تن زاگرس، خسته از ارّه و آتش

رخت سیاه بر تن سبز طبیعت زیبنده نیست

سپهرغرب، گروه خبر: جنگل‌های استان کردستان، جزء جنگل‌های زاگرس شمالی به‌حساب می‌آیند، براساس آمار ارائه شده از سوی مسئولان، سال گذشته 271 فقره حریق به مساحت دو هزار و 655 هکتار در سطح عرصه‌های طبیعی استان به وقوع پیوسته و امسال نیز تا این لحظه 80 هکتار از منابع طبیعی استان طعمه آتش شده است.

براساس آمارهای مرکز آمار ایران، سال 89 را می‌توان سال سیاه جنگل‌ها نام‌گذاری کرد. در سالی که پشت‌سر گذاشتیم، رکورد آتش‌سوزی در چند سال گذشته شکسته شد و آمار افزایش آن نسبت به سال قبل به 100 درصد رسید و مساحت آتش‌سوزی‌ها با رشدی 7 برابری به بیش از 40 هزار هکتار رسید.

گاهی یک سهل‌انگاری کوچک، آتشی بزرگ به دامن طبیعت می‌اندازد و رخت سیاه بر تن سبز این منابع و سرمایه ملی می‌پوشانند. نامهربانی انسان‌ها نسبت به طبیعت به آتش‌سوزی خلاصه نمی‌شود. چراکه....

      ارّه مرگ بر تن جنگل

بلوط‌های زاگرس هیچ‌گاه آرام و قرار ندارند، گاهی آتش‌به‌جانشان می‌افتد و گاهی ایستاده می‌سوزند. با شروع پاییز و زمستان سر زاگرس با ارّه قاچاقچیان چوب بریده می‌شود. زخم تبرها بر تن بلوط‌های ایستاده جا خوش می‌کند و بلوط‌های کهنسال، باید نگران تبرهایی باشند که تن و شاخه‌های سبز آن‌ها را نشانه گرفته است.

تابستان که از راه می‌رسد، نگرانی دوستداران محیط زیست اوج می‌گیرد. نگرانی از افتادن آتش به دامن طبیعت. آتش‌سوزی‌هایی که براساس آمارها، عامل بیش از 95 درصد آن‌ها انسان است.

بیش از 60 درصد؛ یعنی یک‌میلیون و 587 هزار هکتار از مساحت 2 میلیون و 937 هزار هکتاری استان کردستان را مرتع و جنگل تشکیل می‌دهد.

جنگل‌های استان کردستان جزء جنگل‌های زاگرس شمالی به‌حساب می‌آیند، در طول بیش از 50 هزار سال گذشته تشکیل‌شده و به‌لحاظ محافظت از منابع آب‌‌وخاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی، توانایی‌های اکوتوریستی و … دارای اهمیت زیادی هستند و بعد از جنگل‌های شمال کشور در رتبه دوم اهمیت قرار دارند.

      وجود 374 هزار هکتار جنگل در کردستان

نقشبندی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان می‌گوید: استان کردستان در 6 شهر 374 هزار هکتار جنگل داریم و در 10 شهر یک‌میلیون و 414 هزار هکتار مرتع داریم که هرساله به‌خاطر گرم شدن هوا و رشد علوفه سطح مراتع به‌خاطر بارش‌ها رشد زیادی دارد.

این مقام مسئول عنوان کرد: علوفه‌چینی یکی از راهکارها برای کاهش میزان آتش‌سوزی در جنگل و مراتع است. کاری که در کردستان چندان مورد استقبال قرار نگرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اضافه کرد: تراکم بالای علوفه‌ای و عدم استفاده از آن، حجم زیادی از علوفه‌های خشک شده را ایجاد می‌کند. بستری که هر لحظه آبستن شعله گرفتن است.

وی اضافه کرد: البته در حال حاضر در مجموع 67 هزار خانوار روستایی این استان بهره‌بردار بخش مراتع هستند و 6.5 درصد علوفه کشور را تولید می‌کنند.

      وقوع 17 مورد آتش‌سوزی در منابع طبیعی

نخستین آتش‌سوزی‌ها در دامن طبیعت کردستان از 9 خرداد امسال شروع شده و تاکنون 17 مورد به مساحت 80 هکتار در شهرستان‌های مختلف در آتش سوخته است.

نیروهای طرف قرارداد سامان‌دهی شده‌اند و نیروهای پرسنل رسمی منابع طبیعی هم به‌عنوان پشتیبان وارد میدان شده و از سوی دیگر تشکل‌های محلی هم بی‌هیچ چشمداشتی پای کار هستند.

نقشبندی می‌گوید: کمک‌های تشکل‌های محلی در سال‌های اخیر به‌ویژه در شهرهایی مانند مریوان و سروآباد، کمک قابل‌توجهی به جلوگیری از آتش‌سوزی و مهار به‌موقع آتش کرده‌اند.

      تقدیم چهار شهید

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: سال 97 چهار نفر از مردم مریوان که دو نفرشان از نیروهای خود منابع طبیعی بودند به هنگام اطفای حریق در یکی از مناطق، جان خود را از دست دادند.

براساس آمار ارسالی از پاسگاه‌های ویژه منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان‌ها، طی سال گذشته در مجموع 271 فقره حریق به مساحت دو هزار و 655 هکتار در سطح عرصه‌های طبیعی استان به وقوع پیوسته است.

      2655 هکتار از منابع طبیعی کردستان طعمه حریق شد

وی با بیان اینکه سال گذشته در مجموع 271 فقره حریق به مساحت دو هزار و 655 هکتار در سطح عرصه‌های طبیعی استان به وقوع پیوسته است، اضافه کرد: بیشترین تعداد حریق‌ها در سال گذشته مربوط به شهرستان بانه با 76 فقره و کمترین میزان مربوط به شهرستان دهگلان با 6 فقره حریق بوده است.

به گفته این مقام مسئول، شهرستان سقز با مساحت بیش از 832 هکتار بیشترین میزان حریق از نظر مساحت را در سال گذشته به خود اختصاص داده است.

وی ضمن تقدیر از همکاری و همراهی همیشگی مردم به‌ویژه فعالان زیست‌محیطی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی، اظهار کرد: مردم درصورت مشاهده آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی با شماره تلفن 1504 تماس حاصل کنند و ضمن رعایت نکات ایمنی تا رسیدن نیروهای اطفای حریق از گسترش آتش جلوگیری کنند.

زاگرس بیش از پنج میلیون هکتار وسعت دارد و یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌ها و عرصه‌های کلیدی ایران محسوب می‌شود و همه شهرت خود را از بلوط‌هایی دارد که یک‌به‌یک به زمین می‌افتند و اگر هر شهروند زاگرس‌نشین، مأموری برای حفظ و حراست آن نشود، تعداد اندک مأموران یگان حفاظت همه مناطق زاگرس‌نشین در حفاظت از این عرصه‌ها راه به جایی نمی‌برند.

      تن بلوط‌های 11 استان، زیر تبر قاچاقچیان چوب

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان در زمینه قاچاق چوب هم می‌گوید: اجرای طرح تنفس 10 ساله در جنگل‌های شمال از یک‌سو و افزایش قیمت چوب در چند سال اخیر، موجب افزایش میزان قاچاق چوب در زاگرس شده است.

وی افزود: اوایل پاییز تا اواخر زمستان، دورانی است که سودجویان کمر به قطع درختان زاگرس می‌بندند. به‌گونه‌ای که 11 استان زاگرس‌نشین در این مقطع زمانی، مورد هجوم قاچاقچیان چوب هستند.

وی خاطرنشان کرد: منابع طبیعی و آبخیزداری با توجه به محدودیت در تعداد نیروهای انسانی به‌تنهایی نمی‌تواند، این مسیرها و افراد را شناسایی کند و برای مقابله با سوداگران چوب، نیازمند همراهی و حمایت مردم و جوامع محلی است.

وی اظهار کرد: با همکاری دهیاران، شوراها، مراجع قضایی، انتظامی و براساس تکالیف قانونی، مسیرهای در معرض خطر شناسایی و گشت‌ها در آن فعال است، اما گستردگی عرصه‌ها و کمبود نیروی انسانی کار حفاظت را دشوار کرده و برای نظارت هکتار به هکتار این منابع خدادادی همه باید همکاری کنند.

      اختصاص 150 میلیون تومان برای خرید تجهیزات اطفای حریق

فریبا رضاعی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان هم می‌گوید: 279 هزار هکتار از مجموع اراضی استان تحت مدیریت اداره کل حفاظت از محیط زیست استان است که 9/9 درصد وسعت کل استان کردستان را شامل می‌شود.

وی کمبود تجهیزات و اعتبارات در اطفای حریق را از چالش‌های محیط زیست استان عنوان کرد و گفت: امسال با وجود بارندگی‌های مناسب، پوشش زیاد گیاهی و شروع فصل گرما احتمال حریق و آتش‌سوزی بیشتر است.

وی اضافه کرد: امسال 150 میلیون تومان برای خرید تجهیزات اطفای حریق تخصیص داده شده است، اما واقعیت اینست که میزان تجهیزات تحت اختیار در مقابل وسعت مناطق حفاظت‌شده، برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی‌های احتمالی بسیار ناچیز است.

وی می‌گوید: حفاظت از مناطق حفاظت‌شده، رسالت محیط‌ زیست است و تاکنون به واسطه اقدامات صورت گرفته اتفاقی در این مناطق در سطح استان رخ نداده است.

      آتش تنها عامل تخریب جنگل‌ها نیست

محمدی فعال محیط زیستی هم با بیان اینکه آتش‌سوزی یک مسئله با ابعاد مختلف است، می‌گوید: آتش‌سوزی، یکی از دلایل تخریب جنگل‌های بلوط است، اما این تنها عامل تخریب نیست.

وی تصریح کرد: آتش‌سوزی به‌عنوان تهدید جدی در کمین مراتع و جنگل‌ها بوده و عامل انسانی، مهم‌ترین دلیل آتش‌سوزی در مراتع است. مردم باید با رعایت توصیه‌های زیست‌محیطی نسبت به حفاظت از عرصه‌های طبیعی اهتمام بیشتری داشته باشند.

این فعال محیط زیستی گفت: سال گذشته برای اطفای هوایی حریق از طریق بالگرد مشکل داشتیم و به همین دلیل سوختگی برخی از جنگل‌ها که باید در چند ساعت خاموش می‌شد، بیش از 24 ساعت طول کشید و همین مسئله باعث افزایش سطح سوختگی‌ها شد.

وی ادامه داد: آتش‌سوزی در این مناطق جدای از اینکه یک‌سری از گونه‌های گیاهی خاص را نابود می‌کند، موجب مرگ سنجاب‌های زیادی می‌شود و همین آتش‌سوزی‌ها، گونه‌های جانواری را به‌شدت تهدید می‌کند.

وی گفت: وجود سودجویان و قاچاقچیان چوب از دیگر تهدیدات جدی است که منابع طبیعی و جنگل‌ها را به‌صورت جدی تهدید و موجب نابودی این منابع خدادادی می‌شود.

و اما...

دشت آتش گرفته است و هر لحظه دامن طبیعت را بیشتر و بیشتر دربر می‌گیرد. سنجاب بخت‌برگشته خود را در میان هجمه‌ای از آتش داغ می‌بیند و برای نجات از داغی و گرما به درون درخت بلوط پناه می‌برد. علف و درخت برای آتش تفاوتی ندارد. هرچه که در مسیرش باشد می‌بلعد. آتش به درون تنه درخت بلوط زبانه می‌کشد. در مسیرش پرندگان و جانواران زیادی را به کام خود می‌کشد و...

      دستان نجات‌بخش

خبر که به فعالان محیط زیستی می‌رسد، خود را به سرعت به محل می‌رسانند. تلاشی نفس‌گیر با دست خالی برای خاموش کردن آتش شروع می‌شود. خاموش کردن درخت بلوط، وقتی آتش به درونش افتاده باشد، آن هم بدون امکانات اطفای حریق کار ساده‌ای نیست.

تن حیوان زبان‌بسته به‌شدت در آتش سوخته است. زبانی برای گله‌مندی ندارد. کاک‌ناصح حسینی از فعالان محیط زیست و حامی حیوانات به آرامی بدن سوخته حیوان زبان‌بسته را شست‌وشو می‌دهد و آماده درمان می‌کند.

چند روز از این اتفاق می‌گذرد، سنجاب کوچک، جان دوباره گرفته است. زخم‌هایش تا حدودی التیام یافته و در آینده نزدیک به دامن طبیعت باز می‌گردد، اما تلخی این داغ بر تن زاگرس همچنان ادامه دارد.

در کشور ما 95 درصد از دلایل آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، عوامل انسانی هستند. سهم طبیعت از این حریق؛ فقط 5 درصد است. به‌ عقیده صاحب‌نظران، مهم‌ترین عوامل انسانی اختلافات قومی، کشمکش‌های میان دامداران، کشاورزان و سهل‌انگاری گردشگران و از عوامل طبیعی هم مواردی مانند برخورد صاعقه، گدازه آتش‌فشانی و... است.

آمارها صریح و بی‌پرده به ما می‌گوید: اگر قرار است، برای حفاظت از جنگل‌ها برنامه‌ریزی کنیم، باید رفتارهای خودمان را تغییر دهیم. چون مهم‌ترین عامل حریق جنگل‌ها، خود ما هستیم نه طبیعت.