پرندگان و حیوانات را در این روزهای سرد دریابیم

عباس سریشی

این‌روزها با شدت گرفتن بارش نزولات جوی، دل‌وجان بسیاری از ما انسان‌ها شاد و مصفا شده و از ره‌آورد این نعمات الهی، چشم‌اندازهای بسیار روشنی برای برون‌رفت از مشکل خشک‌سالی چندساله و افزایش محصولات کشاورزی در مقابل چشمان کشاورزان ترسیم شده است؛ جا دارد که به پاس این رحمات الهی کمی شکرگزار بوده و در مقام سپاس برآییم.

البته راه‌های سپاس‌گزاری بسیار زیاد هستند و تنها مختص به عبادت و ذکر نیست، بلکه دادن صدقه و هدیه به نیازمندان هم از بهترین راهکارهای شکرگزاری به درگاه خداوند محسوب می‌شود که صدالبته تنها مختص به انسان نبوده و حتی حیوانات هم براساس نص صریح اسلام، باید مورد مهربانی و ترحم قرار گیرند.

در این خصوص از پیامبر اکرم (ص) نقل است: من رحم ولو ذبیحة عصفور رحمه الله یوم القیامة؛ یعنی هرکس حتی به لاشه گنجشکی رحم کند، خداوند در روز قیامت به او رحم خواهد کرد. یا اینکه به شاگردان و به امتش مرتباً توصیه می‌فرمودند: با حیوانات بدرفتاری نکرده و برای آن‌ها علوفه و اسطبل مناسب تهیه کنید.

البته این موضوع از آن جهت ارزش پیدا می‌کند که بدانیم بنا بر احادیث، خداوند نیز در قبال نیکی و ترحم به حیوانات، در مقام جبران برمی‌آید و منقول از آن حضرت است که فرمودند: شخص بدکاره‌ای به‌خاطر اینکه حیوان تشنه‌ای را آب داد، مورد مغفرت خدا قرار گرفت و یا در روایتی دیگر وقتی که از آن حضرت پرسیدند: ای رسول خدا آیا حمایت از حیوان‌ها و مهربانی با آن‌ها ثوابی برای ما دارد، در جواب فرمودند: حمایت از هر جگر تری (سیراب کردن هر تشنه‌ای) پاداشی نزد خدا دارد.

شاید برای برخی تعجب‌آور باشد، درحالی ‌که امروزه بسیاری از جوامع متمدن غربی و اروپایی مهربانی کردن با حیوانات و حمایت از آن‌ها را جزء افتخارات خود در سده اخیر محسوب کرده و حتی به همین بهانه نیز بر بسیاری دیگر از مشکلات خود سرپوش می‌گذارند، اما از قرن‌ها پیش و درست زمانی که بسیاری از اجداد همین افراد حتی برای هم‌نوع خویش نیز ترحمی قائل نبودند، دین اسلام و پیامبر آن برای نخستین‌بار درباره‌ حقوق حیوانات قوانینی را پایه‌گذاری کرده و بر آن توصیه داشته‌ است.

به‌تازگی برخی از دزدان پیام‌های پیامبر رحمت مدعی امتیاز آن برای خود شده‌اند و می‌گویند این مقوله از دستاوردهای تمدن غربی در دنیای امروزی است؛ بااین‌حال و از صدها قرن قبل این اسلام بود که بر امر مذکور صحه گذاشت. حیوانات نیز در مقام مخلوق الهی از حقوقی برخوردارند و خلقت آن‌ها برای استفاده به‌عنوان غذا، وسیله کار و مسافرت باعث نمی‌شود که آن حقوق ضایع شود؛ در این باب مرحوم شیخ حرّ عاملی و نیز محدث نوری در دو کتاب «وسائل الشیعة» و «مستدرک الوسائل» تحت عنوان احکام دواب، حدود چهارصد روایت را طی 98 باب در مورد حقوق حیوانات و فروع آن ثبت کرده‌اند که حاکی از اهمیت رفتار مناسب با حیوانات در دین مقدس اسلام است.

هرچند این گفتار در پی ارائه بحثی مفصل دراین‌باره نیست، اما لازم به ذکر است که امروزه گستـرش شهرها و نقل‌وانتقال انسان‌ها از منطقه‌ای بـه منطقه‌ دیگـر، موجب شده تا نه‌تنها بسیاری از حیوانات آن مکان‌ها از بین رفته و یا مجبور به مهاجرت شوند، بلکه آن‌دسته که با سازگار کردن خود در محل باقی می‌مانند، تهیه غذا، آب و یا لانه و پناهگاه برایشان مقدور نشود.

این‌روزها به‌دلیل بارش برف تهیه غذا و سرپناه برای حیوانات و به‌خصوص پرندگان بسیار سخت شده و آن‌ها ناگزیر برای یافتن غذا به سکونتگاه‌های انسان‌ها پناه می‌آورند، ما می‌توانیم همراه با آن‌دسته از طبیعت‌دوستانی که با تهیه علوفه و دانه‌پاشی در عرصه‌های طبیعی به نذر مهربانی می‌پردازند، با قرار دادن تکه‌های نان و باقی‌مانده سفره غذای خود در مکانی از حیاط، بالکن و یا معابر، حیوانات و پرندگان را سیر و یا احتمالاً با گذاشتن یک جعبه یا ساختن یک لانه با پوشش‌های نرم، برای آن‌ها سرپناه مناسب تهیه کنیم.

شک نکنیم که تغذیه حیوانات و پرندگان در این روزهای سرد و یخبندان شکلی دیگر از سپاس‌گزاری و شکر به درگاه خداست و تبلور نوعی ترحم و مهربانی؛ این شکل از مهربانی قطعاً حسی توأم با توانگری و رضایت به زندگی ما می‌بخشد و امتیاز دیگر آن ارتقای سلامتی و طول عمر است. مهربانی خصیصه‌ای است که نه‌تنها بر خود، بلکه بر اجتماع اطراف هم تأثیری مثبت خواهد داشت و البته فرقی هم نمی‌کند که این مهربانی درخصوص انسان‌های نیازمند باشد و یا حیوانات بی‌پناه.

این‌روزها علاوه‌بر مشکل کمبود غذا، آب و سرمای شدید هوا، برخی بی‌تفاوتی‌ها و بدرفتاری‌ها باعث بروز مشکلاتی برای حیوانات و پرندگان شده است؛ پس اگر نمی‌توانیم همه مشکلات آن‌ها را برطرف کنیم حداقل با دادن غذا، به آن‌ها برای زنده ماندن فرصت دهیم و فراموش نکنیم که زمستان می‌تواند زمان بسیار خوبی برای مهربانی با حیوانات و پرندگان و لذت بردن از آن باشد، پس بیایید در حد توان از این دوستان کوچک تا رسیدن بهار نگهداری کنیم!