ثبت 2 اثر وقفی همدان از عصر ایلخانی و صفویه در فهرست آثار ملی

مدیرکل اوقاف و امور خیریه همدان از ثبت ملی دو اثر وقفی استان خبر داد و گفت: دو نسخه شاخص از نهج‌البلاغه و قانون ابن‌سینا متعلق به عصر ایلخانی و صفویه در فهرست آثار ملی کشورمان جای گرفت.

حجت‌الاسلام حاجی‌رضا زین‌العابدینی اظهار کرد: نسخه‌ شاخص نهج‌البلاغه به خط حسن ابن اسماعیل متعلق به 764 سال پیش و به‌جامانده از دوران ایلخانی و قانون ابن‌سینا به خط جمال محمد با 438 سال پیشینه و یادگاری از عصر صفوی است.

وی گفت: این آثار ارزشمند از مجموعه‌ کتابخانه‌ موقوفه‌ مرحوم بهاءالملک است که در موزه وقف نگهداری می‌شود و با همکاری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ثبت رسیدند.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه همدان افزود: این موزه‌ غنی‌ترین موزه وقف کشور و دارای حدود یک‌هزار قطعه اشیا و آثار ارزشمند است.

حجت‌الاسلام زین‌العابدینی هدف اصلی این موزه را شناخت فرهنگ وقف و نیکوکاری و انعکاس و انتقال آن به جامعه‌ دانست و گفت: موقوفات این استان یکی از غنی‌ترین منابع شناخت فرهنگ ایرانی اسلامی هستند و همدان نخستین استان کشور محسوب می‌شود که در مسیر شناخت و معرفی فرهنگ وقف و بازنمایی آن به‌صورت علمی اقدام کرده است.

وی راه‌اندازی موزه‌ وقف همدان و همچنین چاپ کتاب موقوفه بهاءالملک ذیل دانشنامه همدان را از گام‌های بنیادین و اساسی در راستای حفظ و معرفی موقوفات استان برشمرد و افزود: با ایجاد زیرساخت‌های لازم و بهره‌گیری از دانش تخصصی در یک برنامه مدون درصدد شناخت و معرفی آثار و فرهنگ وقف به جامعه هستیم.

کارشناس باستان‌شناسی اداره کل اوقاف و امور خیریه همدان نیز در تشریح نسخه‌های ثبت‌شده گفت: کهن‌ترین نسخه‌ خطی موجود در استان همدان، نسخه‌ای از «نهج‌البلاغه‌» است که دیرسالی‌اش به 764 سال پیش می‌رسد.

خسرو محمدی خاطرنشان کرد: این نسخه در واپسین روزهای ماه جمادی‌الاول سال 675 هجری قمری در مشهدالرضا (ع) به دست «حسن بن اسمعیل بن ابراهیم بن علی بن ابن السعیدی» و به خط نسخ بازنویسی شده و این تاریخ برابر با دوران حکومت ایل‌خان مغول است.

وی افزود: این اثر در سال 1047 هجری قمری و در دوران حکومت «شاه صفی ‌صفوی» به دست شخصی به‌نام «طهماسب قلی» می‌رسد و «محمد چلبی»، «عبدالله عبدی»، «خلیل نجفی» و «محمد مصلح» اشخاص دیگری هستند که مالک کتاب بوده‌اند.

* همدان مأمن کهن‌ترین نسخه خطی نهج‌البلاغه در غرب کشور

محمدی درباره اینکه نسخه یادشده کِی و چگونه به همدان می‌رسد و در کتابخانه اعتمادیه جای می‌گیرد؟ گفت: این موضوع شاید برای همیشه رازی سر به مُهر بماند، شاید این نسخه در جریان نبردهای نظامیان قراگُزلو در مشهد و غائله‌ هرات به همدان آورده شده باشد.

این کارشناس باستان‌شناسی اضافه کرد: با توجه به پیشینه‌ خانوادگی بهاءالملک که بازماندگان قزلباشان هستند، بعید نیست که این نسخه میراث خانوادگی قراگُزلوها باشد و بر همین اساس می‌توان این اثر را کهنه‌ترین نسخه‌ خطی استان همدان و غرب کشور دانست که تاکنون شناخته شده و برجا مانده است.

وی همچنین در توصیف کتاب قانون گفت: این اثر متعلق به شیخ‌الرئیس بوعلی‌سینا و شامل سه سرلوحه عالی و مذهب است و دارای 15 مهر بزرگ که اولی به‎نام عنایت خان شاه جهانی است و این نسخه به‎خوبی مرمت شده و دارای شرایط عالی است.

محمدی خاطرنشان کرد: این نسخه با جلدی در ابعاد 32/3*21 به رنگ زرشکی و مشکی و دارای تزئینات پُرکار شامل؛ لچک ترنج، کتیبه‌های زیادی در حاشیه، و فرم‌های دایره‌ای تزیینی است که تزئینات با رنگ طلایی برجسته‌کاری شده‌اند.

به گفته کارشناس باستان‎شناسی اداره کل اوقاف و امور خیریه همدان بهاءالملک شخصی فرهیخته بود که ضمن وقف اموال خود و ایجاد یکی از بزرگ‎ترین موقوفات کشور، کتابخانه‌ شخصی خود را نیز وقف کرد و آن آثار را به رسم امانت و به حکم وقف به آیندگان سپرد.

وی یادآوری کرد: اداره کل اوقاف استان همدان ضمن پاسداشت این میراث ارزشمند توانست دو نسخه از مجموعه‌ وی را به ثبت ملی برساند، ضمن اینکه خانه‌ بهاءالملک واقع در شهر همدان که بعدها تبدیل به درمانگاه موقوفه‌ شد نیز در سال 1384 ثبت ملی شده است.