تلاش پنجاه ساله برای آموزش معارف قرآن؛

تحصیلکرده آلمان چگونه کانون آموزش قرآن تاسیس کرد؟

سپهرغرب، گروه فرهنگی: آشنایی با تفسیر قرآن کریم یکی از الزامات زندگی هر مسلمانی است که در کانون آموزش قرآن توجه ویژه‌ای به آن می‌شود تا مخاطبان درک درست از آیات وحی داشته باشند.

کانون آموزش قرآن کریم در سال 1347 در مسجد حیدری تهران تأسیس شد. قبل از انقلاب اسلامی به علت مبارزه و درگیری با نظام ستم‌شاهی، این کانون از مسجد حیدری به مسجد حاج حسن پنبه‌چی و سپس به مسجد المهدی عجل‌الله تعالی فرجه الشریف و مسجد الاقصی منتقل شد.

همچنین ریاست و هیئت مدیره این کانون، اسدالله خالدی و مجتبی وزیری، چندین مرتبه توسط نیروهای سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) دستگیر شدند. تا اینکه بعد از انقلاب اسلامی، به نوشتن اساسنامه برای کانون اقدام شد. کانون آموزش قرآن کریم که به صورت غیردولتی اداره می‌شود، در سال 1374 تحت شماره 9614 به ثبت رسید و در حال حاضر حدود نیم قرن سابقه فعالیت آموزشی در زمینه علوم و معارف قرآنی دارد.

ما به منظور آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این کانون، گفت‌وگویی با مجتبی وزیری، مدیرعامل کانون آموزش قرآن، انجام داده ایم.

 چه شد که مشتاق به انجام فعالیت‌های قرآنی شدید و زمینه راه‌اندازی کانون آموزش قرآن را فراهم کردید؟

قبل از دوران انقلاب اسلامی، یعنی در سال‌های 50 و 51 در تهران شاگرد مرحوم آیت‌الله مجتهدی رحمه‌الله علیه بودم و در کلاس‌های اخلاق و قرآن ایشان شرکت می‌کردم که عامل تشویقی بسیار مهمی برای ادامه حرکت در مسیر قرآنی بود.

همچنین از همان دوران نوجوانی در کلاس‌های قرآن مسجد حیدری شرکت می‌کردم. بعد از آن، در فاصله سال‌های 59 تا 63 هم در دانشگاه تهران در رشته الهیئت و معارف اسلامی تحصیل می‌کردم و در کلاس‌های شهید مفتح و استاد شهید مطهری شاگردی کرده‌ام. تا اینکه در سال 63 از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شدم.

در حین تحصیل و بعد از آن، در مساجد زیادی مشغول به تدریس دروس قرآنی بودم؛ مساجدی مانند مسجد المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، فیض، حیدری، مسجد جامع جمهوری، مسجد امام سجاد علیه‌السلام.

 پس این سابقه قرآنی زمینه آغاز به کار «کانون آموزش قرآن» شد. کانون از چه زمانی و با چه هدفی تشکیل شد؟

مؤسس کانون آموزش قرآن، مرحوم مهندس اسدالله خالدی بود. او متولد سال 1315 بود که بعد از اتمام تحصیلاتش در کشور آلمان، به ایران برگشت و درصدد تأسیس این مرکز قرآنی برآمد.

من و مهندس خالدی در دوران مبارزه با رژیم پهلوی مدت‌ها با نیروهای ساواک مبارزه می‌کردیم. به خاطر دارم که یک بار در مسجد در کلاس قرآنی مشغول تدریس بودم که یک نفر از نیروهای ساواک به سمت من آمد و گفت: «به شاگردانت فقط یاد بده که چطور قرآن را بخوانند؛ تفسیر و مفاهیم قرآن را برایشان نگو!» در واقع خود شاه ملعون و نیروهای ساواک می‌دانستند که آشنایی مردم با مفاهیم قرآنی تا چه اندازه می‌تواند تهدید کننده حکومت ظالم و نااهل آن‌ها باشد. برای همین بود که مدام مراقب بودند تا مردم و حتی نوجوانان تنها به یادگاری تلاوت قرآن مشغول باشند و توجهی به آموزه‌های دستورات قرآنی نداشته باشند.

مهندس خالدی هم که به محض بازگشت به ایران، فعالیت‌های مبارزاتی خود را شروع کرده بود، کانون آموزش قرآن را تأسیس کرد و همین دلایل، عاملی شده بود که نیروهای ساواک چندین بار او را دستگیر، زندانی و شکنجه کردند. خاطرات مبارزاتی مهندس خالدی در کتابی با عنوان «مردی که هرگز خواب نمی‌دید» چاپ شده است.

 آن زمان با توجه به تهدیدهای نیروهای ساواک و محدودیت فعالیت‌های قرآنی، کلاس‌های کانون آموزش قرآن در چه مکانی تشکیل می‌شد؟

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، کلاس‌های کانون از سال 47 به صورت هیئتی در مسجد حیدری برگزار می‌شد. اما به دلیل درگیری و مبارزه با رژیم طاغوت، این کانون از مسجد حیدری به مساجد حاج حسن پنبه چی، المهدی علیه‌السلام و الاقصی نقل مکان کرد.

بعد از آن در سال 1360 به دعوت آیت‌الله ایروانی، به مهدیه تهران رفتیم و مدت 17 سال، یعنی در فاصله سال‌های 60 تا 77، کلاس‌ها در مهدیه تهران برگزار می‌شد.

در زمان بازسازی مهدیه تهران، به دعوت حاج آقای لولاچیان به ملک مرحوم حاج آقای طرخانی نقل مکان کردیم که تا امروز کلاس‌های کانون آموزش قرآن در این مکان برگزار می‌شود. درواقع آقای طرخانی، منزل پدری خود را که به ایشان به ارث رسیده بود، وقف فعالیت‌های قرآنی کرد.

 اشاره کردید که فعالیت‌های آموزشی کانون، تنها به روخوانی و روان‌خوانی قرآن محدود نمی‌شود. بلکه در زمینه تفسیر و تدبر در قرآن هم آموزش‌هایی ارائه می‌شود که همین موضوع موجب دشمنی نیروهای ساواک در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شده بود. نحوه آموزش دانش‌پژوهان این کانون به چه شکل است؟

داوطلبان علاقه‌مند به شرکت در کلاس‌های کانون آموزش قرآن کریم، در ابتدا در یک آزمون در زمینه روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم، علوم و معارف قرآنی، احکام و اخلاق که به صورت مقدماتی برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.

تمام دانش‌پژوهان باید چهل عنوان آموزشی را در قالب یک‌صد واحد درسی این کانون را آموزش ببینند. البته سطح آموزش هر یک از داوطلبان بر حسب میزان امتیاز آن‌ها در آزمون ورودی تعیین شده و بعد از آن می‌توانند در کلاس مربوط به سطح خود شرکت کنند.

دوره گذراندن یک‌صد واحد علوم و معارف قرآنی، احکام و اخلاق در حدود پنج سال زمان می‌برد. هر دانش‌پژوهی که موفق به گذراندن یک‌صد واحد درسی کانون آموزش قرآن شود، در مراسمی دانشنامه دریافت خواهد کرد.

افرادی که دانشنامه کانون آموزش قرآن را دریافت می‌کنند، می‌توانند در کلاس‌های این کانون تدریس کنند و یا به مراکزی که اعلام نیاز می‌کنند، به عنوان استاد مشغول به تدریس شوند.

 کانون آموزش قرآن برای کودکان نیز برنامه آموزشی دارد؟

یک دوره پیش‌دبستانی در کانون آموزش قرآن برگزار شده است که امسال تعدادی کودک پیش‌دبستانی در چندین گروه در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند و در این دوره، چندین سوره از قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار علیهم‌السلام را می‌آموزند و حفظ می‌کنند.

از دیگر فعالیت‌های کانون می‌توان به آموزش قرآن کریم، تربیت مربی، برگزاری کلاس‌های آموزش رایانه، برگزاری جلسات مذهبی، بانک نوارهای مذهبی و کتابخانه علوم اسلامی اشاره کرد.

 چه بخش‌ها و دوایری در این کانون فعال هستند؟

کانون آموزش قرآن از شش بخش یا دایره تشکیل شده است که با همکاری یکدیگر در راستای اعتلا و ترویج فرهنگ و علوم قرآنی تلاش می‌کنند؛ شامل:

1- دایره گزینش که به کار جذب نیرو اشتغال دارد.

2- دایره آموزش که مسئولیت برنامه‌ریزی آموزشی برای دانش‌پژوهان را بر عهده دارد.

3- دایره روابط عمومی که به تولید کتاب، نوار و امر اطلاع‌رسانی مشغول است.

4- دایره پشتیبانی که در امر تجهیز کلاس‌ها و فراهم کردن امکانات مورد نیاز فعالیت می‌کند.

5- دایره اولیا و مربیان که پل ارتباطی کانون آموزش قرآن با اولیای دانش‌پژوهان است.

6- دایره اداری که تشکیلات پرونده‌ای را در اختیار دارد.

همچنین مصوبات کمیسیون‌ها و سایر پیشنهادها، از طریق مدیرعامل در هیئت مدیره مطرح می‌شود و تا به حال چندین جلسه در هیئت مدیره تشکیل و آخرین دستورات جهت اجرا گرفته می‌شود.

 از شاگردان و فارغ‌التحصیلان کانون آموزش قرآن بگویید. چه شخصیت‌های برجسته و قرآنی در کلاس‌های این کانون شرکت کرده‌اند؟

کانون آموزش قرآن از سال 1347 تا به امروز، افراد زیادی را آموزش قرآنی داده است. به عنوان مثال حجت‌الاسلام و المسلمین حمید محمدی، یکی از چهره‌های قرآنی کشور و حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان، از افرادی بوده‌اند که در دوران نوجوانی خود در کلاس‌های قرآنی این کانون شرکت کرده‌اند.

 آن‌طور که ما می‌دانیم در حدود بیست نفر از شاگردان کانون آموزش قرآن، در دوران رژیم پهلوی و یا در زمان جنگ تحمیلی در جبهه‌های حق به شهادت رسیده‌اند.

درست است. «مهدی تیموری» یکی از این افراد بوده که دستخط او در فرم ثبت‌نام در کانون آموزش قرآن همچنان موجود است. نکته جالب توجه در فرم ثبت‌نامی این شهید دوران جنگ تحمیلی، آن است که او در پاسخ به سؤالی با مضمون «تا چه زمان با کانون قرآنی همکاری می‌کنید؟» نوشته است: «تا پای جان».

یکی دیگر از شهدای کانون آموزش قرآنی، «محمد وزیری» برادر مجتبی وزیری، مدیرعامل کانون آموزش قرآن، است که در سال 59 به همراه گروه بسیج به مناطق جنگی اعزام و در همان سال به شهادت رسید. «علی اکبر فانی» نیز یکی دیگر از آموزش دیدگان کانون آموزش قرآن است که در عملیات مرصاد به شهادت رسید. همچنین «احمد ملاسلیمانی» شهیدی است که پیش از شهادتش، پاسدار بیت امام خمینی رحمه‌الله علیه بود.

سید مصطفی میردامادی، تیمور زیادخانپور، عباس اکبری، محمد ایزدی، علی فخاریان، محمدرضا لولاچیان، محمدحسین کرمانی، مصطفی برزگر، علی علی بخشی، مرتضی حسینی، علیرضا اخگری، حسنعلی کریمی و عسگر رحیمی از دیگر شهدای کانون آموزش قرآن در دوران دفاع مقدس هستند.

 آیا فعالیت‌های کانون آموزش قرآن تنها در قالب برگزاری کلاس‌های آموزشی قرآنی است؟ چه نوع فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی دیگری در این کانون انجام می‌شود؟

دوره‌های فرهنگی تفریحی متنوعی برای دانش‌پژوهان کانون برگزار می‌شده است. به عنوان مثال کانون آموزش قرآن این افتخار را داشت که در زمان حیات امام خمینی رحمه‌الله علیه گروه سرودی تشکیل دهد که در بیت امام و در محضر ایشان اجرای سرود داشته باشند. همچنین دانش‌پژوهان را به مکان تفریحی می‌بردیم تا در فضای طبیعت بتوانند بیشتر و بهتر علوم و مفاهیم قرآنی را یاد بگیرند و حفظ کنند. آثاری در زمینه اخلاق، درس‌های مبارزه با مفاسد و به ویژه احکام از طرف کانون آموزش قرآن به چاپ رسیده است. به عنوان مثال یک اثر در قالب سه جلد در زمینه احکام اسلامی به چاپ رسیده است که برای پاسخ دادن به بعضی سؤالات نوجوانان نیز احکام دوران قبل از بلوغ، در یکی از این کتاب‌ها توضیح داده شده است.

 کارکنان کانون آموزش قرآن به چه نحوی با این مرکز همکاری می‌کنند؟

افراد در قالب قراردادهایی که به امضای طرفین می‌رسد، در این کانون مشغول به کار می‌شوند. ما بارها تأکید کرده‌ایم که ساختمان مرکزی کانون آموزش قرآن، ساختمانی وقف شده است و همچنین درآمد کارکنان را از راه هزینه کمی که برای ثبت‌نام از داوطلبان دریافت می‌کنیم و همچنین از راه کمک‌های خیرین، پرداخت می‌کنیم.