«حوادث و سوانح» دومین عامل مرگ و میر

«ایمنی»، فرهنگی که نادیده گرفته می‌شود

سپهرغرب، گروه خبر: با توجه به اینکه «حوادث و سوانح» دومین عامل مرگ و میر به شمار می‌روند توسعه فرهنگ ایمنی با ارتقای فرهنگ و رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی باید در اولویت امور باشد.

از بیست و چهارم تا 30 آبان‌ماه به عنوان «هفته ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای» نامگذاری شده که فرصتی است برای جلب توجه مسئولین کشور به حوادث ترافیکی و ضرر و زیان‌هایی که این موضوع به دولت و مردم کشور تحمیل می‌کند.

حوادث ترافیکی از نظر بار بیماری‌ها، سال‌های عمر از دست رفته و افزایش مرگ و میر و مبالغ هزینه شده برای حوادث ترافیکی از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است و با توجه به موارد مطرح شده همه استان‌های کشور موظف شدند 20 درصد میزان مرگ و میر ناشی از سوانح و حوادث ترافیکی را در برنامه 6 ساله که سال آینده سال آخر آن است، کاهش دهند.

ایران از نظر تقسیمات سازمان بهداشت جهانی در منطقه مدیترانه شرقی قرار گرفته است و شاخص‌های موجود برای مرگ حوادث ترافیکی شاخص مرگ خام است.

نیمی از افراد فوت شده موتور‌سوار، عابرو دوچرخه‌سوار هستند که موتورسواران 28 درصد، عابران پیاده 23 درصد و دوچرخه‌سواران سه درصد هستند همچنین در تصادفات کودکان آسیب پذیرتر هستند زیرا تکامل فیزیکی، شناختی و اجتماعی ندارند و 73 درصد از افرادی که در حوادث در کشور فوت می‌کنند آقایان هستند و درصد خانم‌ها در فوت حوادث ترافیکی کمتر است.

نکته جالب اینکه سه کشور ایران، آلمان و ترکیه با برخورداری از جمعیت‌هایی تقریبا مشابه به ترتیب دارای 17 هزار، 3 هزار و 500 و 6 هزار کشته هستند و این نشاندهنده این است که ایران فاصله زیادی برای رسیدن به آمار کشورهای توسعه‌یافته دارد و باید برای آشنایی مردم با فاکتورهای خطر در حوادث و تصادفات و فرهنگسازی در این حوزه بیش از پیش تلاش شود.

رئیس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی همدان در گفت‌وگو با فارس حوادث و سوانح را دومین علت مرگ و میر دانست و افزود: بالاترین بار ناشی از بیماری‌ها در ایران مربوط به حوادث است.

حبیب معصومی با بیان اینکه حوادث در سه گروه غیرعمدی، عمدی و حوادث طبیعی تقسیم‌بندی می‌شوند، گفت: موارد غیرعمدی شامل سوانح ترافیکی، مسمومیت‌ها، غرق‌شدگی، سوختگی، سقوط و صدمات حیوانات به انسان است همچنین حوادث عمدی خشونت، خودکشی و گروه سوم حوادث طبیعی سیل، زلزله و طوفان و... را شامل می‌شود.

وی با بیان اینکه در دنیا سالانه 6 میلیون مرگ به دلیل حوادث وجود دارد، گفت: از این میزان 4 میلیون برای حوادث غیر‌عمدی و 2 میلیون به خاطر حوادث عمدی است و چون اکثر قربانیان حوادث (حدود 45 درصد) جوان و بین 15 تا 45 سال و جمعیت مولد هستند سالهای عمر از دست رفته و بار بیماری‌ها در حوادث زیاد است.

در همه کشورها 10 تا 15 درصد هزینه‌های درمانی را برای رسیدگی به مصدومین ناشی از حوادث هزینه می‌کنند اما حوادث قابل پیشگیری هستند و در 10 سال گذشته در یکسری کشورهای با درآمد بالا حوادث کاهش یافته ولی در کشورهای با درآمد متوسط و کم حوادث زیاد شده است و این در حالی است که با جلوگیری از حوادث چهار و نیم سال امید به زندگی در بدو تولد افزایش می‌یابد.

رئیس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان با یادآوری اینکه در کشور ایران روزانه 970 مرگ وجود دارد، گفت: از این تعداد 100 تا 130 مورد مربوط به حوادث غیرعمدی و 20 تا 30 مورد مربوط به حوادث عمدی و بلایاست.

وی اهمیت حوادث ترافیکی را به این دلیل دانست که 6.5 درصد درآمد ناخالص ملی صرف حوادث ترافیکی می‌شود که این هزینه‌ها شامل هزینه‌های خودروهای تصادفی، دیه افراد فوت شده، هزینه کفن و دفن، هزینه درمان و برخی هزینه‌های غیرقابل ارزش‌گذاری ریالی از‌جمله بدون سرپرست شدن فرزندان می‌شود.

     ضرورت شناخت عوامل خطر در تصادفات رانندگی

معصومی تاکید کرد که برای کاهش حوادث باید عوامل خطر از جمله سرعت بالا، استفاده نکردن از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی موتور سوار و صندلی مخصوص کودک، رانندگان مصرف‌کننده الکل، استفاده کنندگان از داروها و مواد روانگردان رفع شود.

سرعت بالا به عنوان اولین عامل خطر احتمال بروز مرگ را افزایش می‌دهد به طور مثال اگر ماشین با سرعت 50 کیلومتر را با ماشینی با سرعت 65 کیلومتر در نظر بگیریم خطر مرگ در اثر برخورد با عابر پیاده در ماشین دوم 4.5 برابر ماشین اول است و هر یک درصد افزایش سرعت 4 درصد خطر تصادفات مرگبار و سه درصد خطر تصادفات شدید را افزایش می‌دهد.

عامل دوم خطر مرگ در تصادفات نیستن کمربند ایمنی است که توجه به این موضوع نسبت به 20 سال پیش افزایش پیدا کرده به طوریکه استفاده از کمربند ایمنی خطر مصدومیت را در سرنشین صندلی اول 50 درصد و در سرنشین دوم 25 درصد کاهش می‌دهد همچنین مصدومیت کشنده و خفیف تا 75 درصد کاهش می‌یابد و از پرت شدن سرنشین به بیرون ماشین می‌کاهد.

کلاه ایمنی موتورسوار به عنوان عامل سوم خطر مرگ در تصادفات نیز خطر مرگ را تا 42 درصد کاهش می‌دهد و آسیب‌های شدید را تا 49 درصد می‌کاهد.

عامل چهارم خطر مرگ در تصادفات استفاده نکردن از صندلی مخصوص کودک است چراکه صندلی کودک 60 درصد مرگ و میر را کاهش می‌دهد.

گروه پنجم عوامل پرخطر در تصادفات رانندگانی هستند که در زمان رانندگی الکل مصرف می‌کنند و مرگ و میرشان افزایش می‌یابد زیرا معمولاً با سرعت بالا و بدون کمربند ایمنی رانندگی می‌کنند.

گروه ششم رانندگان مصرف‌کننده داروهای آرامبخش، مواد روان‌گردان و مواد مخدر مانند حشیش و کوکائین هستند و اگرچه این داروها ممنوع نیستند اما حالت خواب آلودگی ایجاد می‌کنند و با کاهش فشارخون و تعداد ضربان قلب موجب بروز حادثه می‌شود.

هفتمین گروه از موارد شایع و عوامل پرخطر حین رانندگی نیز استفاده از تلفن همراه عنوان می‌شود، صحبت کردن با موبایل در حین رانندگی احتمال تصادف را بالا می‌برد همچنین استفاده از هندزفری نیز حواس پرتی‌شناختی ایجاد می‌کند و فردی که با تلفن صحبت می‌کند به دلیل درگیری مغز برای پاسخگویی و ارسال پیامک حدود 23 درصد احتمال تصادف را افزایش می‌دهد زیرا زمان واکنش کاهش می‌یابد.

رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان با اشاره به اینکه در سال 1386 تعداد 27 هزار نفر تعداد فوتی حوادث ترافیکی در ایران بوده است، خاطر‌نشان کرد: هم‌اکنون تعداد فوتی‌ها به 17 هزار مورد رسیده و تعداد فوتی‌ها در نیمه نخست امسال 7 هزار و 891 نفر بوده است و در نیمه اول سال گذشته 9 هزار و 357 نفر بوده که 15.7 درصد کاهش نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: آمار تصادفات مهر‌ماه موجود است اما از آنجا که صدمه‌دیدگان مهرماه ممکن است تا یک ماه آینده جزو آمار فوتی باشند در نتیجه آمار مهر‌ماه قطعی نبوده و در این گزارش مدنظر نیست.

معصومی با مقایسه فوتی‌های حوادث و تصادفات نیمه اول امسال با مدت مشابه سال گذشته گفت: نیمه اول سال گذشته 264 نفر و نیمه اول امسال 215 فوتی وجود داشته است یعنی حدود 50 نفر کاهش فوتی وجود داشته است که دلیل این کاهش تعداد فوتی‌ها می‌تواند به کاهش تردد‌ها به دلیل بروز کرونا و محدودیت‌های کرونایی باشد.

وی با بیان اینکه یکی از شاخص‌های موجود در این زمینه مدت زمان رسیدن بر بالین مصدوم در شهر و جاده است اظهار کرد: شاخص مدت زمان رسیدن بر بالین بیمار را در شهر شش دقیقه و در جاده هشت دقیقه است.

رییس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان با یادآوری اینکه در سال 1385 فقط تعداد 16 پایگاه امداد جاده‌ای در استان همدان وجود داشت، گفت: هم‌اکنون تعداد پایگاه‌های استان همدان به 65 مورد رسیده و در تمام محورهای فرعی استان حضور دارند.

وی ادامه داد: برای مثال در مسیر همدان به غار علیصدر پایگاه‌های اورژانس در بهار، لالجین، حسن‌قشلاق، گل تپه، غار علیصدر، اطراف غار علیصدر به طرف بیجار، شیرین‌سو و سوباشی و روستای کوهین پایگاه امداد جاده‌ای وجود دارد و افزایش دسترسی به خوبی محقق شده است.

معصومی با اشاره به اینکه سالانه 50 هزار ماموریت انجام می‌شود، تصریح کرد: 20 درصد این ماموریت‌ها ماموریت تصادفی است به این معنی که 10 در هزار مورد از 50 هزار ماموریتی که در یک سال انجام می‌شود مصدوم حوادث ترافیکی وجود دارد که حداقل آن یک نفر و بالاتر است.

وی با بیان اینکه حوادث پرتلفات به این معنی که در یک حادثه و تصادف بیش از سه فوتی و یا بیش از پنج مصدوم وجود داشته باشد، افزود: 20 درصد ماموریت‌های اورژانس ماموریت‌های تصادفی است و از نظر تعداد روند کاهشی تعداد فوتی در استان وجود داشته است.

رییس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان گفت: در سال 1386 در استان همدان تعداد 869 مورد فوتی به دلیل حوادث ترافیکی وجود داشته و این تعداد در سال گذشته به 434 نفر رسیده و به نصف کاهش پیدا کرده است.

وی شاخص دیگر مرتبط با وظایف دانشگاه علوم پزشکی را سرویس‌دهی به مصدومان حوادث ترافیکی دانست و گفت: سالانه 14 هزار مصدوم حوادث ترافیکی که درصد بالایی از آنان توسط اورژانس به بیمارستان‌ها منتقل می‌شود در بیمارستان‌ها به صورت رایگان درمان می‌شوند.

معصومی افزود: این افراد از ردیف حوادث ترافیکی که وزارتخانه در اختیار دانشگاه می‌گذارد به طور رایگان درمان می‌شوند زیرا در زمان بروز تصادف اگر آمبولانس‌های اورژانس به سر حادثه بیاید یا پلیس در محل حادثه حضور یابد گواهی می‌کند که مصدوم تصادفی بوده و این گواهی برای بیمارستان مدرکی است که درمان را به طور رایگان انجام دهد.

انتقال رایگان مصدومان از صحنه حادثه به بیمارستان و داخل بیمارستان‌ها

وی شاخص دیگر را درصد پوشش خدمات اورژانس در حوادث ترافیکی دانست و افزود: این شاخص در گذشته 30 درصد بوده اما هم‌اکنون به 96 درصدرسیده است یعنی از 100 مورد تصادف 96 مورد توسط اورژانس پوشش داده می‌شود.

رییس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان ادامه داد: از سال 93 دانشگاه علوم پزشکی همدان به غیر از اینکه مصدومان را از طریق زمینی به بیمارستان منتقل می‌کند از طریق هوایی نیز 500 بیمار یا مصدوم را به بیمارستان منتقل کرده است.

وی اظهار کرد: از حدود 400 پرواز انجام شده حدود 60 تا 70 درصد مصدوم حوادث ترافیکی هستند که از صحنه حادثه یا داخل بیمارستان شهرستان‌ها منتقل شدند.

معصومی اقدامات دانشگاه را در چهار محور پیشگیری، پیش‌بیمارستانی، بیمارستان و توانبخشی دانست و در خصوص توانبخشی بیان کرد: افرادی که دچار شکستگی و ضایعه نخاعی شدند برای بازگشت به جامعه باید از خدمات توانبخشی برخوردار شوند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه علوم پزشکی همدان در حوادث ترافیکی به تنهایی نمی‌تواند نقش خود را ایفا کند، گفت: بخشی از حوادث ترافیکی مربوط به راه، عوامل محیطی، ایمنی خودرو و اشتباهات انسانی است.

رییس اورژانس پیش‌بیمارستانی و فوریت‌های پزشکی استان همدان در تشریح این مطلب اظهار کرد: بین 20 تا 30 ارگان در این موضوع دخیل هستند از جمله راه و شهرسازی در ساخت راه، راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در نگهداری راه‌ها، پلیس راه و پلیس راهور، ارائه‌دهنده گواهینامه و اعمال‌کننده قانون، خودروساز، صنعت معدن و تجارت، نهادهای حاکمیتی، سازمان‌های مردم نهاد، امداد خودرو‌ها، هلال احمر.

وی با تاکید بر اینکه کمیته‌های استانی مربوط به تصادفات رانندگی وجود دارد، گفت: هر دو ماه یکبار در استان دو کمیسیون «ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای برای تصادفات جاده‌ها» و کمیسیون «شورای هماهنگی ترافیک استان» موضوع تصادفات شهرها را برعهده دارد و دانشگاه علوم پزشکی نیز در هردو عضویت دارد و تمام جنبه‌های حوادث را بررسی می‌کند.

معصومی افزود: برای کاهش حوادث ترافیکی آموزش، اعمال قانون، مهندسی راه‌ها و تغییر عوامل محیطی باید مورد توجه باشد و برای این موضوع همه دستگاهها باید با یکدیگر هم جهت باشند.

     بهبود وضعیت ایران از نظر مرگ و میر در تصادفات

وضعیت ایران در دنیا بهبود یافته به طوری که در سال 2009 طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی از نظر میزان مرگ و میر رتبه دهم را داشت و در سال 2030 بر اساس آمار سال 2010 ایران رتبه پنجم دنیا را در بیشترین میزان مرگ و میر به خود اختصاص داد؛ سال 2015 نیز بر اساس آمار 2013 جایگاه هشتم بیشترین مرگ و میر را به خود اختصاص داد و در سال 2018 بر اساس آمار 2016 رتبه 53 دنیا را داشت که نباید از یاد برد این میزان کاهش هم‌اکنون شرایط را سخت‌تر کرده است زیرا کاهش این رقم به مراتب سخت‌تر است.

رییس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان در این زمینه با تاکید بر اینکه باید سالیانه 20 درصد میزان تلفات تصادفات کاهش یابد که برخی سال‌ها متاسفانه این رقم افزایش هم پیدا کرده است، اظهار کرد: عمده‌ترین دلیل مرگ و میر در تصادفات دلایل انسانی از جمله خستگی و خواب‌آلودگی، برخورد با احشام، سوار کردن بیش از ظرفیت، قاچاق سوخت، سوار شدن سرنشین در قسمت بار، حضور موتور سواران در پیاده‌رو و خط حرکت اتوبوس، روشنایی ناکافی برای معابر و استانداردنبودن پل عابر پیاده است که باید جامعه برای رعایت این موارد آموزش ببیند.

وی رفع اختلال ارتباطی در جاده‌ها، افزایش ایمنی خودروها، وجود کپسول اطفاء حریق و کیف کمکهای اولیه در ماشین‌ها، توجه به نقاط حادثه خیر جاده‌ها را خواستار شد و گفت: طبق آمار تعداد مصدومین و تصادفات در شهرستان کبودراهنگ در نیمه اول سال گذشته بالا رفته بود و با بررسی آمار به تفکیک نقاط حادثه‌خیز متوجه شدیم که محور سه راهی ویان به کبودراهنگ حدود 12 کیلومتر موجب واژگونی خودروها می‌شد که اقدامات لازم انجام و مشکل رفع شد.

معصومی با اشاره به متفاوت بودن علت تصادفات در هر محور گفت: علت تصادفات در محور همدان به ساوه عمدتاً واژگونی است زیرا جاده اتوبان و یکنواخت است و عمدتاً به دلیل افزایش سرعت و اینکه همدان کریدور اتصال مرکز کشور به چهار استان کردستان کرمانشاه، ایلام و همدان است.

وی توجه به شیوه حمل و نقل مواد خطرناک در جاده را ضروری دانست و به این موضوع اشاره کرد که حدود 20 سال پیش و بین پلیس راه بهار و سه راهی صالح آباد کامیون حامل سود‌سوز‌آور با اتوبوس تصادف کرد و 40 نفر فوت نمودند، تاکید کرد که باید علائم هشدار در پشت ماشین‌های حمل و نقل مواد خطرناک نصب شود و حمل و نقل مواد خطرناک باید تابع ضوابط و استانداردها باشد.

بسیار با این صحنه مواجه می‌شویم که موتورسواران بدون کلاه ایمنی چرخ جلو موتور را بالا می‌آورد و برای لذت‌های لحظه ای و هیجان‌زدگی بین رانندگان مانور می‌دهند و با سرعت و سبقت با استفاده از سیستم صوتی پرقدرت رانندگی رفتارهای انتقام‌جویانه دارند.

آمار تصادفات در تعطیلات رسمی به دلیل مسافرت‌های دسته جمعی بالاست و حوادث پرتلفات را انتظار داریم و اورژانس پیش‌بیمارستانی و برای مصدومان تصادفی خود را آماده می‌کند که به نظر می‌رسد این موضوع باید ضابطه‌مند باشد.

روند صدور گواهی‌نامه رانندگی و مقررات مربوط به این موضوع در سال‌های اخیر تغییراتی داشته است و مانند گذشته افراد با دریافت گواهینامه مجوز خروج از استان را ندارند و دریافت گواهینامه به معنی مهارت صد درصدی دریافت‌کننده آن نیست بلکه تا یک سال فقط می‌تواند در شهر تردد کنند و یک نفر باید کنار فرد گواهی گیرنده بنشیند.

     علمی نبودن گزارش فوت 54 درصد مصدومان حین انتقال و در بیمارستان

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و فوریتهای پزشکی استان همدان با انتقاد از روندی که پزشکی قانونی برای افراد فوت شده محل فوت را مشخص می‌کند، گفت: به طور مثال عنوان می‌شود که این فرد در صحنه تصادف، حین انتقال در آمبولانس، بیمارستان، خانه یا محل نامشخص فوت شده و بر این اساس اعلام می‌شود که 54 درصد فوتی‌ها حین انتقال و در بیمارستان بوده است در شرایطی که این از نظر علمی قابل پذیرش نیست.

وی با بیان اینکه دو سیستم اورژانس پیش‌بیمارستانی وجود دارد، اظهار کرد: اولین سیستم مربوط به آمریکا وانگلیس است که سیستم اورژانس کشور ایران نیز برگرفته از آن است و در این سیستم تکنسین هر چه سریع تر بر بالین بیمار حاضر شده و مریض را به بیمارستان منتقل می‌کند و در سیستم فرانسه و آلمان در صورت بروز سکته مغزی سی تی اسکن، پزشک، نورولوژیست و بیمارستان برای بالین بیمار حاضر می‌شود که هر زمان بیمار در بیمارستان ثابت حضور یافت مشکلی وجود نداشته باشد.

در این شرایط بسیاری از افراد منتقل شده به بیمارستانهای کشور قبل از رسیدن به بیمارستان ودر صحنه فوت شدند و تکنسین اجازه صدور گواهی فوت را نداشته است.

معصومی افزود: کارشناسان سازمان بهداشت جهانی برای جوابگویی علمی این موضوع معتقدند که بررسی اینکه چه بیماری و با چه شرایطی به بیمارستان منتقل شده ضرورت دارد زیرا احتمال مرگ در انتقال گروه کم خطر، خطر متوسط و پر خطر با یکدیگر تفاوت دارد و هم اکنون این موضوع با عنوان شاخص گپ در کمیسیون ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای کشور تصویب شده و جایگزین درصدها خواهد شد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز وضعیت مصدومان را بررسی می‌کند.

به گزارش خبرگزاری فارس به دلیل تمام موضوعات مطرح شده در گزارش بالا 24 تا 30 آبان ماه برای حساس‌سازی جامعه با نام «هفته ملی ایمنی و حمل و نقل جاده‌ای» نامگذاری شده تا تلنگری باشد برای افراد جامعه که هر روز در معرض چالش ملی ایمنی حمل و نقل و اخبار ناگوار ناشی از بروز تصادفات جاده‌ای قرار دارد.