راهکارهای افزایش دوچرخه سواری در شهر چیست؟

سپهرغرب، گروه شهر: در عصر حاضر یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که پیکره شهر همواره با آن درگیر بوده موضوع حمل‌ونقل است که در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به‌عنوان محور اصلی موضوعات مطرح‌شده است.

امروزه عوامل گوناگونی از قبیل رشد جمعیت، مهاجرت به شهرها، افزایش مالکیت خودرو و تمایل بیشتر استفاده از وسیله نقلیه شخصی همچنین مسائل و مشکلات فراروی توسعه حمل‌ونقل عمومی به این مقوله شهری ابعاد جدیدی داده است، ازاین‌رو به‌کارگیری سیاست‌ها و اقداماتی که بتوان با آن تقاضای حمل‌ونقل را به‌گونه‌ای تغییر داد که باعث استفاده از بسترها، امکانات و تسهیلات موجود شود به‌عنوان راهکار برون‌رفت، باید موردتوجه قرار گیرد.

با افزایش تعداد کلان‌شهرها و جمیعت شهرنشین، مسائل مختلفی همچون افزایش ترافیک و ایجاد مشکل در سامانه حمل‌ونقل همگانی درون‌شهری شهرها به وجود آمده که در سال‌های اخیر برنامه‌ریزان شهری با ارائه راهکارهایی سعی در رفع این مشکل داشته‌اند.

مطالعات آن‌ها نشان داده که استفاده از دوچرخه در شبکه حمل‌ونقل شهری تأثیرات مثبتی در میزان ترافیک شهری و کاهش آلودگی‌های ناشی از حمل‌ونقل موتوری دارد.

گسترش این وسیله در شهرهای مختلف در بهبود وضعیت ترافیک شهرهای داخل کشور نیز موردتوجه قرارگرفته است.

افزایش خدمات و تنوع نیازها و وجود مشکلات متعددی که شهرهای بزرگ با آن درگیر هستند همچنین بالا رفتن توقعات شهروندان هم‌زمان با توسعه متوازن خدمات شهری و گسترش نیافتن متناسب زیرساخت‌ها و تجهیزات درگذشته بخش اعظمی از توان مدیریت شهری را به خود اختصاص داده است.

باهدف توسعه حمل‌ونقل انسان‌گرا ازجمله پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و داشتن شهری انسان‌محور در سال جاری با پیگیری‌های شهردار اصفهان و تصویب شورای ترافیک، 777 کیلومتر مسیر ایمن و استاندارد دوچرخه‌سواری در این کلان‌شهر ایجاد می‌شود، اقدامی بزرگ که تحقق آن با توجه به شیوع ویروس کرونا می‌تواند برای حفظ سلامت مردم، کاهش مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا مؤثر باشد.

     فرهنگ‌سازی گسترده و ایجاد زیرساخت‌ها، راهکاری برای افزایش دوچرخه‌سواری

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان دراین‌باره به ایمنا، می‌گوید: ایجاد شبکه مسیرهای دوچرخه‌سواری در شهر یکی از مدهای جدید حمل‌ونقلی دنیا به‌خصوص کشورهای اروپایی به شمار می‌رود، این کشورها در دهه‌های 1970 تا 1980 میلادی خودرو محور بودند و با مشکلاتی همچون آلودگی هوا و ترافیک شدید در خیابان‌ها روبه‌رو بودند، اما پس‌ازآن پی بردند که ایجاد مسیرهای دوچرخه راهکار خوبی برای افزایش استفاده از این وسیله پاک برای تردد شهروندان است.

حسین حق‌شناس افزود: با فرهنگ‌سازی گسترده و ایجاد زیرساخت‌های لازم به‌مرور دوچرخه جایگزین خودروها در خیابان‌های شهرهای کشورهایی همچون هلند، سوئیس و دانمارک شد.

وی با بیان اینکه ایجاد شبکه دوچرخه‌سواری در شهر را باید به‌عنوان یک پروژه بلندمدت موردتوجه قرارداد، تصریح ‌کرد: تجربیات کشورهای اروپایی نشان می‌دهد استانداردهای خاص مربوط به مسیرهای دوچرخه باید رعایت شود که مهم‌ترین این موارد پیوستگی آن است تا دوچرخه‌سوار از مبدأ تا مقصد با آسودگی خاطر با این وسیله حرکت کند.

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: در اصفهان مسیرهای ایجادشده برای تردد دوچرخه‌سواران در بسیاری از موارد دچار انقطاع شده و به محلی برای تردد موتورسواران تبدیل‌شده یا توقف خودروها را در ابتدا و انتهای آن شاهد هستیم که این موارد باعث کاهش انگیزه دوچرخه‌سواران برای استفاده از این مسیرها شده است.

حق‌شناس با تأکید بر اینکه مسیر دوچرخه باید عرض کافی (حداقل دو متر) داشته باشد تا برای سبقت دوچرخه یا تردد دوچرخه‌سواران از کنار یکدیگر مناسب باشد، اظهار ‌کرد: روسازی مسیرهای دوچرخه باید با استفاده از آسفالت مرغوب و بدون دست‌انداز انجام شود تا دوچرخه‌سواران برای تردد مشکلی نداشته باشند و به همین جهت به مدیران اجرایی شهرداری تأکید شده کمیت اجرای شبکه دوچرخه باعث کاهش دقت نسبت به کیفیت آن نشود.

وی با بیان اینکه هم‌زمان با ایجاد مسیرهای دوچرخه باید به موضوع فرهنگ‌سازی نیز توجه شود، گفت: به شهرداری پیشنهادشده که مسیرها از سمت مرکز شهر توسعه یابد و هم‌زمان شهروندان آگاهی بیشتری پیداکرده و ترغیب به استفاده از این وسیله شوند تا به‌مرور مسائل آن شناسایی و بازخورد پیدا کند.

     استفاده بانوان از مسیرهای دوچرخه با وسایل مناسب

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان تصریح کرد: این نگرانی وجود دارد که حجم وسیع مسیر و گسترش آن در تمام مناطق باعث شود که مشکلات و بازخوردها دیده نشود و طرح نتواند به اهداف عالی خود برسد؛ ازاین‌رو اجرای مرحله‌ای و تعامل با شهروندان و استفاده از بازخوردها را روشی مؤثرتر می‌دانم.

وی با بیان اینکه دیگر مسائل شهر مربوط به مباحث فرهنگی به‌ویژه در خصوص استفاده از بانوان از دوچرخه است که درگذشته و حال حاضر موردبحث قرارگرفته است، گفت: به همین جهت پیشنهادشده وسایل مناسب برای استفاده بانوان متناسب بافرهنگ بومی ما طراحی شود تا این گروه از افراد جامعه نیز بتوانند از مزایای آن استفاده کنند.

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: نمونه‌هایی از این وسایل را در نقاط مختلف دنیا رصد کرده و پیشنهادهایی مطرح کردیم که امیدواریم موردتوجه مسئولان قرار گیرد و امکان استفاده از این وسایل و گسترش آن برای بانوان نیز فراهم شود.

حق‌شناس خاطرنشان ‌کرد: توجه به این نکات، در راستای حل مسائلی همچون کاهش آلودگی هوا، افزایش سلامت و شادابی شهروندان و نیاز به تحرک آن‌ها همچنین سرزندگی شهر و شهروندان و برخورداری از شهری سبز تأثیرگذار است.

     پتانسیل‌های نهفته دوچرخه‌سواری در شهر

وی با بیان اینکه اصفهان از گذشته‌های دور سابقه دوچرخه‌سواری داشته و به «شهر دوچرخه‌ها» شهرت داشته است.

وی تصریح می‌کند: مطالعات انجام‌شده در دهه 1360 نشان می‌دهد که در آن زمان 14 درصد سفرها با دوچرخه انجام می‌شده است به‌طوری‌که در حال حاضر نیز در سطح شهر مشاهده می‌شود نسل قدیم برای تردد در شهر ازجمله بازاریان و حتی تعداد زیادی از افراد مسن هنوز هم از دوچرخه‌های ساده و قدیمی استفاده می‌کنند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: فرهنگ گذشته شهر اصفهان یک نکته مهم است، ما نکته دیگر هموار بودن و مسطح بودن نقاط مختلف و وجود فضاهای سبز به‌ویژه در حاشیه زاینده‌رود و محله‌های مختلف شهر اصفهان است که پتانسیل‌های نهفته شهر به شمار می‌آید.

     تجربه شهرهای ایران و جهان در ایجاد مسیرهای دوچرخه

حق­شناس با بیان اینکه اصفهان درزمینهٔ دوچرخه از قدیم پیشتاز بوده است، اظهار می‌کند: ازجمله شهرهای دیگری که در این زمینه اقدامات خوبی انجام داده‌اند، می‌توان شهر یزد را نام برد؛ البته در سال‌های اخیر در شهرهای قم و مشهد نیز اقدامات خوبی در خصوص ایجاد مسیرهای دوچرخه انجام‌شده است حتی در شهر مشهد نیروهای پلیس به‌صورت نمادین با دوچرخه‌های سبزرنگ تردد می‌کنند.

وی تأکید می‌کند: اگر در اصفهان نیز مسئولان فرهنگی، انتظامی و زیرساخت‌ها متحد شود و طرح را پیش ببرند و بر اساس تجربیات دنیا مسئولان نیز به‌صورت نمادین از دوچرخه استفاده کنند، بسیار تأثیرگذار انجام خواهد شد که ایجاد انگیزه در شهروندان برای استفاده از این وسیله را به همراه دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه مطالعات انجام‌شده در خصوص تجربیات سایر شهرهای دنیا نشان می‌دهد اکثر شهرهای جهان به سمت استفاده از دوچرخه پیش رفته‌اند، گفت: در کنار مسیرهای دوچرخه، استقرار ایستگاه‌های کرایه دوچرخه نیز بسیار حائز اهمیت است؛ البته درگذشته این ظرفیت در شهر اصفهان وجود داشت، اما به‌مرور به دلیل مسائل اقتصادی و محدود شدن سیاست‌های شهرداری در واگذاری ایستگاه‌ها به بخش خصوصی، کمرنگ شد.

حق‌شناس معتقد است: شهرداری باید بودجه‌های مربوط به ایستگاه‌های دوچرخه را تأمین کند و در کنار سایر خدمات به این امکانات در سطح شهر نیز توجه داشته باشد.

     راهکارهای تشویق شهروندان برای افزایش انگیزه دوچرخه‌سواری

وی ادامه داد: باید شهرداری مشوق‌هایی را برای شهروندان نیز به‌منظور افزایش سهم دوچرخه‌سواری در نظر بگیرد؛ به‌عنوان‌مثال دوچرخه‌های دارای استاندارد باقیمت‌های مناسب را با مشارکت بخش خصوصی به شهروندان ارائه کند.

وی خاطرنشان کرد: برگزاری همایش‌ها و مسابقات دوچرخه‌سواری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، فرهنگ‌سازی از طریق صداوسیما و سایر رسانه‌ها، استفاده از ظرفیت انجمن دوچرخه‌سواران که به‌عنوان نمایندگان شهرداری در سطح شهر تردد کرده و مشکلات را گزارش دهند، اقدامات ارزشمندی است و بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

عضو هیئت‌علمی دانشکده حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان اظهار ‌کرد: پیشنهادشده سامانه هوشمندی برای استفاده از طریق تلفن همراه طراحی و رونمایی شود تا دوچرخه‌سواران با استفاده از آن، مشکلات و موانع را گزارش دهند تا این مسائل در یک مرکز داده، جمع‌آوری و شهرداری این گزارش‌ها را بر اساس میزان اهمیت و اولویت رسیدگی کند؛ بی‌شک با انجام این اقدام پس از گذشت مدتی مشکلات به‌مرور با مشارکت شهروندان برطرف می‌شود و شاهد شهری مناسب و استاندارد برای دوچرخه‌سواران خواهیم بود و سیاست‌های گسترش دوچرخه بهتر در شهر اجرا می‌شود.

*راضیه کشاورز