آیت‌الله محمدی‌قائینی:

امامزاده‌ها باید به مرکز فرماندهی و کنترل آسیب‌های اجتماعی تبدیل شوند

معرفی امامزاده در حد شناسنامه‌ای نباشد و راه و روش زندگی آن‌ها برای مردم تبیین شود

سپهرغرب، گروه اندیشه - سمیرا گمار: آیت‌الله محمدی‌قائینی گفت: کارکرد این اماکن مقدس، باید فراتر رفته و با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، امامزاده‌ها باید به مرکز فرماندهی و کنترل آسیب‌های اجتماعی تبدیل شوند، نه صرفاً برگزاری یک‌سری از برنامه‌های مذهبی و فرهنگی.

در طول تاریخ اسلام و حیات جامعه اسلامی؛ نه‌تنها مفهوم امامت و تشخیص امام، بلکه هرگونه پیوند و ارتباط با اهل‌بیت و ائمه معصومین علیهم‌السلام، به‌لحاظ سببی و نسبی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. تا جایی که صحابه، یاران و دوستداران ائمه نیز شأن و مقامی والا داشته‌اند.

فرزندان ائمه و یاران اهل‌بیت که در محضر امام، معارف ناب اسلام را دریافت کرده، با فداکاری، تلاش فراوان و بعضاً به مخاطره انداختن جان خود، آن‌ها را به مردم انتقال داده و هر یک پس از مجاهدت فراوان در این راه به شهادت رسیده‌اند.

در حال حاضر در جامعه اسلامی ما با اماکن مقدسی روبه‌رو هستیم که هر یک مدفن امامزاده جلیل‌القدری بوده و زیارت مرقد آن‌ها به‌عنوان ملجائی، برای آرامش روحی و معنوی مردم است. حتی فراتر از این؛ اماکنی که از آن‌ها به‌عنوان «قطب فرهنگی» جامعه یاد می‌شود و پیرامون وجود آن‌ها، باب معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام باز است.

به بیان بهتر، از آنجایی که هدف تعالیم اسلام، در هر زمینه‌ای ارتقای رشد معنوی انسان و سوق دادن او به سمت پیشرفت‌های مادی و معنوی جامعه است، در هر مناسبتی از زمان، مقام و مکان در این مسیر استفاده بهینه می‌کند.

یکی از این راه‌ها زیارت است. زیارت معصومین، فرزندان و یاران ایشان؛ یعنی امامزاده‌ها که نقش آن‌ها در هویت‌بخشی به جامعه و تمدن اسلامی بی‌بدیل است و اغراق نکرده‌ایم، اگر بگوییم که فرهنگ فاخر شیعیان، مرهون این امامزاده‌های جلیل‌القدر و بقاع متبرکه آن‌ها است.

با ذکر این مقدمه و در آستانه روز ملی بزرگداشت امامزادگان آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با آیت‌الله محمد محمدی‌قائینی؛ استاد درس خارج حوزه‌های علمیه همدان است، برای پاسخ به این پرسش که زیارت امامزادگان چه نقشی در حیات جامعه دینی در ادوار مختلف دارد؟

     روز بزرگداشت امامزادگان از ایام‌الله است

آیت‌الله محمد محمدی‌قائینی در ابتدای سخنان خود با تعظیم روز بزرگداشت امامزادگان به‌عنوان ایام‌الله، عنوان کرد: بدون تردید این روز، یکی از روزهای بزرگ در زنده کردن ارزش‌ها، هویت دینی و ملی ما در جامعه اسلامی است.

     پیاده کردن آرمان‌های دینی در جامعه اسلامی

وی خاطرنشان کرد: امامزاده‌ها از فرزندان و نزدیکان ائمه علیهم‌السلام بوده‌اند که با جهش‌های علمی، سیاسی و اجتماعی سعی کرده‌اند؛ آرمان‌های دینی را به طرق مختلف در جامعه اسلامی پیاده کنند.

      امامزاده‌ها در طول حیات خود به‌دنبال نجات بشر بودند

این استاد حوزه تصریح کرد: امامزاده‌ها از نظر نسبی، وابسته به وجود مبارک اهل‌بیت علیهم‌السلام بودند و همان طور که ائمه با تلاش و مجاهدت ایستادگی کردند تا پرچم رشد انسان‌ها را در ذیل معارف ناب الهی در همه ابعاد زنده نگه دارند، امامزاده‌ها نیز مستثنا نبوده و به تأسی از وجود ائمه معصومین به‌دنبال نجات بشر بودند.

      بسیاری از آن‌ها در راه نشر معارف اهل‌بیت شهید شدند

آیت‌الله محمدی‌قائینی اظهار کرد: درست است که امامزاده به معنای فرزند امام است، اما غالب امامزاده‌های جلیل‌القدر علمایی بودند که به واسطه بهره‌ بردن از علم پدرانشان، اساس اسلام را در جامعه ترویج می‌کردند، دل در گرو معارف اهل‌بیت داشته و برای تعالی فرهنگ دینی تلاش کردند؛ نه‌تنها این تلاش آن‌ها با مجاهده در راه خدا همراه بود، بلکه بسیاری از آن‌ها در این راه شهید شدند.

      مبارزه با طواغیت و انحرافات فکری

وی ادامه داد: این امامزادگان، عالمان مجاهد شهیدی بودند که برای مبارزه با کژی‌های طواغیت زمان خود، انسان‌های منحرف، نحله‌های فکری خطرناک و آشوبگران امنیت، آرامش و آسایش مردم جان خود از دست داده، مانند ستاره‌هایی در آسمان درخشیده و هر یک گوشه ای از زمین را برای ما روشن کرده‌اند.

      فعالیت‌های فرهنگی، ترویج احکام و معارف دینی

این محقق و پژوهشگر دینی با تأکید بر اینکه امامزاده‌ها در حفظ و حراست از مکتب اسلام و تشیع، فعالیت‌های مختلفی انجام دادند، ابراز کرد: فعالیت فرهنگی آن‌ها در جهت ترویج معارف اهل‌بیت و اسلام راستین، از اقدامات مهمی بود که با تشریح مبانی دین و احکام اسلامی برای مردم همراه بود.

      دستگیری از فقرا

آیت‌الله محمدی‌قائینی افزود: علاوه‌بر فعالیت‌های فرهنگی، دستگیری اقتصادی و کمک به فقرا از دیگر اقدامات امامزادگان در طول حیات آن‌ها بود و در این راه نیز اقدامات قابل‌توجه و مثمرثمری برای کمک به افراد نیازمند جامعه انجام می‌دادند.

      مبارزات و تشکیلات‌سازی

وی اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین وجوه مبارزاتی و فعالیتی امامزاده‌ها، در بعد سیاسی بوده و در این راستا برنامه‌های تشکیلاتی داشته‌اند. آن‌ها غالباً با طواغیت زمان خود درگیر بوده و گاهی این مبارزات تا مرحله صف‌آرایی نظامی هم پیش می‌رفت.

      مبارزه، تقیه و گردآوری نیرو برای مبارزه با ظالمان زمان

این عالم دینی در ادامه سخنان خود یادآوری کرد: یکی از علل دفن امامزاده‌ها در کوه‌ها یا جاهایی مثل بیابان‌ها که از دسترس دور هستند، همین امر است. زیرا آن‌ها دائما در حال مبارزه، تقیه، کسب موقعیت و گردآوری نیرو برای مبارزه با ظالمان زمان خویش بودند که گاهی موفق به تشکیل حکومت می‌شدند، اما حرکت آن‌ها زمینه‌ساز قیام‌های بعدی علیه طواغیت زمان می‌شد.

      فعالیت از صدر اسلام

آیت‌الله محمدی‌قائینی با اشاره به سابقه وجود امامزاده‌ها اذعان کرد: شاید این سؤال به ذهن متبادر شود که فعالیت امامزاده‌ها بعد از ائمه معصومین(ع) و در عصر غیبت آغاز شده، اما باید عرض کنم، فعالیت این بزرگواران مربوط به عصر غیبت نبوده و از صدر اسلام وجود داشته است. از همان زمان که جریان سقیفه بنی‌ساعده پیش آمد، عده ای از افراد، تحت تعلیم ویژه اهل‌بیت قرار گرفتند و بعد از فراگیری از محضر حضرات معصومین(ع)، مفاهیم ناب اسلامی را به مردم می‌رساندند.

وی در ادامه اعلام کرد: قبور مطهر فرزندان امام کاظم، امام سجاد و امام صادق علیهم‌السلام در سراسر ایران و فرزند امام محمد باقر(ع) در اردهال کاشان، حکایت از تلاش بی‌وقفه این امامزادگان برای نشر معارف اهل‌بیت در نقاط مختلف داشته و موقعیت جغرافیایی، محدودکننده حضور آن‌ها و تبلیغشان نبوده است.

      تشکیل شبکه وسیع وکالت با یاران معتمد

این استاد حوزه علمیه با تأکید بر فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و سیاسی امامزاده‌ها بیان کرد: بسیاری از این امامزاده‌ها در زمان امامان معصوم نماینده ایشان بوده‌اند، مخصوصاً در دوران امام حسن عسگری علیه‌السلام که شبکه وسیع وکالت با یاران معتمد تشکیل شد، این بزرگواران پیام معصوم را دریافت کرده و به مردم می‌رساندند.

      اتحاد بین جامعه شیعه

آیت‌الله محمدی‌قائینی تأکید کرد: یکی از نقش‌های مهم امامزاده‌ها، ایجاد اتحاد بین جامعه شیعه بود که با تشکیلات منسجم، این کار انجام می‌شد و وفاق و همدلی در جامعه شکل می‌گرفت.

     مقابر، نقش مهمی در اصلاح و پالایش جامعه دارد

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه مقابر انبیا، ائمه و امامزادگان نقش مهم و عمیقی در اصلاح و پالایش جامعه دارد، تصریح کرد: این نقش در اصلاح زشتی‌ها و پلشتی‌های جامعه توسط امامزاده‌ها به وضوح قابل مشاهده است. چرا که این افراد به ذوات مقدسی منسوب بوده و مرگ مقدسی داشته‌اند، بنابراین وجودشان گره‌گشاه بوده و هست.

      تأثیر امامزاده‌ها از مساجد بیشتر نباشد، کمتر نیست

این استاد درس خارج حوزه‌های علمیه اظهار کرد: قداست، طهارت و پاکی حاکم بر مقبره امامزاده‌ها و نگاهی که مردم به این مکان‌های نورانی دارند؛ یعنی به دیده احترام به ایشان می‌نگرند، نشان می‌دهد که تأثیر این مکان‌های مقدس در اثرگذاری معنوی و راهبری جامعه از مساجد بیشتر نباشد، کمتر نیست.

     امامزاده‌ها ملجأ و مأمن مردم

آیت‌الله محمدی‌قائینی خاطرنشان کرد: ظرفیت امامزاده‌ها اینست که ملجأ و مأمن مردم در حل مشکلات هستند و بسیاری از گره‌های روحی و فرهنگی با حضور در این مکان‌ها باز می‌شود. همین که مردم پس از زیارت این امامزاده‌ها با آرامش و رضایت‌خاطر از آنجا برمی‌گردند، نشان می‌دهد که در سبکباری روح، چقدر اثر دارند.

     بسته شدن مراکز مذهبی و دینی خسارت بزرگی است

وی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به شرایط فعلی کشور و وضعیت کرونایی حاکم بر جامعه اظهار کرد: اگرچه رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی حرف صحیحی است، اما در حال حاضر بسته شدن مراکز مذهبی و دینی، خسارت بزرگی است و می‌شود با رعایت کامل دستورالعمل‌های ستاد مبارزه با کرونا، این مراکز دایر باشند و مراسم‌ها تعطیل نشوند.

       امامزاده‌ها باید به مرکز فرماندهی و کنترل آسیب‌های اجتماعی تبدیل شوند

این عالم دینی در ادامه گفت: کارکرد این اماکن مقدس، باید فراتر از این‌ها باشد و در حال حاضر با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، امامزاده‌ها باید به مرکز فرماندهی و کنترل آسیب‌های اجتماعی تبدیل شوند، نه صرفاً برگزاری یک‌سری از برنامه‌های مذهبی و فرهنگی. انجام این موارد، واقعاً با توجه به ظرفیتی که امامزاده‌ها دارند، کافی نیست.

      معرفی امامزاده‌ها به مردم نباید شناسنامه‌ای باشد

وی افزود: مسئله بسیار مهم دیگر نگاه صرفاً احساسی به امامزاده‌ها است. در حالیکه باید با نگاه منطقی و علمی نسبت به این امامزاده‌های جلیل‌القدر در تعالی روح و کمال انسانی گام برداشت. تلاش متولیان باید این‌گونه باشد که امامزاده‌ها به مردم شناسانده شوند و این به معنای معرفی شناسنامه‌ای این بزرگواران نیست، بلکه باید این شناخت علمی و عقلانی باشد.

* آرمان‌خواهی، مشخصه بارز امامزاده‌ها است که باید الگو شود

این متفکر دینی در خاتمه با اشاره به اینکه امامزاده‌ها،شخصیت‌های بسیار ارزشمندی بوده و تلاش‌های بسیاری برای حفظ و حراست اسلام انجام داده‌اند، گفت: آرمان‌خواهی، مشخصه بارز این امامزاده‌ها بوده است. بنابراین باید اندیشه ایشان به مردم شناسانده شود، اینکه چه تفکری داشته و برای چه شهید شده‌اند؟ این موارد را باید برای خود الگو دهیم تا بتوانیم، در راه آن‌ها حرکت کنیم تا اثر زیارت ما در عمل هم مشهود باشد.