خانه روح‌نواز با «بام سبز»

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: «پشت‌‌بام‌های سبز» افزون بر اینکه از آلودگی آب‌وهوا جلوگیری می‌‌کنند و زیبایی بصری شهرها را به دنبال دارند، راهی مؤثر برای جلوگیری از وقوع سیل‌های مخرب و ویرانگر هستند.

یکی از راهکارهای مقابله با جاری شدن سیل در شهرها و تخریب فراوان ناشی از آن، تدارک و ایجاد پشت‌‌بام‌های سبز است که با جذب آب باران، از جاری شدن سیلاب‌های احتمالی در خیابان‌های شهر جلوگیری می‌‌کند.

بام‌سبز سیستم چندلایه‌‌ای است که سقف و بالکن یک ساختمان را با پوشش گیاهی پوشانده و با جذب و نگهداری بخشی از حجم باران و استفاده از فرآیندهای تبخیر، تعریق و تصفیه، حجم و پیک رواناب را کاهش می‌دهد که موجب بهبود کیفیت آب‌وهوا، حفظ زیبایی شهر و جلوگیری از اتلاف انرژی ساختمان می‌‌شود. استفاده از بام‌‌های سبز تا حد زیادی به نوع اقلیم منطقه و میزان و توزیع بارش سالانه وابسته است.

پشت‌‌بام‌های سبز در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا پذیرفته شده است؛ برای نمونه در آلمان 14 درصد از کل مساحت بام‌ها سبز بوده، در قاره آمریکا حدود چهار میلیون فوت‌مربع در 40 ایالت آمریکا و همچنین 6 استان کانادا پروژه پشت‌بام سبز اجرایی شده است. پشت‌بام سبز در شهرهای مختلف دنیا ازجمله نیویورک، پورتلند، ویرجینیا، پاریس و غیره بسیار محبوب است. گرچه بام‌های سبز خیلی ساده یا ارزان نیستند، اما بسیاری از این شهرها تشخیص داده‌‌اند که مزایای بلندمدت آن بر نگرانی‌‌های مالی و اجرایی این پروژه می‌چربد، به همین سبب شهر نیویورک برنامه‌‌ای دارد که با ارائه تخفیف‌های مالیاتی، مردم را به استفاده از بام ‌سبز ترغیب کند. مزایای متعدد پشت‌بام سبز، ازجمله ایجاد محیط فرح‌بخش و روح‌نواز برای ساکنان و همچنین مقابله با سیلاب‌های شهری، از دلایل مهم استفاده از این فناوری است.

در زمینه پیشگیری از سیلاب، پشت‌بام سبز توانایی فراوانی در کاهش یا کُند شدن رواناب در محیط‌های شهری دارد. در شرایط فعلی با بام‌های غیر سبز و خیابان‌های دارای سطوح سخت و نفوذناپذیر، به هنگام بارش باران حجم و سرعت رواناب به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و این دلیل عمده وقوع سیلاب مخرب و ویرانگر در شهرهاست. به گفته کارشناسان یک بلوک شهری معمولی بیش از پنج برابر رواناب بیشتری نسبت به یک منطقه جنگلی با همان ابعاد ایجاد می‌‌کند و این مسئله به‌طور قابل توجهی خطر بروز سیل در شهرها را افزایش می‌‌دهد.

پشت‌‌بام‌های سبز با جذب بخشی از آب ناشی از بارندگی و با ایجاد فاصله و تأخیر در به هم رسیدن رواناب‌ها به یکدیگر، از وقوع سیلاب‌های ویرانگری که باعث تلفات مالی و جانی می‌‌شوند، جلوگیری می‌‌کنند و نیز از ایجاد آسیب و خسارت به زیست‌گاه‌‌های انسانی و حیوانی، ممانعت به‌عمل می‌آورند.

البته پشت‌‌بام‌های سبز را باید جزئی از یک سیستم گسترده حوزه آبخیز برای کنترل و مقابله با سیلاب دانست؛ زیرا که همه ساختمان‌های شهرها برای پشت‌‌بام سبز مناسب نیستند و راهکارهای دیگری مثل فضاهای سبز بزرگ و پارک‌های 30 یا 40 هکتاری نیز در جای خود می‌توانند در کنترل سیلاب نقش مؤثری داشته باشند.

علاوه‌بر کاهش سیل‌های شهری، پشت‌‌بام‌های سبز می‌توانند به کاهش آلودگی محیط‌زیست شهری نیز کمک بسیاری داشته باشند، برای نمونه پشت‌بام‌های سبز به‌طور معمول از آلودگی آب توسط زباله‌‌ها و سایر آلاینده‌‌ها جلوگیری می‌‌کنند؛ زیرا که این‌گونه پشت‌‌بام‌ها باعث کاهش میزان رواناب شده و درنتیجه به پاک بودن نهرها، رودخانه‌‌ها و نیز اقیانوس کمک می‌‌کنند. پشت‌‌بام‌های سبز حتی می‌‌توانند در کاهش بارش باران اسیدی که آلودگی محیط‌زیست شهری را به دنبال دارد، مؤثر باشند. افزون بر کاهش آلودگی آب، پشت‌‌بام‌های سبز باعث کاهش آلودگی هوا نیز خواهند شد. بام‌های سبز به دو روش «فیلتر کردن ذرات آلاینده هوا و گازها» از طریق گیاهان و فرآیند فتوسنتز و همچنین «با کاهش توزیع گردوغبار در هوا»، می‌‌توانند به کاهش آلودگی هوا کمک کنند.

همچنین بام‌های سبز در تابستان از ساختمان در مقابل گرمای مستقیم خورشید محافظت و در زمستان به‌مثابه عایق عمل می‌کند و گرمازدایی از ساختمان را به حداقل می‌‌رساند. بام‌های سبز در تابستان تا 90 درصد بارش و در زمستان تا 40‌ درصد بارش را جذب می‌‌کنند. دمای بام سبز می‌تواند 30 الی 40 درجه از دمای بام‌های معمولی پایین‌تر باشد و می‌‌تواند دمای شهرها را تا پنج درجه کاهش دهد.

بام‌های سبز علاوه‌بر اینکه باعث زیبایی بصری مناظر شهرها می‌‌شوند، می‌‌توانند به‌عنوان پناهگاه موجوداتی باشند که برای بقا می‌‌جنگند؛ برای نمونه پرندگان می‌‌توانند از بام‌های سبز برای لانه‌‌سازی و بزرگ کردن بچه خود استفاده کنند. همچنین بام‌های سبز می‌‌‌توانند به فضاهای اجتماعی و تفریحی تبدیل شوند و نیز جهت تقویت امنیت غذایی شهرها و برای کشاورزی شهری مورد استفاده قرار گیرند.