ارتباط بیماری‌های لثه و مسمومیت‌های بارداری

یک متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت هشدار داد: التهاب لثه در طی بارداری موجب افزایش سطح پروستاگلاندین‌ها شده و این افزایش در انتهای بارداری می‌تواند به عنوان یک محرک جهت القای زایمان و تولد نوزاد عمل کند.

سهیلا مانی‌فر متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت نسبت به ضرورت مراقبت‌های دهان و دندان در دوران بارداری هشدار داد و بر اهمیت آن تاکید کرد و گفت: بارداری یک روند طبیعی است که با تغییراتی در بدن از جمله در دهان و دندان همراه است. شرایط خاص دوران بارداری ایجاب می‌کند که در این دوران، مراقبت بیشتری از دهان و دندان به عمل آید. زیرا این تغییرات درصورت عدم مراقبت مناسب و به موقع، باعث بروز مشکلاتی در ناحیه دهان و دندان خواهد شد.

اهمیت آموزش رعایت بهداشت دهان به مادران باردار

وی افزود: رعایت بهداشت دهان در این دوران، به دلیل پیامدهای آن بر سلامت مادر و کودک اهمیت بسزایی داشته و می‌تواند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد باردار داشته باشد، بنابراین به عنوان یک ضرورت می‌بایست جهت رفع موانع انجام رفتارهای مراقبت دهانی برای افراد باردار برنامه ریزی شود. مهم‌ترین راه کاهش پیشگیری از بیماری های دهان در طول دوره بارداری، آموزش رعایت بهداشت دهان به مادران باردار است.

مانی‌فر، براساس شواهد علمی که نشان می‌دهد در دوران بارداری، پوسیدگی‌های دندانی و بیماری‌های دهان افزایش پیدا می‌کند، توضیح داد: بنابراین باتوجه به اینکه بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری می‌تواند روی سلامت مادر و کودک موثر باشد، زنان باردار نیاز بیشتری به مراقبت های دهانی دارند و بهداشت دهان خوب برای آنان یک ضرورت است. مادران باردار قبل از باردار شدن می‌بایست از سالم بودن دندان‌های خود اطمینان پیدا کنند. نداشتن دندان درد، نشانه سالم بودن آنها نیست، جهت اطمینان از سالم بودن دندان‌ها، وضعیت دهان می‌بایست تحت معاینه کامل توسط دندانپزشک قرار گیرد و مادر، روش صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و رعایت بهداشت دهانی را فراگیرد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، سهل انگاری در رعایت بهداشت دهانی در دوران بارداری را زیان بار دانست و گفت: کنترل و کاهش پلاک دندانی با اتخاذ رفتارهای مرتبط مانند مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و دهان شویه مناسب بر سلامت دهان مادر باردار موثر است، کنترل پلاک دندانی موجب می‌شود پاسخ های التهابی به محرک‌های موضعی کاهش یابد. کنترل پلاک دندانی مادر برای کاهش خطر پوسیدگی های دندانی کودک هم دارای اهمیت است زیرا مطالعات نشان داده که کاهش سطح استرپتوکوک دهانی در مادران باردار، خطر آلوده شدن نوزاد و بروز پوسیدگی را کاهش می‌دهد، درصورت لزوم می‌بایست جرم گیری از دندان‌ها انجام گیرد.

تهوع و استفراغ صبحگاهی و سایش مینای دندان

وی ادامه داد: زنان باردار در طول مدت بارداری نسبت به مواد غذایی شیرین، اشتها دارند که این عادت غذایی مستعدکننده افزایش مشکلات دهانی و دندانی در دوران بارداری می‌باشد، پس می‌بایست مادر باردار استفاده از مواد غذایی شیرین و نوشیدنی های قندی را کاهش دهد. یکی از مشکلاتی که افراد باردار با آن مواجه می‌شوند تهوع و استفراغ صبحگاهی می‌باشد که در این حالت، دندان‌ها در معرض اسید معده قرار می گیرند و باعث سایش مینای دندان می‌شود. اگر در این شرایط استفاده از مواد قندی و نوشیدنی های شیرین افزایش یابد، موجب افزایش خطر پوسیدگی می‌شود. تهوع و استفراغ صبحگاهی ممکن است موجب بوی بد دهان هم شود. به فرد باردار توصیه می شود که پس از هربار استفراغ، دهان را با یک محلول خنثی کننده اسید مانند آب و یا آب نمک رقیق شستشو بدهد. درصورتی که قبل از باردار شدن پلاک دندانی و بهداشت دهانی کنترل نشود، این وضعیت بدتر و شدیدتر می‌شود.

تغییرات هورمونی و بیماری‌های لثه

مانی‌فر، به مهمترین تغییرات اساسی در دوران بارداری که تغییرات هورمونی است، اشاره کرد و گفت: تغییرات هورمونی و وضعیت تغذیه‌ای نامناسب، شرایط مساعدی را برای ایجاد بیماری‌های لثه و پوسیدگی های دندانی در فرد باردار فراهم می کنند. یکی از مشکلات دهانی در افراد باردار، التهاب و پرخونی لثه ها می‌باشد. شدت التهاب لثه در طی بارداری با شروع ماه دوم و سوم افزایش می یابد. چنانچه فرد باردار قبل از بارداری التهاب لثه و یا خونریزی مختصری از لثه داشته باشد، در طی دوره بارداری وضعیت بدتر خواهد شد. تغییرات هورمونی موجب حساسیت و التهاب لثه می‌شود و به دنبال این التهاب، هنگام مسواک زدن و خونریزی از لثه اتفاق می افتد و همین حالت موجب می شود تا فرد باردار از مسواک زدن و یا نخ دندان کمتر استفاده کند که نهایتا منجر به ایجاد پلاک میکروبی روی دندان‌ها می‌شود. درطول دوره بارداری سطح هورمون های استروژن و پروژسترون افزایش می یابد، این شرایط موجب می شود که بافت لثه نسبت به پلاک های دندانی بیش از حد واکنش نشان دهد. بنابراین هنگام مسواک زدن و یا استفاده از نخ دندان موجب خونریزی از لثه می‌شود. البته تمام افراد باردار به التهاب لثه دچار نمی‌شوند. احتمال ایجاد آن در سه ماهه دوم و افزایش درد سه ماهه سوم بارداری، به حداکثر میزان خود می‌رسد.

التهاب لثه و زایمان زودتر از موعد

این متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت، همچنین هشدار داد: التهاب لثه در مادران باردار می‌تواند موجب پریودنتال و تخریب بافت اطراف دندان و لقی و از دست رفتن دندان شود. مطالعات انجام شده، ارتباط بین بیماری‌های پریودنتال و زایمان زودرس را نشان داده‌اند. التهاب لثه در طی بارداری موجب افزایش سطح پروستاگلاندین‌ها شده و این افزایش در انتهای بارداری می‌تواند به عنوان یک محرک جهت القای زایمان و تولد نوزاد عمل کند، بنابراین با افزایش پروستاگلاندین‌ها در اثر التهاب لثه، زایمان زودتر از موعد و تولد نوزاد نارس اتفاق می‌افتد. زنان بارداری که مبتلا به دیابت و یا مشکلات قلبی و عروقی و یا تنفسی هستند می‌بایست بهداشت دهانی را بیشتر رعایت نمایند و در این افراد، کنترل سلامت دهانی قبل از بارداری بسیار اهمیت دارد.

التهاب لثه و مسمومیت حاملگی

وی گفت: طبق مطالعات انجام شده عنوان می‌شود که التهاب لثه در طول دوران بارداری می‌تواند مادر را مستعد مسمومیت حاملگی کند که تهدید کننده حیات مادر و جنین است. ازجمله عوارض شایع درمانی در دوران بارداری، ژنژیویت حاملگی می‌باشد. این پدیده ناشی از پاسخ التهابی شدت یافته نسبت به محرکهای موضعی و افزایش ترشح استروژن و پروژسترون می‌باشد که معمولا در ماه دوم بارداری شروع می‌شود، پیشرفت این حالت پاپی بین دندانی، ادماتوز و قرمز آتشین شده که نسبت به لمس حساس می‌باشد. این پاسخ ممکن است در یک ناحیه تشدید شده و باعث ایجاد تومور حاملگی شود. این ضایعه به دنبال مسواک زدن ممکن است دچار خونریزی شود، درصورتی که بعد از زایمان از بین نرود میبایست تحت جراحی قرار گرفته و برداشته شود. جهت کاهش مشکلات و التهابات لثه ای در دوران بارداری استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین ۱۲ درصد بخصوص در سه ماهه اول بارداری توصیه می شود. استفاده از دهانشویه های حاوی فلوراید (سدیم فلوراید) می‌تواند اثرات مثبتی در جلوگیری از پوسیدگی های دندانی داشته باشد.

سه‌ماهه دوم، بی‌خطرترین دوره برای انجام اعمال روتین دندانپزشکی

مانی‌فر تاکید کرد: انجام اعمال دندانپزشکی غیرضروری و انتخابی در سه ماهه اول بارداری ممنوع می باشد و در این دوره مهمترین عملکرد، کنترل مناسب پلاک دندانی می‌باشد. در سه ماهه اول بارداری، فرد دچار خستگی بوده که این حالت یک یافته فیزیولوژیک می‌باشد و در این شرایط، فرد باردار کمتر تمایل به مراقبت و بهداشت دهان دارد. در سه ماهه دوم، فرد باردار احساس سلامتی بیشتری کرده و علائم کمتری از خود بروز می‌دهد. سه ماهه دوم، بی‌خطرترین دوره برای انجام اعمال روتین دندانپزشکی است و مادر باردار می‌تواند در این دوره، مشکلات بالقوه دندانی را برطرف نماید. اول سه ماهه سوم هم زمان نسبتا خوبی برای درمان‌های روتین دندانپزشکی بوده اما بعد از آن، انجام هیچگونه اعمال دندانپزشکی انتخابی توصیه نمی‌شود.

پیشنهادی به برنامه‌ریزان بهداشتی

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در پایان خاطرنشان کرد: ازجمله مشکلاتی که می‌تواند موجب عدم پیگیری و درمان به موقع مشکلات دهانی و دندانی افراد باردار باشد، وضعیت اقتصادی ضعیف و بالا بودن هزینه‌های خدمات دندانپزشکی است که برنامه‌ریزان بهداشتی باید اقدامات لازم جهت رفع این مشکل را انجام دهند و مثلا خدمات دندانپزشکی برای مادران باردار، تحت پوشش بیمه قرار گیرد. در نهایت مجددا تاکید می‌شود افرادی که تصمیم به بارداری دارند قبل از بارداری جهت معاینه کامل دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه نمایند و در طول بارداری و حتی شیردهی، رعایت کامل بهداشت دهان و دندان را داشته باشند.