کردستان در محاصره فجایع زیست‌محیطی

بازار وعده‌ها داغ است

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: طی حداقل دو دهه اخیر با توجه به عدم بهره‌گیری از نیروهای متعهد و متخصص در حوزه‌های مختلف زیست‌محیطی در کردستان، خسارات جبران‌ناپذیری به حیات و محیط زیست این استان وارد شده است.

در حال حاضر مهمترین چالش‌های زیست‌محیطی در کردستان، آلودگی هوا، آلودگی منابع آب، پسماند، جنگل‌زدایی، فرسایش خاک و انقراض زیستی است.

به هر نقطه‌ای از این استان که نگاهی بیاندازیم یک چالش بزرگ زیست محیطی پیش روی ما قرار می‌گیرد که گذشتن از کنار هر یک از آنها یک خیانت به مردم کردستان تلقی می‌شود چرا که زندگی و حیات آنان را در سال‌های آینده بدون شک به مخاطره می‌اندازد.  کردستان در محاصره فجایع زیست محیطی

فاجعه زیست‌محیطی دریاچه زریوار مریوان و ورود فاضلاب به این دریاچه و در پی آن رشد بی‌رویه نیزارها و مرگ ماهیان دریاچه، آتش‌سوزی‌های مهیب در جنگل‌های کردستان و مناطق محافظت شده و در پی آن از بین رفتن حیات زیستی و منابع طبیعی، شکار بی‌رویه در مناطق حفاظت شده و در پی آن خطر انقراض جانواران بومی و نابودی حیات وحش، ورود فاضلاب‌های انسانی، دامی، صنعتی و کشاورزی به منابع آبی و در پی آن بروز بیماری‌های مختلف برای مردم استان، واژگونی تانکرهای حاوی مواد نفتی در رودخانه‌ها و ورود این مواد به منابع آب آشامیدانی، دپو کردن پسماندهای شهری و صنعتی و عدم بازیافت پسماندها و ورود شیرآبه این مواد به داخل رودخانه و ورود ریزگردها و آلودگی هوا و در پی آن حاد شدن بیماری بیماران تنفسی را تنها بخش کوچکی از مشکلات زیست محیطی در کردستان است که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر، تخریب اراضی ملی و زیستگاه‌های بکر طبیعی و تغییر کاربری به کشاورزی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع و از بین رفتن تنوع زیستی گیاهی و جانوری، وجود سلاح‌های مجاز و غیرمجاز بیش از ظرفیت در استان و انتقال آب چشمه‌ها به پایین دست جهت مصارف کشاورزی از دیگر مشکلات و تهدیدات محیط زیست استان کردستان است.

احداث سد بر روی رودخانه‌های استان و تأثیرات سوء زیست‌محیطی، انتقال آب بین حوزه‌ای، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و خطر نشست اراضی آن، ورود گونه‌های غیربومی و مهاجم گیاهی و جانوری، تلفات جاده‌ای حیات وحش، نبود مکان، تجهیز و نیروی متخصص برای تیمار و مبارزه با بیماری‌های حیات وحش و عدم توجه به بحث توسعه پایدار و ظرفیت‌های بالقوه محیط زیست در طرح‌های جامع تفصیلی از دیگر چالش‌های حوزه محیط زیست استان است.     واژگونی 46 تانکر طی دو سال در کنار رودخانه‌ها

واژگونی تانکرهای حامل مواد نفتی از دیگر تهدیدات محیط زیست استان است و متأسفانه بیشترین آمار واژگونی اینگونه تانکرها در استان کردستان است به طوری که در دو سال گذشته 46 تانکر در محورهای مواصلاتی استان که عمدتاً در کنار رودخانه‌ها است، واژگون شده‌اند.

ورود پسماندهای ویژه از کشور عراق یکی دیگر از مشکلات محیط زیست استان کردستان است که سال گذشته 500 تن و طی سال جاری نیز بیش از 500 تن پسماند ویژه توسط کارشناسان در مرز باشماق مریوان کشف و طبق کنوانسیون بازل از ورود آن به کشور ممانعت شده و به کشور عراق عودت داده شده است.

یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی حال حاضر کردستان، استفاده و مصرف بیش از حد از آب‌های زیرزمینی و بهره‌برداری از سدها بدون داشتن مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی است به‌طوری که 60 تا 65 درصد مصارف آب در استان مربوط به سفره‌های زیرزمینی است و همین منجر به ایجاد کمبود آب در دشت‌های قروه، دهگلان و چاردولی شده است.

 آبخوان‌های کردستان 700 میلیون مترمکعب کسری آب دارد

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان با بیان اینکه مساحت دشت‌های قروه 169 کیلومتر مربع، چاردولی 323 کیلومتر مربع و دهگلان 780 کیلومتر مربع است، گفت: براساس آخرین برآوردهای صورت گرفته، در حال حاضر آبخوان‌های آبرفتی استان با میزان کسری 700 میلیون مترمکعبی آب مواجه هستند.

عرفان مومن‌پور با بیان اینکه پتانسیل منابع آب زیرزمینی کردستان در شرق استان واقع شده و بیشترین افت سطح ایستابی نیز مربوط به این مناطق است، اظهار کرد: تغییرات تراز سطح آبخوان‌های قروه، چاردولی و دهگلان نسبت به چند سال گذشته به ترتیب 21 متر، 17 و 35 متر افت داشته است.

وی با اشاره به اینکه فرونشست و سایر مشکلات همراه آن از اثرات برداشت بیش از حد توان آب از آبخوان‌های زیرزمینی بوده و این موضوع بویژه مناطق شرق استان را تهدید می‌کند، افزود: در محدوده بین دشت دهگلان به سمت دشت قروه یک مورد پدیده فرونشست دشت داریم که نشانه عدم استفاده درست از منابع آب زیرزمینی است.

فاضلاب روستاها تهدید جدی منابع آبی استان

معاون نظارت و پایش اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان با اشاره به اینکه چالش‌های محیط زیست در این استان بسیار زیاد بوده که یکی از مهمترین آنها در حوزه آب زیاد است، بیان کرد: اکثر سدهای استان فاقد مطالعات ارزیابی هستند و تنها سدهای آزاد و ژاوه این مطالعات را انجام و ارائه داده‌اند.

اقبال حمیدی ادامه داد: پروژه‌های مشمول مطالعات ارزیابی همچون سدها باید قبل از آغاز فاز اجرایی اقدام به تهیه این مطالعات و سپس به تایید سازمان حفاظت محیط زیست برسد که در اجرای پروژه‌های سدیازی در این استان این اقدام انجام نگرفته است.

وی یادآور شد: رهاسازی معادن بعد از 15، 20 سال و برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها و جایگاه‌های دفن زباله از دیگر تهدیدات منابع آبی استان است و می‌طلبد نظارت جدی‌تری بر آنها اعمال شود.

معاون نظارت و پایش اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان با اشاره به اینکه از یک هزار و 698 روستای دارای سکنه استان تنها فاضلاب چهار، پنج روستا تصفیه می‌شود، گفت: فاضلاب روستاهای استان تهدید جدی برای منابع آبی به ویژه سدهای پایین دست روستاها است و فاضلاب بیش از 170 روستای استان منابع آبی حوزه سدهای قشلاق، ژاورود و آزاد را تهدید می‌کند.     تالاب زریوار مریوان و فاجعه زیست‌محیطی دیگر

تالاب «زریوار» مریوان با اینکه یکی از منحصر به فردترین تالاب‌های آب شیرین جهان به شمار می‌رود، ولی متأسفانه در طول زمان بی‌مهری‌های زیادی به خود دیده است و امروز دیگر مانند سال‌های دور، آب دریاچه «زریوار» زلال نیست و علیرغم اینکه سال‌ها است که برای نجات آن طرح جامع نجات نوشته‌اند و جلسات و کارگاه‌های مختلف برگزار می‌کنند، اما خبری از یک کار عملی برای نجات آن نیست.     راه نجات زریوار ورود بخش خصوصی توانمند و دارای برنامه است

استاندار کردستان در آخرین جلسه کمیته نجات‌بخشی دریاچه زریوار با بیان اینکه پناهگاه حیات وحش زریوار با رویکرد زیست‌محیطی می‌تواند به عنوان یک پتانسیل قوی در توسعه استان مورد بهره‌برداری پایدار قرار گیرد، گفت: اجرای طرح گردشگری پایدار می‌تواند تالاب زریوار را به قطب صنعت گردشگری غرب کشور تبدیل کند.

بهمن مرادنیا با بیان اینکه همواره در مورد زریوار و ساماندهی آن صحبت می‌شود ولی توجه جدی به آن نشده است، اظهار کرد: زریوار یک ظرفیت بزرگ زیست‌محیطی و گردشگری برای استان است ولی تلاش برنامه محور برای تحقق این مهم انجام نشده است.

وی با بیان اینکه اگر در یک دهه اخیر نسبت به ساماندهی و رفع مشکلات تالاب زریوار اقدام می‌شد این تالاب می‌توانست یک منبع درآمدی پایدار برای کردستان باشد، افزود: راه نجات زریوار و کاستن از مشکلات آن به کار گرفتن بخش خصوصی توانمند و دارای برنامه است.

استاندار کردستان درباره اجرای برنامه‌های مختلف در راستای مدیریت جامع زریوار، ادامه داد: بهتر است سازمان حفاظت محیط زیست کشور و معاونت مربوطه قانون حفاظت از تالاب‌ها را در مورد زریوار محقق کنند و اداره کل استان را یاری دهند تا عوامل تهدید کننده آن را رفع کند.

مرادنیا درباره حضور شهرداری و فعالیت‌های آنها طی سال‌های اخیر در محدوده گردشگری زریوار نیز بیان کرد: شهرداری مریوان چندین سال است در محدوده مذکور حضور دارد ولی در حفظ پناهگاه حیات وحش زریوار موفق عمل نکرده که امروزه شاهد مشکلات متعدد از جمله اتلاف ناشی از سو مدیریت پسماند و پساب در آنجا هستیم.

سکوت مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان

مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان نیز در آخرین جلسه کمیته نجات‌بخشی دریاچه زریوار از احصا و پیشنهاد 26 پروژه اجرایی برای ساماندهی و توسعه پایدار تالاب بین‌المللی زریوار خبر داده بود اما حالا پس از گذشت چند ماه از این جریان هنوز هم مانند گذشته هیچ اقدام عملی صورت نگرفته است و علیرغم اینکه چندین بار نیز برای دریافت آخرین اطلاعات در خصوص دریاچه زریوار با وی تماس گرفته شد، اما حاضر به پاسخگویی نبوده و هیچ اظهارنظری در رابطه با وضعیت بحرانی این دریاچه نکردند.

     تنها بازار وعده‌ها داغ است

ظاهراً داستان وعده‌ها درباره «زریوار» تمامی ندارد و مهمترین ظرفیت زیست‌محیطی و گردشگری کردستان در میان بی‌تدبیری‌ها در دولت‌های مختلف از جمله دولت روحانی دست و پنجه نرم می‌کند و به نظر می‌رسد که با ادامه این وضعیت باید شاهد خشک‌شدن و از دست رفتن این ظرفیت مهم در استان باشیم.

وعده مقابله با بحران‌های پیش روی این دریاچه سال‌هاست داده می‌شود ولی همچنان بازار وعده‌ها داغ است و خبری از عملی کردن این مهم در میان نیست و زیباترین تالاب کشور در معرض نابودی قرار دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان در گفتگو با فارس، خبر از اجرای برنامه‌هایی می‌دهد که تنها چهار سال طول کشیده تا آنها را تدوین کنند و اگر همان گونه که در تدوین این برنامه‌ها جدیت داشته‌اند در اجرا نیز جدیت به خرج دهند شاید در چهل سال آینده این 26 برنامه اجرایی شود، البته به شرطی که تا آن روز اثر و نشانی از دریاچه زریوار باقی‌ بماند و مردم کردستان از آن به عنوان یک خاطره در سال‌های دور یاد نکنند.