سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی :با توجه به پیچیدگی عامل انسانی در بروز تصادفات، برطرف کردن عامل دیگر؛ یعنی شرایط راه اجرایی‌تر بوده و با شناسایی و رفع مشکلات آن، می‌توان تا حد زیادی متضمن ایمنی کاربران راه بود.

شکی نیست که امنیت راه و ترافیک، یکی از موضوعات بسیار مهم و اساسی و از نیازهای بشر و جوامع امروزی است و توجه و اهتمام به تأمین امنیت و کیفیت آن، از این حیث اهمیت پیدا می‌کند که در مسیر توسعه هر جامعه‌ای، دارا بودن نظام حمل‌ونقل و ترافیک ایمن و کارآمد به‌عنوان یک عامل زیربنایی و زیرساختی از جایگاه ویژه‌ای برخودار است. البته از منظر کارشناسان موضوع تصادف، یک رخداد چندعلتی است و تأثیر هم‌زمان چند عامل، باعث وقوع یک حادثه می‌شود. در نتیجه توجه و درنظر گرفتن هرکدام از عوامل مؤثر بر آن به‌نوبه خود حائز اهمیت است.

صاحب‌نظران معتقدند که هرچند در کشور ما عموماً در موضوع علل و عوامل بروز حوادث و سوانح رانندگی منجر به فوت و جرح، این عامل انسانی است که موردتأکید قرار گرفته و کم‌تر به طراحی نامناسب جاده‌ها و معابر و ایمنی وسایل نقلیه توجه شده، اما شکی نیست که نخستین گام در بهبود سطح ایمنی ترافیک و جلوگیری از بروز رخدادهای تلخ، شناسایی نقاط حادثه‌خیز و متعاقباً حذف یا اصلاح آن‌هاست، زیرا نتایج بررسی‌ها و آمارهای موجود و نیز مشخص شدن قدرالسهام تلفات و صدمات ناشی از تصادفات متاثر از این موضوع در مقادیر، نسبتاً بالا و در مقایسه با دیگر عوامل که باعث هدررفت مقادیر قابل‌توجهی از منابع و سرمایه‌های انسانی و مالی جامعه و به موازات آن، تألم خانواده قربانیان این‌گونه حوادث می‌شود. نشان می‌دهد که ظاهراً درخصوص این مبحث، آن‌گونه که بایدوشاید توجه و تأمل نشده است.

البته توجه به این موضوع از آن جهت قابل‌توجه است که نه‌فقط براساس مشاهدات که حتی اذعان بسیاری مسئولان مطلع و مرتبط با این مسئله اعم از پلیس راهور، راهداری و شهرداری‌ها بر این دلالت دارد که ما ازلحاظ استانداردهای بین‌المللی در این حوزه عقب هستیم و لازم است تا با شناسایی نقاط حادثه‌خیز نسبت به اصلاح آن‌ها در حوزه مهندسی ترافیک و ایمن‌سازی جاده‌ها در راستای کاهش سوانح رانندگی اقدام شود؛ البته کاهش تصادفات و سوانح رانندگی، مستلزم ارتقای سطح فرهنگ رانندگی به موازات ایجاد زیرساخت‌هایی قوی و دقیق بوده و قدرمسلم نمی‌توان در یک چشم‌انداز کوتاه‌مدت به آن دست یافت، لذا باید برای دسترسی به نقطه‌ای مطلوب در این حوزه، تلاش‌های ویژه‌ای در دستور کار قرار گیرد تا با رفع موانع، این حجم از آمار تصادفات منجر به صدمات جانی و مالی را که اکنون به یک چالش در کشور ما تبدیل شده، به حداقل ممکن کاهش یابد.

و اما آمار بالای تصادفات منجر به فوت و جرح و نیز خسارات مالی، به‌وضوح تمام مبین این حقیقت است که ایران جزء چند کشور نخست در سرلیست تصادفات و سوانح ترافیکی بوده که براساس تحلیل‌های صورت گرفته عامل انسانی در موضوعاتی همچون رعایت نکردن حق تقدم، عدم توجه به جلو، عدم رعایت فاصله طولی، عدم رعایت سرعت مطمئنه، تغییر ناگهانی مسیر، حرکت با دنده عقب، ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه و گردش غلط، به‌ترتیب دارای بیشترین سهم و علت بروز تصادفات اعم از درون و برون‌شهری هستند که سالانه منجر به مرگ، مجروحیت و معلولیت ده‌ها هزار نفر از هم‌وطنانمان می‌شود.

در عین حال و در موضوع راه‌ها نیز براساس مستندات موجود و آمارهای ارائه شده توسط کارشناسان و صاحب‌نظران ترافیکی به‌ترتیب خیابان، تقاطع، بزرگراه، میادین، مسیرهای یک‌طرفه، بلوار و در نهایت کمربندی‌ها نیز دارای بیشترین سهم در کمیت و کیفیت وقوع حوادث براساس مؤلفه‌های یک معبر هستند که یکی از مهم‌ترین علل بروز این مسئله نیز وجود برخی نقاط حادثه‌خیز متأثر از طراحی غلط و ساخت‌وسازهای غیرمسئولانه یا فقدان علائم هشداردهنده و... در آن‌هاست.

بنابراین نباید از مبحث و قدرالسهام نقص فنی خودرو‌ها یا کیفیت پایین ساخت و فقدان مؤلفه‌های ایمنی و حافظ جان مانند کیسه هوا، ترمز‌های ای.بی.اس، تقویت بدنه و... هم در کم و کیف حوادث غافل بود. اما به هر جهت آنچه که امروزه بسیار مهم بوده و باید تمام توجه ما به آن جلب و متمرکز شود، دغدغه‌های تصادفاتی است که به هر علتی، هرساله در سراسر شهرها و راه‌های کشور ما رخ داده و منجر به واردشدن خسارات جانی و مالی و حتی روانی بسیاری برای هم‌وطنانمان می‌شود.

متأسفانه این آمار تا بدان‌جا افزایش یافته که اکنون دومین علت مرگ‌ومیر در کشور ما را همین رخدادها شامل می‌شوند که البته براساس تحلیل‌ها و آنالیز صورت گرفته، تعداد قابل‌توجهی از تصادفات در نقاط خاص و شناسایی‌شده‌ای به‌عنوان نقاط پرحادثه متمرکز شده‌اند که به‌گفته کارشناسان، رفع مشکلات هندسی و نقطه خطرات موجود در آن‌ها ازمنظر اقتصادی، مستلزم صرف بودجه‌های بسیار بالایی است.

ازمنظر کارشناسان و صاحب‌نظران توزیع و نرخ آماری تصادفات در شبکه راه‌های درون و برون‌شهری کشور ما، چندان هم تصادفی نبوده و چنانچه بخواهیم علل بروز این سوانح را در یک نگاه کلی موردبررسی قرار دهیم، مشخص می‌شود که اغلب این عوامل هندسی و طراحی‌ای است که در امتداد خطاهای انسانی در وقوع این رخدادها، دخالت دارند و البته این امکان وجود داشت که با یک طراحی منطقی و کارشناسی‌شده قبل از اجرای آن یا ایجاد اصلاحات مناسب بعد از اثبات حادثه‌خیز بودن منطقه، از وقوع حوادث و تصادفات بعدی در آن‌ها جلوگیری کرده یا تعداد آن‌ها را کاهش داد.

مع‌الوصف و صرفاً به دو دلیل پیش‌گفته؛ یعنی عدم توجه به نظرات کارشناسان قبل از اجرای طرح و دوم کمبود اعتبارات برای اصلاح نقص بعد از اجرا، باعث شده تا بسیاری از این نقاط حادثه‌خیز کماکان در متن و بیرون شهرها باقی مانده و هر از چند گاهی نیز قربانیانی را به کام خود بکشند.

درواقع صدمات و خسارات ناشی از تصادفات متأثر از وجود نقاط حادثه‌خیز، امر مهم و قابل‌تأملی است که متأسفانه در اغلب موارد و در مجموعه مدیریت‌های کلان، میانی و خرد در کشور ما نادیده گرفته شده و اکنون نیز به یک چالش مبدل شده که تلاش‌ها و اقدامات هماهنگ و جدی عمیقی را ازسوی مسئولان و در راستای پیشگیری‌های مؤثر می‌طلبد.

و اما پراکندگی، نوع تصادفات و کیفیت آن‌ها در همدان نیز مانند بسیاری از شهرها، بیانگر این است که محدوده‌ها و نقاط خاصی در آن به‌صورت دائمی و صدالبته با شدت‌های مختلف، محل وقوع تصادفات رانندگی بوده و رخدادهای آن از الگویی تکراری و مشابه پیروی می‌کنند که این امر، مبین وجود علت یا عللی خاص در آن اماکن و نقاط است.

موضوع اینجاست که هرچند بروز تصادفات در جوامع شهری، غالباً یک امر عادی تلقی شده و گریزی هم از آن نیست، با این حال نباید فراموش کرد که تبعات جانی و مالی این حوادث، صرفاً به شخص حادثه‌دیده برنمی‌گردد، بلکه تمام کسانی که با زندگی فرد یا افراد حادثه‌دیده در ارتباط بوده یا حتی همه مردم شهر نیز لاجرم به‌صورت غیرمستقیم از این ضایعات تأثیر می‌پذیرند.

در شهری مانند همدان نیز که به‌علت قرار گرفتن در مسیر ارتباطی استان‌های مختلف و غربی کشور و به‌ویژه آزادراه کربلا که براساس آمار شاهد حجمی بالغ بر حدود 170 میلیون تردد وسایل نقلیه در سال بوده، جزء استان‌های پرحادثه کشور در زمینه رانندگی است و همین موضوع باعث شده تا شاهد افزایش تصادفات و خسارت ناشی از این امر باشیم.

موضوع پرتردد بودن جاده‌های استان همدان نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و می‌طلبد که مدیران اجرایی و تصمیم‌گیران آن با نگاه موشکافانه و دقیق بیشتری به موضوع امنیت راه‌ها و رویه جدی‌تری به کم و کیف تردد خودروها (درون یا برون‌شهری) توجه داشته باشند.

البته ظاهراً مسئولان و مطلعان درخصوص نقاط خطر و حادثه‌ساز موجود در شهر نظرات مختلفی دارند، به‌نحوی که در جایی معاون مدیرکل راهداری استان خبر از وجود ده‌ها نقطه حادثه‌خیز و مستلزم بهسازی و ایمن‌سازی در همدان می‌دهد، در حالیکه معاون قضایی و سرپرست معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان همدان در جلسه کاهش و پیشگیری از تصادفات و سوانح رانندگی استان همدان، تنها خبر از وجود 6 نقطه حادثه‌خیز در حوزه برون‌شهری و سه نقطه مخاطره‌آمیز در حوزه درون‌شهری داده است.

یقیناً در این میان نیز کارشناسان راهور هم به‌نوبه خود اعداد و ارقام دیگری را بیان می‌کنند که به‌نظر می‌رسد هنوز این مجموعه از مدیریت‌ها که حسب اتفاق، ارتباط تنگاتنگ و وثیقی هم با متن و حاشیه این موضوع دارند، نتوانسته‌اند به تعریف و مصادیق واحدی در این مبحث دست یافته و کماکان هرکدام از مطمع نظر خود به چنین اظهارنظرهایی می‌پردازند. اکنون صرف‌نظر از علت و چرایی این‌گونه اختلاف‌نظرها و تکثر آمار و اعداد، اما آنچه که مهم است تلاش و کوشش و اراده و عزم جدی مسئولان برای رفع این موانع در راستای جلوگیری از بروز حوادث و سوانح جانی و مالی بعدی است.

هرچند انتظار هم نمی‌رود که این امر در کوتاه‌مدت یا به‌دلیل لزوم تخصیصی اعتبارت سنگین به‌صورت زیربنایی حل‌وفصل شود، با این حال شاید این هم انتظار چندان زیادی نباشد که نظام مدیریت ترافیکی استان و بخصوص شهر همدان، با درک اهمیت این مسئله حتی‌الاامکان با اتخاذ برخی تدابیر کم‌هزینه‌تر و زودبازده، به فکر کاهش مخاطرات و ایمن‌سازی این نقاط چالش‌زا برای رانندگان و متعاقباً شهر و شهروندان باشند.

طبق نظر کارشناسان راهنمایی و رانندگی وضعیت نامناسب راه‌ها و جاده‌ها از عوامل حوادث جاده‌ای است که مجهز کردن راه به تجهیزات ایمنی و استانداردسازی آن، می‌تواند در کاهش تصادفات تأثیر بسزایی داشته باشد. در عین حال موضوع واژگونی، برخورد با ابنیه راه و خروج از جاده نیز جزء شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد در ایمنی راه‌ها، نیاز به اصلاح و بازنگری بیش‌ازپیش هستیم که البته فرقی هم نمی‌کند که این نقطه، تقاطع پژوهش باشد یا بلوار آیت‌ا.. نجفی، منطقه در حال احداث فرهنگیان باشد یا بلوار آیت‌ا... هاشمی(خوزستان) یا حتی تقاطع غیرهم‌سطح مقابل صداوسیما که هر از چند گاهی شاهد برخورد و واژگونی خودروهای سبک و سنگین به گاردریل جداکننده مسیر زیر پل و بالای پل آن هستیم.

موضوع اینجاست که هرچند بسیاری از این مشکلات باید قبل از اجرا حل‌وفصل شود، اما حالا که دیگر داستان برخی از این نقاط حادثه‌خیز روایت آب ریخته‌ای است که به هرعلت نمی‌توان آن را جمع کرد، پس لااقل لازم است که با پایش دقیق آن‌ها به هرشکل ممکن و اجرای راهکارهای زودبازده اعم از نصب و افزایش تجهیزات و سیستم‌های نور و روشنایی، علائم و چراغ‌های هشداردهنده، سرعتگاه، دوربین، سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل و خلاصه هر شیوه استاندارد دیگری که نسبت به کاهش مخاطرات و تصادفات که منجر به ایجاد خسارات جانی و مالی شوند و بالا بردن کیفیت شریان‌های درون و برون‌شهری اقدام کرد، زیرا کارشناسان فنی معتقدند اگر تنها فقط 10درصد نقاط حادثه‌خیز اصلاح و نواقص آن برطرف شود، 31 درصد از حوادث منجر به فوت جاده‌‌ای کم‌تر می‌شود که اگر از بعد انسانی و سلامتی آن بگذریم، ازنظر اقتصادی دستاورد بسیار بالایی برای جامعه در پی دارد.

این بدان معناست که علت بروز تصادفات عموماً در سه پارامتر راه، کاربران راه و شرایط محیطی خلاصه می‌شود. فلذا با توجه به پیچیدگی عامل انسانی در بروز تصادفات، برطرف کردن عامل دیگر؛ یعنی شرایط راه اجرایی‌تر بوده و با شناسایی و رفع کردن مشکلات مربوط به آن، می‌توان تا حد زیادی متضمن ایمنی کاربران راه بود.

نقاط حادثه‌خیز؛ خاری در چشم ترافیک شهری همدان