مجلس یازدهم، فرصت اندک و مسئولیت بزرگ

تشکیل مجلس یازدهم و هم‌زمانی آن با دولتی که گرچه با شعار تدبیر و امید، اما با عملکردی ناامیدکننده و به دور از تدبیر کشور را در موقعیتی پیچیده گذاشت، مجلس را در شرایط خاصی قرار داده است.

از سویی مجلس با ابزار‌های نظارتی خود باید بتواند دولت با اینرسی بالا را به حرکت وادار کند و از طرفی حجم مشکلات و مسائل اقتصادی و اجتماعی که روی هم جمع شده‌اند را کمتر کند.

شعارهای عمده منتخبان مجلس یازدهم در زمان فعالیت‌های انتخاباتی معطوف بر موضوعات اقتصادی و معیشتی بود و با توجه به شرایط کنونی جامعه انتظار مردم هم از آن‌ها در زمینه کاستن از مشکلات اقتصادی است. پیام مقام معظم رهبری در روز افتتاحیه مجلس هم در راستای تأکید و یادآوری همین خواسته مردم بود؛ رئوس اشاره‌شده در پیام رهبری، به‌طور دقیق بیان‌کننده چالش‌های امروز جامعه ایران است و رفع و بهبود هریک از این چالش‌ها باید در برنامه‌های نمایندگان مجلس مورد توجه جدی قرار گیرد.

این مهم در بحبوحه رکود اقتصاد جهان در اثر کرونا و تحریم‌های حداکثری آمریکا علیه ایران می‌تواند به زندگی مردم آرامش نسبی ببخشد، در بازخوانی پیام رهبری در افتتاح مجلس شاید همانی باشد که مردم می‌خواهند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سرگرم شدن به حواشی زیان‌بار، وارد کردن انگیزه‌های ناسالم شخصی و جناحی، سهل‌انگاری در کار و دسته‌بندی‌های ناسالم قومی و منطقه‌ای را آفات عمده نمایندگی مجلس دانستند؛ بر همین اساس عدم اشاره به موضوعات سیاسی در فهرست مهم‌ترین اولویت‌های مجلس آینده نشان می‌دهد که از دیدگاه ایشان مجلس نباید سمت‌وسوی سیاست گرفته و درگیر کشمکش‌های جناحی شود.

موضوع مهم دیگری که رهبری در پیام خود آن را مورد توجه قرار دادند، کاهش میزان صادرات نفت خام ایران و ضرورت برنامه‌ریزی برای رهایی از وابستگی است. رهبر معظم انقلاب در این زمینه با اشاره به یک وظیفه نزدیک مجلس یعنی تنظیم برنامه هفتم توسعه کشور، خاطرنشان کردند: توجه به این وظیفه و نیز توجه به کاهش نقش تعیین‌کننده نفت خام در منابع مالی دولت که فرصت مغتنمی برای ترسیم خط اقتصادی کشور بوده، توصیه دیگر اینجانب به شما عزیزان است.

گرچه به نظر می‌رسد تصمیم اخیر دولت درخصوص بودجه‌نویسی و خوش‌خیالی توهم‎گونه بخشی از دولت درخصوص انتخابات آمریکا و انتظار باز شدن جریان نقدینگی فروش نفت و سرمایه‌های خارجی و به عبارت کلان نگاه به خارج، سنگ بزرگی بر سر راه تحقق اهداف مربوط نگاه به داخل است.

به‌طورکلی اگر بخواهیم انتظارات مردم از مجلس را به‌صورت خلاصه مطرح کنیم، نگارنده به‌عنوان یکی از مردم موارد زیر را مطالبه‎گونه مطرح می‌کند:

1) شفافیت و صداقت

بخش عمده‌ای از رانت‌خواری و ویژه‎خواری مرسوم در کشور که بین نزدیکان و بعضاً خود سیاست‏‎مداران وجود دارد، عدم صداقت و شفافیت در آرا و اصطلاحاً زدوبندهای بین ناظران که مجلسیان باشند، با بخشی از بدنه دولت است. وقتی فردی در مجلس شروع به پیگیری موضوعی از موضوعات اجرایی می‌کند، در ذهن مردم مطالبات فردی و منطقه‌ای و قبیله‌ای مطرح می‌شود و بعضاً هم متوجه می‌شوند که فرد تذکردهنده به‌یک‌باره با تبدیل شدن به موافق وزیر مربوطه، تغییر موضع می‌دهد؛ این عدم صداقت‌ها و شفافیت‌ها منجر به تضعیف جایگاه مجلس در ذهن مردم می‌شود. در زمان تبلیغات نمایندگان این دوره بحث شفافیت در آرا نمایندگان مطرح شد و متأسفانه با لطایف‌الحیلی این موضوع تنزل پیدا کرد، شاید اگر نمایندگان در تمام دوران و فعالیت‌های نمایندگی خود را در اتاق شیشه‌ای ببینند، هم جایگاه مجلس و مجلسیان ارتقا پیدا کند و هم امکان و بستر ویژه‌خواری‌ها و ناراستی‌ها کمتر و فضا سالم‌تر باشد و این واقعاً انتظار بزرگی نیست!

* تلاش برای فعال‌تر کردن دولت جهت حل مشکلات

به اعتقاد اکثر کارشناسان مهم‌ترین چالش مدیریت اکنون کشور بی‌عملی و عدم تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری به‌موقع و اقدام متناسب با مسائل روز است؛ از مسائل اقتصادی گرفته، تا عدم تصمیم‌گیری قاطع و دقیق در موضوع سلامت مردم در روزها و ماه‌های گذشته، بحران‌های قیمت مرغ، نبود انسولین، کمبود روغن خوراکی، عدم ترخیص کالا از گمرک و رسوب عجیب اقلام استراتژیک در گمرکات، تصمیمات خلق‌الساعه در مورد بحران سلامت ناشی از کرونا، بی‌عملی‌ای که خیانت به ملت با سیاسی‎سازی بوده و معیشت مردم و گره زدن آن با مذاکرات غربی‌ها، همه و همه نشانه‌های این موضوع است.

شاید مهم‌ترین انتظار مردم از مجلس حرکت دادن دولت به سمت انجام وظایف قانونی خود باشد!

* تحول در کارکرد قوه مقننه

متأسفانه مجالس مختلف در گذشته طی برهه‌های حساس به‌جای نمایندگان ملت بودن و نظارت بر عملکرد دولت، توجیه‌کنندگان دولت‌ها در انجام اقدامات و تصمیماتشان بوده‌اند. حتی اگر بپذیریم که تمام تصمیمات درست و کارشناسی شده بوده باشد هم لزوم نظارت بر مجریان کم‌رنگ و کم‌اثر نمی‌شود.

گاهی مسائل مهمی مانند تغییر قیمت حامل‌های انرژی در سال 98 بدون نظارت مجلس و حتی در بی‌خبری آنان اجرایی شد. عدم حضور مجلس به‌صورت فعال در تدوین و تصویب برجام، عدم توجه به کمیسیون تخصصی بهداشت در ستاد ملی کرونا و مواردی ازاین‌دست، نشان‌دهنده جدی به رسمیت شناخته نشدن بُعد نظارتی مجلس توسط بخش از دولتی‌ها در تمام دولت‌ها بوده است.

نمایندگان مجلس باید با بازتعریف نقش نظارتی، تحولی در روش نظارت خود ایجاد کنند. کشاندن رئیس‎جمهور و وزرا به مجلس و دادن کارت‌هایی که تاکنون نشان داده است تأثیر آن‌چنانی در عملکردها ندارد، نشان‌دهنده این ضعف ساختاری است. شاید مجلس باید از ظرفیت‌های قانون‌گذاری خود استفاده کند و چارچوب‌های محکم‌تری در نظارت را طی برنامه‌ریزی‌ها، اجرا کنند.

* نظارت بر عملکرد نمایندگان

نظارت بر عملکرد نمایندگان مجلس با توجه به ماهیت دسترسی به منابع مالی و اطلاعاتی و رانتی موجود در مجلس از نکات بسیار مهم است. قدرت زمینه‌ساز بروز فساد بوده و باید مجلس این مسئله را درک کرده و برای آن راه حل پیدا کند. شورای نظارت بر نمایندگان مجلس، در مجلس قبل نشان داد که نه‌تنها ناکارآمد است، بلکه عملاً در شرایط ویژه درصد سرپوش گذاشتن بر عملکرد بد نماینده‌ها بوده؛ برای مثال در ماجرای یکی از نمایندگان استان‌های شرقی این شورا ناکارآمدی خود را نشان داد.

* تمرکز بر اشتغال و معیشت و اقتصاد

منتخبان امروز و کاندیدا‌های دیروز در رقابت‌های انتخاباتی شعار‌هایی با این محتوا داده‌اند که امروز انتظار مردم به‌ویژه قشر جوان عمل به این وعده مهم است. در کنار آن باید وضعیت بازنشستگان، معلمان و کارگران در این شرایط اقتصادی کرونایی هم مورد توجه قرار گیرد؛ این مهم شکل نمی‌گیرد مگر با استفاده از متخصصان و افراد دارای سابقه، بیایید برای همیشه قبول کنیم که یک نفر در همه زمینه‌ها متخصص نیست و اگر شرایط را برای مشورت با متخصصان فراهم کنیم، می‌توان به طرح‌ها و لوایحی که از دولت و مجلس برای به حرکت درآمدن چرخ اقتصاد شکل می‌گیرد، امیدوار بود؛ وگرنه ما هستیم و طرح‌های مشعشع دلار جهانگیری و قوانین بعضاً ناسخ و منسوخ اقتصادی در دولت و مجلس.

نگارنده به‌عنوان عضوی از جامعه ایرانی ضمن تبریک روز مجلس به نمایندگان مجلس شورای اسلامی از باب امر به معروف و نهی از منکر این نوشته را با کلامی از حضرت امیر علیه‌السلام به پایان می‌برد که فرمودند: و إنّ عملک لیس لک بطعمة و لکّنه فی عنقک أمانة (مسئولیت تو طعمه‌ای برایت نیست، بلکه به گردنت امانت است.)

آری برادران و خواهران نماینده شما در مقام امانت‌داری، در برابر تمامی سختی‌ها و خون‌های شهدای مردم شریف ایران مسئولیت دارید و اگر حتی یک ساعت عمر مجلس و نمایندگی شما به‌ویژه‌خواری که به بی‌عملی و روزمرگی و اقدامات بی‌اثر و ایجاد نفرت بین گروهای سیاسی و سیاسی‎بازی و طرح‌های بدون کار کارشناسی و در یک کلام بدون اثر مثبت بگذرد، پاسخ شرمندگی‌های این روزهای پدران و مادران به‌دلیل گرانی‌ها و سختی‌های معیشتی و اجتماعی را باید آماده کنید و بدانید این مردم قدر زحمات را دانسته و فرق بین خائن و خدمت‌گزار را خوب درک می‌کنند.