رئیس دانشگاه معارف اسلامی:

موضوع مهدویت نیازمند بازشناسی مجدد است

آسیب‌شناسی رفتار منتظران

سپهرغرب، گروه فرهنگی: یک عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران معتقد بوده که موضوع مهدویت نیازمند بازشناسی مجدد است، چراکه هنوز نتوانسته‌ایم رفتار منتظرانه را تبیین کنیم و انتظار نزد عده‌ای بیشتر شبیه یک نمایش است تا یک واقعیت اساسی.

حجت‌الاسلام روح‌الله شاکری در تبیین راه‌کارهای تحقق، توسعه و ترویج اندیشه و فرهنگ مهدوی گفت: موضوع مهدویت در زمان حاضر نیازمند بازشناسی مجدد است. اگر مسئله مهدویت و دیدگاه حکومت صالحان بر زمین پیگیری نشود، بحث ترویج مهدویت قابلیت اجرا نخواهد داشت.

رئیس دانشگاه معارف اسلامی در ادامه بیان کرد: نکته دیگر این است که نباید به رویکرد مهدویت فقط از منظر اعتقادی نگاه کرد؛ به نظر می‌رسد در شناخت جریان فکری مهدوی، می‌بایست به سمت شناخت ابعاد دیگر این موضوع مانند مباحث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حرکت کرد.

      استراتژی انتظار

وی افزود: اگر ما خواستیم ابعاد مختلف دیدگاه مهدوی را بررسی کردیم، می‌بایست به تبیین «استراتژی انتظار» وارد شویم. اساساً استراتژی انتظار یعنی به حرکت درآوردن تمام نیروها و استعدادها برای رسیدن به مطلوب؛ استراتژی انتظار بر سه اصل و پایه استوار است؛ نخستین اصل استراتژی و راهبرد انتظار این است که می‌بایست تصویری روشن و جامع از فرهنگ و رویه آرمان مهدوی به جامعه ارائه شود. این رویکرد با مراجعه به خیل کثیر آیات و روایات که چارچوب جامعه مهدوی را برای ما تبیین و تشریح می‌کنند، به‌طور قطع حاصل خواهد شد.

      تصویر ارائه‌شده از جامعه مهدوی نباید مقطعی، منطقه‌ای و نژادی باشد

این استاد دانشگاه گفت: اصل دوم در رویکرد تبیین استراتژی انتظار نقد و بررسی شرایط موجود است؛ می‌بایست جامعه اسلامی با نقد و تحلیل رفتار خود، ببیند تا چه اندازه با دیدگاه‌های مهدوی همسازی و هماهنگی دارد. این بررسی‌ها می‌بایست در تمامی ابعاد لحاظ شوند. باید بررسی شود که در عرصه‌های فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و مسائل مربوط به اختلافات طبقاتی تا چه اندازه با دیدگاه‌های مهدوی فاصله داریم و اگر این فاصله‌ها مشهود است، جهت هماهنگی و همراهی با جامعه آرمانی مهدوی گام برداریم. باید توجه داشت در بررسی و تحلیل شرایط موجود نباید فقط در چارچوب مرزی و مملکتی ایران به بررسی و تحلیل شرایط پرداخت، بلکه با توجه به رویکرد جامعه آرمانی و بین‌المللی مهدوی، می‌بایست این تحلیل‌ها در مقیاس بزرگ‌تر و حکومت جهانی مهدوی مورد بررسی قرار گیرند؛ نباید تصاویر ارائه‌شده به جامعه از جامعه آرمانی مهدوی، مقطعی، منطقه‌ای و نژادی باشد.

      آسیب‌شناسی رفتار منتظران

وی در ادامه سخنان خود درباره آسیب‌شناسی جامعه منتظر و رفتارهای منتظران گفت: در جامعه کنونی ما هرچند عده‌ای به‌واقع رویکرد منتظرانه دارند، اما می‌بایست این نکته نیز بیان شود که عده‌ای دیگر متأسفانه به ایفای نقش و بازیگری انتظار می‌پردازند. مشکلات و معضلاتی که هم‌اکنون در لایه‌های مختلف جامعه دیده می‌شوند، به‌علت این مطلب است که هنوز جامعه و ارکان آن نتوانسته‌اند موضوع انتظار و رفتار منتظرانه را برای خود تبیین و تشریح کنند. سبک زندگی منتظرانه باید در لایه‌های گوناگون اجتماعی ساری و جاری شود.

      مهدویت یعنی جوشش، تحرک و تلاش

رئیس دانشگاه معارف اسلامی بیان کرد: عده‌ای معتقدند در آستانه ظهور می‌بایست ظلم و ستم گسترده شود! این نگرش نادرستی است. مگر می‌شود در عمق تاریکی ظلم و ستم و بیدادهای زمانه روشنی عصر مهدوی را مشاهده کرد؟ اساساً مهدویت یعنی جوشش، تحرک و تلاش؛ بنابراین مبارزه و تلاش برای برطرف کردن ظلم و بیداد، خود حرکتی است در چارچوب تحقق جامعه آرمانی مهدوی.

وی افزود: رویکرد ایجاد تمدن نوین و اسلامی به شرطی می‌تواند معبر رسیدن به دولت و حکومت صالحان در آخرالزمان قرار بگیرد که آن جامعه تشکیل حکومت و چارچوب نظام اسلامی را در عصر غیبت برای خود پذیرا باشد؛ یعنی تمدن نوین اسلامی به شرط پذیرش نظام ولایت فقیه، معبری خواهد بود برای رسیدن به حکومت صالحان. اگر جامعه و شخصی در دوران غیبت به حاکمیت ولی فقیه و نظام اسلامی باور و اهتمامی نداشته باشد و در عصر غیبت به دنبال حکومت غیر دینی و سکولار باشد، نمی‌تواند ادعا کند که در مسیر حکومت صالحان قرار گرفته است. افراد نمی‌توانند در زندگی سیاسی خود سکولار بیندیشند، اما در زندگی فردی به دنبال مسائل دینی و اعتقادی باشند. این همان نکته و مسئله‌ای است که امام خمینی (ره) برای جامعه اسلامی ایران تبیین و تشریح کرد؛ ایشان معتقد بودند در زندگی فردی و اجتماعی انسان می‌بایست هم ازحیث عمل و هم به‌لحاظ نظر، معتقد و پایبند به مبانی و اصول دینی و اعتقادی باشد. اسلام همان‌گونه که برای زندگی فردی اشخاص برنامه دارد، برای زندگی جمعی و گروهی او نیز برنامه و مدل دارد؛ بنابراین در فرآیند تمدن‌سازی اسلامی و رسیدن به حکومت صالحان، پذیرش و اطاعت از حاکمیت عالمان و بزرگان دین، قطعاً مدخلی خواهد بود، برای رسیدن به عصر و تلألؤ دوران شکوفای مهدوی و حکومت صالحان بر زمین.

وی با اشاره به آیه 55 سوره مبارکه نور که می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّ لَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِکُونَ بی‏ شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون»، گفت: خداوند در این آیه شریفه شرط تسلط و حاکمیت بر روی زمین را ایمان و کردار و افعال صالح و نیکو بیان فرموده است. با توجه به این مختصات افرادی که ایمان ندارند و به دنبال کردار و افعال صالح و نیکو نیز نیستند، نمی‌توانند در حکومت و حاکمیت صالحان بر زمین نقش‌آفرین باشند. نکته دوم طبق آیات قرآن کریم، بحث «بندگان صالح و یا مستضعفین» است؛ به عبارتی دیگر کسانی در این مسیر حرکت خواهند کرد که اهل رفاه، ثروت‌اندوزی، جاه‌طلبی، آسایش و تن‌آسایی نباشند؛ در این مسیر افراد طغیانگر و طالب اشرافیت و اسراف جایگاهی ندارند.

وی تصریح کرد: قرآن کریم در آیه پنجم سوره مبارکه قصص به روشنی تبیین می‌کند که مستضعفین در غایت امر جایگاه اسراف‌کاران و طغیانگران را خواهند گرفت. قرآن کریم می‌فرماید امور زمین درنهایت کار به دستان کسانی که به ناحق تحت فشار و ظلم بیدادگران و مسرفان قرار گرفته‌اند، خواهد افتاد؛ «وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ»؛ در باب تحقق مؤلفه‌های عصر ظهور طی دوران غیبت نیز باید بیان کرد که اگر جامعه اسلامی مباحث مهدویت و انتظار را در ایستایی، سکون و بی‌تحرکی ترجمه و تفسیر کند، قطعاً دست‌یابی به شاخصه‌های عصر ظهور در دوران غیبت غیر قابل تحقق خواهند بود. این رویکرد همانند رفتار بنی‌ اسرائیل در بیانات قرآن کریم است که منتظر رفتار و کردار و فعل حضرت موسی (ع) ماندند و از حرکت و پویش باز ایستادند. این رویه به‌شدت مورد نقد و انتقاد اندیشمندان و بزرگان جهان اسلام و عالم تشیع قرار دارد. حضرت امام (ره) و شهید مطهری (ره) به‌شدت به این نوع تفکر و بینش نقد و انتقاد دارند و اصولاً ایستایی و سکون در جهت نیل به جامعه آرمانی مهدوی در دوان غیبت، مختص کسانی است که نمی‌خواهند در دوران غیبت برای رسیدن به دولت کریمه و عصر نوین اسلامی و مهدوی، هزینه و تلاشی کنند و می‌خواهند به‌نوعی خود را از زیر بار مسئولیت فراری دهند.

رئیس دانشگاه معارف اسلامی گفت: به‌طور نمونه در تاریخ سرزمین ایران اسلامی ببینید هر زمانی که مردم و جامعه از زیر بار مسئولیت دینی و ملی خود شانه خالی کرده است، بخشی از این سرزمین به دست چپاول‌گران به یغما رفته است. در همین دوران معاصر و دوران جنگ تحمیلی استکبار علیه ایران اسلامی، اگر جوانان و ملت بزرگ ایران همراه با تفکر نوین و پویایی که امام راحل (ره) برای ملت مسلمان ایران تعیین کردند، در مقابل دست‌اندازی دشمن غدّار و زورگو نمی‌ایستادند و منتظر رسیدن کمک از سوی بیگانگان و اجانب می‌ماندند، چه اتفاقی برای ایران اسلامی می‌افتاد؟ اگر امروزه جامعه اسلامی دارای امنیت و اقتدار و بالندگی بوده، این فضائل و شاخصه‌ها مرهون مجاهدت‌ها و جان‌فشانی‌های رزمندگان و شهدا و ایثارگران عرصه دفاع و مقاومت است؛ بنابراین سکون، ایستایی، عدم کوشش و تلاش در راه رسیدن به جامعه آرمانی مهدوی با رویکرد منتظرانه و خواهانه عصر ظهور، همسازی و سازگاری نخواهد داشت.

وی افزود: جامعه اسلامی به‌طور قطع نمی‌تواند تمامی شاخصه‌های عصر ظهور را در دوران غیبت به منصه ظهور و بروز برساند، اما این امکان را خواهد داشت که در حد توان و تلاش و با دید مثبت، پاره‌ای از مختصات عصر ظهور را برای جامعه منتظر فراهم و مهیا کند. شما ببینید امام خمینی (ره) با این اندیشه که جامعه اسلامی می‌بایست توسط یک فقیه و عالم دینی هدایت شود، انقلاب و پویشی سترگ را رهبری و فرماندهی کردند و این حرکت که در عمق جهالت، تاریکی و ظلم و ستم بیدادگران و اشرافان شروع شد، باعث یک پیروزی و نهضت فراگیر شد که هم‌اکنون بحمدالله این حرکت دینی نمونه‌ای است بی‌بدیل برای مستضعفین و محرومین جهان و برای رهایی آن‌ها از ظلم و ستم طاغوتیان.

      انقلاب اسلامی؛ مقدمه‌ای برای نهضت جهانی مهدوی است

شاکری اظهار کرد: امام خمینی (ره) از انسان‌های فراموش‌شده و منحط عصر پهلوی، انسان‌هایی فرزانه، پُرآوازه، مجاهد و نیز عابد، زاهد و پارسا استحصال کردند. ایشان در بیاناتشان می‌فرمودند که حرکت و انقلاب اسلامی ما مقدمه‌ای است برای حرکت و نهضت جهانی و فراگیر حضرت ولی عصر (عج)؛ بنابراین اگر شرایط کامل تحقق جامعه آرمانی مهدوی در عصر غیبت فراهم نیست، اما امکان حرکت و پویش در مسیر رسیدن به آن جامعه متعالی به حد مقدور فراهم خواهد بود. امروزه می‌توانیم عنوان کنیم شخصی که رهبری و هدایت ایران اسلامی را به دست گرفته، از صالحان و نیکان امت است.

وی در پایان گفت: اگر شاخصه عصر ظهور امنیت و آسایش است، ما می‌توانیم در مقیاس کوچک‌تر و محدودتر از جامعه جهانی مهدوی، در ایران اسلامی با تلاش و کوشش امنیت و آسایش فراگیر فراهم کنیم. این حرکت خود زمینه‌ساز گسترش فرهنگ و اندیشه اسلامی و مهدوی در جهان خواهد بود؛ حرکت این نیروهای فداکار و شجاع که تحت هدایت و رهبری رهبر آگاه و مدبّر ایران اسلامی هم‌اکنون خواهان دفاع از حریم اهل بیت (ع) و اسلام و همچنین خواهان دفاع از آرمان‌های امام (ره) و انقلاب هستند، خود گویای حرکت عظیم ایران اسلامی برای تحقق جامعه عظیم و آرمانی مهدوی است؛ بنابراین با دید مثبت و عدم توجه به ناامیدی، خستگی و ایستایی، می‌توان چارچوبی مدون برای تحقق مؤلفه‌های عصر ظهور معین کرد.