چه کنیم تا کودکمان خلاق شود؟

(بخش دوم)

سپهرغرب، گروه اجتماعی: انسان خلاق کسی است که هیچ‌گاه درمانده و ناامید نشده و برای هر مشکلی راه حلی می‌یابد؛ اصلاً موفقیت بدون خلاقیت ممکن نیست. از سویی برای خلاق شدن باید از همان کودکی دست به کار شد، در بخش نخست این مقاله به برخی راهکارهای رشد خلاقیت کودک اشاره کردیم، در این بخش نیز نکات دیگری را ذکر می‌کنیم.

 1. سؤالات «بازپاسخ» بپرسید

بعضی والدین ترجیح می‌دهند از کودکان خود سؤالات «بسته‌پاسخ» پرسیده و به نحوی نظرات خود را به آن‌ها القا و تحمیل کنند؛ مثلاً ممکن است بپرسند: چه گل زیبایی، درسته؟ یا خیلی خوش می‌گذره، موافقی؟ به‌جای پرسیدن چنین سؤالاتی بهتر است پرسش‌های بازپاسخ پرسیده تا فرصت برای شکوفایی و تقویت خلاقیت در کودکان فراهم شود، از سویی به کودک خود اجازه دهید خلاقانه پاسخ دهد.

مثلاً می‌توانید بپرسید: «از داخل این گل‌ها کدامشان را بیشتر دوست داری؟ چرا؟» یا «به نظرت چکار کنیم یا کجا بریم که بیشتر خوش بگذرد؟»

2. استفاده از تلفن همراه، تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و غیره را محدود کنید

سعی کنید تا حد امکان دسترسی کودک به تلویزیون، تلفن همراه، تبلت، رایانه و غیره را محدود کنید، چراکه امروزه ثابت شده استفاده از این وسایل با چاقی، مشکلات تمرکزی، اختلالات هیجانی و مشکلات خواب مرتبط است. به‌جای استفاده از این ابزار سعی کنید کودک را به انجام فعالیت‌هایی همچون مطالعه کردن، گوش دادن به موسیقی‌های متناسب و مناسب، نقاشی کشیدن و یا انجام بازی‌های سالم تشویق کنید.

اگر هم قرار است کودک از وسایل الکترونیکی مانند تلفن همراه، تلویزیون و یا رایانه استفاده کند، باید زمان‌بندی مشخصی برای او درنظر بگیرید و سعی کنید کاملاً به آن پایبند بمانید.

3. مسائل را با شیوه‌های مختلف حل کنید

برای کودک خود مسئله‌ای طرح و از او بخواهید آن را با روش‌های مختلف حل کند. بیشتر بر فرآیند حل مسئله و نه نتیجه آن تمرکز داشته باشید؛ کودک را تشویق کنید برای هر مسئله روش‌ها و مسیرهای مختلف را به‌کار گیرد.

مثلاً می‌توانید از کودک بخواهید خانه‌ای بسازد، اما هیچ اطلاعاتی در مورد شکل آن، ابزار مورد نیاز و غیره به او نداده و همه‌چیز را مجهول نگه دارید. ممکن است برای ساخت خانه خود به وسایل منزلتان متوسل شود و یا از اسباب‌بازی‌هایش کمک بگیرد و یا حتی با استفاده از یک ملحفه و چند بالش سعی کند به هدفش برسد. حتی می‌توانید از کودک بخواهید خانه‌های مختلفی بسازد، مثلاً برای عروسک‌هایش یکی و برای خودش یکی دیگر بسازد.

4. اجازه دهید کودک علایقش را جستجو کند

ممکن است دوست داشته باشید کودک شما فعالیتی خاص را یاد بگیرد، مثلاً بتواند نواختن با یک آلت موسیقی را بیاموزد و یا یک فوتبالیست شود؛ اما برای موفق شدن کودکتان باید اجازه دهید فعالیت‌هایی را انتخاب کند که احساس می‌کند به آن‌ها علاقه دارد. هرچه کودک در انتخاب فعالیت‌هایش آزادی بیشتری را تجربه کند، خیلی منعطف‌تر و خلاقانه‌تر فکر و عمل خواهد کرد.

طبیعتاً کودک متمایل به فعالیت‌هایی است که از آن‌ها لذت بیشتری می‌برد، کودک را تشویق کنید تا فعالیت‌های مورد علاقه خود را بیابد.

5. کودک را در کلاس‌هایی که باعث افزایش خلاقیت می‌شوند، ثبت‌نام کنید

کلاس‌هایی مانند نقاشی، مجسمه‌سازی، طراحی و کوزه‌گری می‌توانند خلاقیت را در کودک شما پرورش دهند. خصوصاً هنر می‌تواند به افزایش خلاقیت کمک کند، چراکه به کودک اجازه می‌دهد تخیلات و تصورات خود را در قالب هنر ارائه دهد.

همچنین کلاس‌هایی که در آن‌ها کودک به تعامل و مشارکت با دیگر کودکان می‌پردازد، می‌توانند بسیار مفید باشند.

6. میان کودک و هم‌سالانش ارتباط برقرار کنید

یادگیری در میان دیگر کودکان هم هیجان‌انگیز و لذت‌بخش است و هم ازلحاظ آموزشی مزایای زیادی دارد. همان‌طور که در بالا اشاره شد می‌توانید کودک خود را به کلاس‌هایی بفرستید تا در آنجا کنار هم‌سالانش به ساخت ایده‌های خلاقانه‌اش بپردازد و یا حتی می‌توانید دوست فرزند خود را به خانه دعوت کرده و از آن‌ها بخواهید با کمک هم چیزی بسازند. کار کردن باهم می‌تواند باعث هم‌افزایی مضاعف شده و خلاقیت کودک را به میزان قابل توجهی رشد دهد.

7. کودک را تشویق به یادگیری چندحسی کنید

سعی کنید تا حد امکان حواس پنج‌گانه کودک را در یادگیری درگیر کنید. مثلاً اگر می‌خواهید گِل‌بازی یا مثلاً سفال‌گری کنید، می‌توانید از گِل‌هایی با رنگ‌ها و بافت‌های مختلف استفاده کنید تا علاوه‌بر حس لامسه، حس بینایی آن‌ها نیز درگیر شود و البته در کنار این کار می‌توانید یک موسیقی آرامش‌بخش و ملایم نیز پخش کنید تا حس شنوایی کودک هم به‌کار گرفته شود.

 8. از دست بردن و مخدوش کردن تئوری‌های بچه‌گانه کودک اجتناب کنید

مثلاً فرض کنید کودک به شما می‌گوید باد به‌وسیله درختان ایجاد می‌شود، به او بگویید ممکن است همین‌طور باشد، اما درعین‌حال از او بپرسید چه شده که به این نتیجه رسیده است؟ اگر اجازه دهید کودک تئوری‌پردازی کند، احتمال رشد خلاقیت در او به‌شدت افزایش خواهد یافت. بااین‌حال طوری رفتار نکنید که فکر کند تئوری‌اش صددرصد درست بوده و تنها به او بگویید امکان آن وجود دارد.

9. همۀ ایده‌ها و نظرات کودک را مورد تشویق قرار داده و مثبت ببینید

وقتی می‌خواهید به حرف‌ها، نظرات و ابتکارات کودک عکس‌العمل نشان داده و بازخورد دهید، سعی کنید بیشتر بازخوردهایتان مثبت باشد تا کودک تشویق شده و خلاقیتش بیش‌ازپیش شکوفا شود.

اگر می‌دانید ایده‌ او کاملاً اشتباه است و هرگز عملیاتی نخواهد شد، هرگز این احساس را به کودک منتقل نکرده و حتی تشویقش کنید به ایده‌های بیشتری فکر کند.

فرض کنید قرار است کودک یک سفینه فضایی بسازد تا با آن به ماه سفر کند! هرگز به او نگویید این کار غیر ممکن است، بلکه حتی او را تشویق کنید که به هدفش فکر کرده و برای رسیدن به آن مطالعه و تلاش کند.

می‌توانید نظرات و ایده‌های کودک را بسیار بزرگ و جالب جلوه دهید تا تشویق شده و به فکر ایده‌های بهتر و جدیدتری باشد.