.

- بررسی کنید عادت‌های بد شما کلام‌ها هستند و چقدر آن‌ها را تکرار می‌کنید. دقیقاً چه چیزی باعث می‌شود انجامشان دهید؟ آیا به‌طور ارادی انجامشان می‌دهید؟ ببینید چگونه و چرا این عادت‌ها در شما ایجادشده؟

- به خودتان تعهد دهید که می‌خواهید این عادت‌ها را ترک کنید. حالا می‌دانید که چیزی عامل این عادت‌هاست، می‌توانید جایگزین مثبتی برایشان پیدا کنید. مثلاً بعد از یک روز سخت ‌کاری سراغ شکلات می‌روید. آیا می‌توانید اسنک سالم‌تری را به‌عنوان پاداش به خودتان پیدا کنید؟ یا از زمان‌هایی که اجازه دارید شکلات بخورید، کم کنید؟ اگر اضطراب عامل تمایل شما به شکلات است سعی کنید برای دویدن بیرون بروید و به مغزتان دلیل دیگری برای ترشح دوپامین بدهید.

- پیگیر باشید. رمز ایجاد عادت‌های جدید، پیگیر بودن و پشتکار داشتن است. بله، در مرحله اولیه سخت است اما مغز شما خیلی زود به راه‌های جدید برای انجام کارها عادت می‌کند تا به‌طور طبیعی احساس خوبی داشته باشید. سیستم پاداش‎دهی خود را جوری تنظیم کنید که از پیگیری عادت‌های مثبت و جدیدتان راضی شود و به پاداشی که می‌خواهد برسد.

زندگی شادتر و مثبت‌تر با عادت‌هایی آغاز می‌شود که انتخابشان می‌کنیم. نسبت به جهت‌هایی که عادت‌ها شما را به آن‌سو می‌برند هوشیار باشید و طرز فکرتان را سلامت‌محور کنید. نگاه درست و سالم نه‌تنها برای آینده بلکه برای زمان حالتان نیز خوب است.