راهکارهایی برای احیای فضـاهای خـالی شــهری

سپهرغرب، گروه شهر: طراحان شهرهای اروپایی در تلاش برای یافتن روش‌هایی جهت استفاده مفید از سازه‌ها یا فضاهای خالی شهر خود هستند؛ بسیاری از آن‌ها به رویکردهای ساده و در عین حال کارآمد برای جذب مردم، سرمایه‌گذاران و صاحبان مشاغل برای احیای چنین فضاهایی دست یافته‌اند.

امروزه برنامه‌ریزان از فضاهای خالی شهری، بسته به اندازه و موقعیت آن‌ها برای ایجاد سازه‌های جدید و مفید بهره می‌گیرند. اینکه فضای خالی ساختمانی متروکه باشد یا وجود یک زمین بدون استفاده نیز، در تصمیم‌گیری آن‌ها برای ایجاد ساختمان جدید، نقش مهمی ایفا می‌کند. گاهی فضاهای مرده را می‌توان برای ایجاد سازه‌های چندمنظوره طراحی کرد، حال آنکه بعضی دیگر نیز تنها برای یک هدف مشخص قابل بازسازی هستند. توجه به موقعیت قرارگیری فضا یا ساختمان خالی نیز در میزان پایداری سازه جدید از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به طوری که بعضی از این فضاهای مرده را می‌توان به گونه‌ای طراحی کرد که نیاز به انرژی شهری در آن به حداقل برسد. در هر حال تا کنون طراحان و معماران شهری ایده‌های بسیاری برای جان بخشیدن دوباره به فضاها و سازه‌های بدون استفاده یک شهر ارائه داده‌اند که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها معرفی می‌شوند:

 ایجاد مراکز فرهنگی

پس از توقف فعالیت کارخانه کشتی‌سازی کلانشهر کان، مرکز استان نرماندی سفلی فرانسه، ساختمان غول‌پیکر بر جا مانده به یک متروکه تبدیل شد. مقامات ارشد شهر در ابتدا سعی کردند از طریق بازاریابی زمینی مردم را به سمت منطقه جذب و بخش‌هایی از فضاهای اطراف را به مکان‌های عمومی امن تبدیل کنند. سپس خود ساختمان عظیم کارخانه کشتی‌سازی به یک مرکز هنری و فرهنگی تبدیل شد و فعالیت‌های متعددی نظیر پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و قایق‌سواری در آن برای کودکان و نوجوانان برگزار شد. این کار هر روز بر تعداد بازدیدکنندگان منطقه می‌افزود به طوری که گردشگران برای سوار شدن بر قایق‌ها، صف‌هایی طولانی تشکیل می‌دادند. در نهایت مراکز تجاری و ساختمان‌های صنعتی جدیدی در اطراف کارخانه قدیمی شروع به رشد کرد و در مدت زمانی کوتاه، منطقه با رونقی دوباره و چشمگیر مواجه شد.

  فضاسازی برای کارآفرینی و سکونت افراد کم‌درآمد

شهردار برمن، کلانشهری در آلمان، قراردادی با یکی از سازمان‌های غیردولتی شهر امضا کرد که طی آن قرار شد کارکنان شهرداری بین مالکان زمین‌های خالی یا ساختمان‌های متروکه با کارآفرینان و سایر افرادی که می‌توانند از این فضاها بهره برند، ارتباط برقرار کنند. در حال حاضر، از یک سو بسیاری از سرمایه‌گذاران زمین‌های خالی را به منظور احداث واحدهای ساختمانی مقرون به صرفه برای افراد کم‌درآمد مورد استفاده قرار می‌دهند و از سوی دیگر، کارآفرینان به بازسازی ساختمان‌های قدیمی و متروکه برای ادامه فعالیت‌های خود پرداخته‌اند. به لطف این پروژه‌ها، هم‌اینک بسیاری از مناطق محروم و متروکه برمن روحی دوباره به خود گرفته است و هیاهوی مردم در سراسر آن‌ها به گوش می‌رسد. علاوه بر این، بسیاری از مردمی که تا پیش از این بیکار بودند، اکنون در مراکز جدید احداث شده در حال فعالیت هستند و کسب درآمد می‌کنند.

  پروژه‌های فرهنگی موقت در ساختمان‌های خالی

در سال 2008 بحرانی مالی در ریگاه، پایتخت کشور لتونی رخ داد که باعث شد بسیاری از مردم، پایتخت را به مقصد شهرهای دیگر ترک کنند. همین اتفاق منجر به خالی شدن صدها ساختمان و مکان عمومی در شهر شد و تنها صدای مردم از بخش‌های کوچکی از شهر به گوش می‌رسید. اما فعالان ریگایی بی‌توجه به این شرایط نماندند و تمام توان خود را به کار گرفتند تا یک بار دیگر جوامع مهاجر را به شهر بازگردانند.

 از مهم‌ترین اقداماتی که در این زمینه شد می‌توان به توسعه مراکز فرهنگی، تجاری و اداری اشاره کرد که باعث رونق کسب و کار شد. در نهایت، مالکان عمومی و خصوصی اموال خود را در اختیار دولت قرار دادند تا پروژه‌های فرهنگی هر چند کوتاه مدت در آن‌ها برگزار شود. به تدریج، مردمی که از پایتخت به سایر شهرهای لتونی مهاجرت کرده بودند، به محل سکونت قبلی خود بازگشتند و شهر جانی دوباره گرفت.

  احداث خانه‌های اجتماعی برای دانشجویان

مقامات کلانشهر پورتو، در کشور پرتغال، برای دانشجویان رشته‌های معماری، طراحی و عمران در ساختمان‌های متروکه شهر، کلاس‌هایی آموزشی در فصل تابستان برگزار کردند. در این پروژه سعی شد با کمک دانشجویان از طراحی پایدار برای نوسازی سازه‌های متروکه یا ایجاد ساختمان‌های پایدار در زمین‌های خالی بهره گرفته شود. در تابستان اول تعداد 40 دانشجوی بین‌المللی یکی از ساختمان‌های بزرگ را بازسازی کردند که مالک آن از توانایی مالی لازم برای انجام این کار برخوردار نبود. در این ساختمان، واحدهای مسکونی کوچک، اما دارای امکانت کافی ساخته شد و با کمترین هزینه در اختیار افراد کم‌درآمد شهر قرار گرفت.