شهرک بهشتی و انبوه ‌مشکلات زیر‌ساختی

سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی: حل مشکلات شهرک شهید بهشتی یک ورود میدانی و همت جانانه، جهادی، همه‌جانبه و متعهدانه از سوی مسئولان و مدیران و متصدیان نظام شهری را می‌طلبد نه شعارهای تبلیغاتی از راه دور.

صاحب‌نظران معتقدند که شهرک‌های مسکونی در کشورهای مختلف برحسب ضرورت‌ها و کارکرد‌ آن‌ها احداث می‌شوند و این سیاست می‌تواند از کشوری به کشور دیگر و حتی از منطقه‌ای در یک کشور به منطقه دیگر در همان کشور تفاوت داشته و در کل ضرورت یا عدم ضرورت آن متناسب با شرایط اقتصادی اجتماعی به‌خصوص ویژگی‌های فرهنگی مردم مشخص می‌شود.

با این وجود و در کشور ما نگاه به موضوع شهرک‌سازی نگاه متفاوتی نسبت به سایر کشورهاست و کارایی و عملکرد آن نیز در ایران با اهداف واقعی ایجاد شهرک‌های جدید در جهان متفاوت است. به‌عبارت‌دیگر به‌نظر می‌رسد در ایران احداث شهرک‌های مسکونی با توجه به ضرورت‌ها و نیازهای ملی و منطقه‌ای ازیک‌طرف و آمادگی‌های فرهنگی، اجتماعی از طرف دیگر احداث نشده درحالی‌که در بسیاری از کشورهای پیشرو در این موضوع و برنامه‌ریزی شهری چنین زمینه‌‌هایی هم در سطح ملی و هم در سطح منطقه‌ای لحاظ شده و احداث شهرک‌ها با ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی کلان‌شهرها تطبیق داده شده است.

درواقع امروزه تراکم شهرنشینی مشکلاتی را پدید آورده است که لزوم ساخت شهرک‌ها و مناطق مسکونی اقماری را دوچندان می‌کند با این‌حال عموماً به دلیل عدم آسیب‌شناسی در بخش‌های مختلف، پیامدهای منفی فراوانی در پی داشته است درواقع هرچند سیاست اصلی ایجاد شهرک‌های جدید در کنار کلان‌شهرها و شهرهای مادر جهت سرریز جمعیت و خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد بوده اما کارشناسان علوم اجتماعی تأکید دارند که در کنار این مهم باید مسائل و شاخص‌های زیست‌محیطی، عرضه و تقاضا، امکانات رفاهی، فضای سبز و بهداشت عمومی کیفی شهرک‌ها نیز در نظر گرفته می‌شد که متأسفانه این موضوع از سوی متولیان و تصمیم‌گیران کمتر موردتوجه قرار گرفته است.

این بدان معناست که در ساخت شهرک‌های جدید به بایستگی‌ها و الزامات و نیز شایستگی‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی توجه نشده که همین امر گاهی باعث ایجاد احساس حقارت و نابرابری اجتماعی و یا فراموشی و حاشیه‌نشینی را برای ساکنانش به همراه داشته زیرا در اینجا هدف اصلی از ایجاد شهرک‌های جدید تحقق ایده سکونت‌گاه‌های ایده‌آل یا مدینه فاضله نیست بلکه ایجاد راهکاری دم‌دستی برای تمرکززدایی سریع از مادر شهر و کاهش مشکلات و تراکم آن‌هاست.

این کارشناسان بر این عقیده‌اند که در راستای ایجاد شهرک‌ها جدید باید اول این سؤالات مطرح شود که اساساً

کدام مناطق برای ایجاد و توسعه شهرک‌ها و شهرهای جدید مناسب است؟

مهم‌ترین شاخص‌های مکان‌یابی محلی، منطقه‌ای و ملی اثرگذار بر ایجاد شهرهای جدید کدامند؟

آیا می‌توان به راهبردها و مدیریت یکپارچه فضایی درون منطقه موردنظر است یافت؟

آیا زیرساخت‌های لازم برای این شهرک‌ها پیش‌بینی‌شده؟

آیا سناریوها و پیش‌نیازهای توسعه زیرساخت‌های آن مبتنی بر افزایش جمعیت تعریف‌شده؟

آیا برای این شهرک‌ها یک مدیریت مستقل برای رتق‌وفتق امور اولیه ساکنان و یا پیگیری مشکلات آن‌ها تعریف و مشخص‌شده؟

درواقع سؤال اصلی اینجاست که آیا ساکنان این شهرک‌ها دارای احساس تعلق‌خاطر به آن هستند و یا به دلیل دور نگه‌داشته شدن از بافت مرکزی شهر و عدم شکل‌گیری هویت و احساس تعلق شهری در آن‌ها در آینده تا چه اندازه می‌توانند انگیزه کافی برای ناخرسندی و نارضایتی‌های دسته‌جمعی را داشته باشند؟

اینکه آیا شهرک‌سازی در کشور ما تنها راهکاری است برای خلاصی از تراکم جمعیت مادر شهر‌ها به قیمت گرفتارسازی و ایجاد مشکل برای ساکنان آن یا مدیریت جمیعت شهر برای زندگی بهتر و آرامش‌سازی عمومی برای همه...!؟ شهرک‌ها روایتگر کدام قصه برای ساکنان خود هستند زندگی آرام در یک روال عادی یا تحمل زندگی با مشکلات و اعمال شاقه...!

     بهشتی در برزخ فراموشی و بی‌توجهی...

شکی نیست که در مجموعه شهرک‌های اقماری ساخته‌شده در پیرامون شهر همدان قطعاً شهرک شهید بهشتی از جایگاه خاصی برخوردار است. مجموعه‌ای مسکونی مشتمل بر هزاران واحد آپارتمانی که بیش از چند ده هزار نفر را در خوی جای‌داده و صدالبته روزبه‌روز هم در حال گسترش و پذیرش ساکنان جدید و بیشتر است.

با این‌حال اما سال‌ها پس از ساخته شدن این شهرک صرفاً به‌دلیل بی‌توجهی به شرایط اقلیمی، کمبود منابع، شرایط زیست‌محیطی و جمعیت روبه افزایش و زیرساخت‌های آن حالا دیگر مشکلات ریز و کم‌اهمیت گه‌گاهی دیروز حالا به چالش‌های بزرگ و روزمره ساکنان آن مبدل و حتی و باعث شوند تا زندگی آرام در یک روال عادی تبدیل به یک اجبار در تحمل زندگی با مشکلات و اعمال شاقه گردد.

خُرده مشکلات و کمبودهایی که شاید اگر تک‌تک به آن‌ها بنگریم چندان هم مهم و جدی به‌نظر نمی‌رسند اما وقتی در ساختار کلی شهر تجمیع می‌شود به‌یک‌باره تبدیل به کوه و یا مانع بزرگ می‌شود که حل‌وفصل آن دیگر کار ساده‌ای نیست و یک ورود و همت جانانه، جهادی، همه‌جانبه و متعهدانه از سوی مسئولان و مدیران و متصدیان نظام شهری را می‌طلبد.

زیرا بسیاری از ساکنین این شهرک عمیقاً براین باورند که طی سال‌های پس از ساخت آن و متأثر از بی‌توجهی مسئولان در ابعاد مختلف اجتماعی، برابری، عدالت، سرمایه‌گذاری، جذب جمعیت و رضایت ساکنان، جذب جمعیت، تنوع فرصت شغلی، رونق سرمایه‌گذاری، قیمت زمین و مسکن خدمات زیرساختی، مسائل زیست‌محیطی، فضای عمومی، مکان‌یابی، زیباسازی، آموزش و بهداشت و نیز امنیت و آسایش و خدمات عمومی زیرساختی بی‌توجهی‌هایی فراوانی صورت گرفته که حالا بر اساس اصل حقوق اجتماعی، عدالت توزیعی و حقوق شهروندی نیازمند بازنگری، اصلاح و ترمیم و جبران است و دیگر نمی‌توان با شعار و وعده وعید‌های سر خرمن و یا تبلیغات انتخاباتی و سخنرانی از کنار آن‌ها عبور کرد.

     تریبون آزاد سپهرغرب میان ساکنین شهرک بهشتی...

و اما نه‌فقط متأثر از وصول اخبار و گزارش‌های متعدد بلکه براساس یک وظیفه حرفه‌ای خبرنگاران سپهرغرب مدت‌هاست با حضور در مناطق مختلف شهر و محلات مسکونی در قالب یک تریبون آزاد به‌دنبال بازنمایی مشکلات و مطالبات مردمی و انعکاس بی‌واسطه آن‌ها به مسئولان هستند به این امید که از این ره‌آورد ضمن اطلاع‌رسانی درخواست‌ها گره‌ای از کار مردم باز و سنگی از پیش پای آن‌ها برداشته شود.

قدر مسلم تریبون آزاد طراحان این برنامه نه به‌دنبال سیاه نمایی شرایط و انتقاد پردازی به مدیران هستند و نه پر کردن صفحات روزنامه بلکه هدف غایی آن‌ها نمایش و گزارش زوایای پنهان و ناپیدایی از مشکلات به‌ظاهر ریز و نه‌چندان مهمی است که شاید تاکنون از منظر و تیررس نگاه متولیان و رسیدگی مجریان به دور مانده و اکنون به‌مانند نمک لای زخم در حال خودنمایی است. مشکلاتی که تاکنون و به هر علت یا درمان و برطرف نشده و یا محلی را برای بیان پیدا نکرده است.

حالا اما در طی سه روز حضور میدانی خبرنگاران سپهرغرب در این شهرک و فراخوان عمومی در گفتگو با بیش از 60 نفر از ساکنان جدید و قدیم، معتمدین محل و نمازگزاران مساجد آن و جمع‌بندی گزارش‌ها و گفتگو‌ها می‌توان عمده مطالبات و نیازها و مشکلات موجود را (چه عمومی و چه انفرادی) به شرح زیر دسته‌بندی کرد.

-جمع کثیری از مصاحبه‌شوندگان با اشاره به اینکه نیاز است تا مسئولان و مدیران شهری جدا از زمان انتخابات و نیاز به رأی‌گیری حضور دائمی مؤثر و کارگشایی در این شهرک (و صدالبته دیگر کوی‌های مسکونی) داشته باشند معتقدند نوع نگاه مسئولان به این شهرک به‌رغم جمعیت زیاد و رو به افزایش چندان جدی و پررنگ نیست بنابراین اولین انتظار تغیر نوع نگاه و ارزش بخشی بیشتر به این مناطق است.

-به‌عنوان بیشترین مطالبه موضوع معابر و خیابان‌ها و نیز نظام ترافیکی آن مطرح شد و بیشتر ساکنان معتقدند که بسیاری از خیابان‌های این شهرک نیاز به نصب سرعت‌کاه، چراغ و علائم هشداردهنده و... دارد گو‌اینکه به‌دلیل طراحی نامناسب و بی‌توجهی به الزامات ترافیکی هم‌اکنون تقاطع مرتبط کننده این شهرک به کوی شمس (میدان پلاستیکی) نیز به تعدد شاهد بروز تصادفات و یا خطر برخورد خودروها با عابران پیاده موانع و یا سقوط به جوی مجاور آن است که باید در اسرع وقت اصلاح و ایمن شود. (که البته این موضوع در زمان بارش برف و یخبندان از خطر بیشتری برخوردار است.)

-به‌عنوان دومین موضوع فقدان پاسگاه پلیس و کمرنگ شدن گشت‌های نظارتی از سوی مصاحبه‌شوندگان مورد تأکید قرار گرفت و عنوان شد که به خاطر کم‌رنگ بودن حضور مأموران مواد زیادی از سرقت (سرقت از خودروها) حضور اراذل‌واوباش در پارک‌ها، فضاهای سبز و نیز حضور معتادان و موادفروشان در خط حائل میان شهرک‌های مجاور باعث نگرانی و دغدغه ساکنان شده است.

(به‌صورت ویژه برخی مصاحبه‌شوندگان ضمن اشاره به حضور پررنگ و نگران‌کننده موادفروشان در باغات و زمین‌های بایر دو حاشیه مزدقینه و حصار حاج شمسعلی درخواست رسیدگی و ایمن‌سازی عاجل محیط را داشتند.)

-به دلیل نبود بانک در این شهرک بسیاری از ساکنان مجبورند برای انجام امور مالی خود به داخل شهر مراجعه کنند گو اینکه وجود چند دستگاه خودپرداز نیز چاره کار نشده و لازم است تا به هر شکل این موضوع موردتوجه و رسیدگی مسئولان مربوطه قرار گیرد.

- با توجه به ساخته‌شدن این شهرک در یک منطقه شیب‌دار عمده ساکنان از وجود دیوارها و لبه‌های خطرناک بدون حفاظ در پیرامون آپارتمان‌ها و مناطق مسکونی خود شاکی بوده و معتقد هستند که با توجه به وجود کودکان و نوجوانان بسیار شرکت‌های سازنده و درمجموع مدیرت شهری نسبت به این موضوع کم‌لطفی آشکار کرده است.

-به‌رغم توسعه شهرک و ساخت‌و‌سازهای جدید بر اساس نقشه پروانه و مشخص بودن حریم خانه‌ها و معابر و خیابان‌ها اما شهرداری منطقه تاکنون نسبت به آسفالت برخی کوچه‌ها اقدام نکرده و درعین‌حال در مناطق دیگر نیز هنوز مشکلات چاله و کنده شدن آسفالت‌های قدیمی وجود دارد.

-به گفته اکثر مصاحبه‌شوندگان و به‌رغم جمعیت زیاد و رو به افرایش اما این شهرک تنها دارای سه نانوایی است که جوابگوی نیاز ساکنین نیست بنابراین بسیاری از آن‌ها مجبورند برای تهیه نان موردنیاز یا به کوی‌ها مجاور بروند و یا با تحمل مسافت بیشتر نان خود را به‌صورت هفتگی از داخل شهر بخرند گو اینکه کیفیت نان طبخ شده نیز به‌تصریح اکثر مصاحبه‌شوندگان تعریفی ندارد.

-به گفته برخی گفتگو شوندگان به‌دلیل بی‌توجهی در نوع طراحی معابر و کوچه‌ها و در فصول بارندگی شاهد جاری شدن روان‌آب‌ها و متعاقباً ایجاد برکه و مرداب در بخش‌هایی از شهرک شهید بهشتی هستیم که این موضوع مشکلات و تبعات ناخوشایندی را برای تردد و سکونت آن‌ها ایجاد کرده اینکه به گفته یکی از ساکنین نیز مراتب گرازش تصویری از سقوط یک دستگاه خودرو نیز به داخل یکی از این گودال‌ها به شهرداری منعکس شده اما...!

-در حال حاضر بسیاری از ساکنان این شهرک نسبت به موضوع کمیت و کیفیت وسایل نقلیه عمومی (اعم از اتوبوس و ون‌ها) گلایه داشته و معتقدند که مسئولان باید به این موضوع توجه خاص داشته باشند. به‌خصوص در ایامی که هوا زود تاریک می‌شود بسیاری از دانش‌آموزان دختر، بانوان و یا نوجوانان کم سن‌و‌سال مجبورند دیروقت به خانه برگردند.

-برخی ساکنان با اشاره به موضوع طرح‌های شهرداری برای اصلاح هندسی، طرح‌های عقب‌نشینی و یا صدور مجوز ساخت‌وساز خواستار تعین تکلیف وضعیت خود بودند و عنوان کردند که پس از گذشت سال‌ها هنوز وضعیت آن‌ها برای شروع به ساخت‌وساز مشخص نیست.

-جمعی از مصاحبه‌شوندگان نیز با گلایه از افت فشار آب لوله‌کشی و با قطعی‌های مکرر آب و برق خواهان رسیدگی به این مشکل از سوی مبادی مربوطه بودند.

همچنین فقدان داروخانه، ایستگاه پلیس راهور، بازارچه میوه و تره‌بار و مواد پروتئینی، کتابخانه، مجتمع و یا کانون فرهنگی، زمین‌بازی مناسب برای کودکان و... نیز از دیگر مطالبات این ساکنان بود که در خلال گفتگو‌ها بدان اشاره شد.

     سهم بسیار ناچیز جوانان از زیرساخت‌های ورزشی و تفریحی...

و اما در بخش دیگری از این گزارش وقتی میکروفن خبرنگاران سپهرغرب به سراغ جوانان شهرک شهید بهشتی رفت کمتر کسی باور می‌کرد که این طیف سنی هم به‌جز مشکلات عمومی مطرح شده قبلی حرف‌های زیادی در خصوص خود داشته باشند.

درواقع این گروه سنی معتقدند که اساساً حقوق آن‌ها در شهرک هیچ‌گاه آن‌گونه که باید دیده نشده و کسی به فکر آن‌ها نبوده گو اینکه در گفتگو با قریب به 15 نفر از جوانان پسر و دختر شهرک شهید بهشتی نیز به این موارد اشاره و تأکید شد.

-به گفته این جوانان در شهرک شهید بهشتی و به‌رغم وجود تعداد زیادی جوان اساساً هیچ مرکز تفریحی آموزشی خدماتی اعم از کانون هنری، کتابخانه ورزشگاه و... تعریف و لحاظ نشده. درحالی‌که بستر خوبی برای مواد فروشی و اعتیاد و یا ولگردی در آن مهیاست.

-به گفته این جوانان و به‌رغم وجود چند باشگاه و سالن در این شهرک اما به‌دلیل استفاده اختصاصی نهادها و یا حضور زیاد افرادی خارج از شهرک و بعضاً گران‌قیمت بودن سانس استفاده سهم آن‌ها از این زیرساخت‌ها بسیار بسیار ناچیز است و رسماً سهمی از این مواهب کم نیز ندارند.

-تعدادی از بانوان حاضر در این گفتگو با اشاره به اینکه سهم بانوان و دختران از همین زیرساخت‌های ورزشی دقیقاً هیچ است عنوان کردند وقتی همین میزان کم سرانه ورزشی و فضای سبز تحت تملک آقایان است و یا به‌دلیل حضور افراد ناهنجار برای استفاده زنان مناسب نیست باور ما به یقین مبدل می‌شود که زنان و دختران در منظومه شهری هیچ‌گاه دیده نمی‌شوند.

-برخی جوانان حاضر در گفتگو با اشاره به وجود پتانسیل‌های بالقوه در امر کارآفرینی، تولید و ابداع و اختراع در جوانان شهرک عدم توجه مسئولان و نهادهای مربوطه (مانند ورزش و جوانان) را مطرح و خواستار حضور و دقت‌نظر بیشتر در این باب شدند.

     توصیه‌هایی به مسئولان و مدیران...

و اما جدا از تمام گفتگو‌ها و صحبت‌ها، گلایه‌ها و مطالبات عنوان شده از سوی برخی ساکنان شهرک شهید بهشتی حجت‌السلام طالبی (امام جماعت مسجد بنی فاطمه) نیز با حضور در جمع گفتگوکنندگان با مخاطب قرار دادن مدیران و مسئولان عنوان کرد: هرچند می‌دانیم اکثر قریب به‌اتفاق مسئولان و مدیران شهری ما تلاش برای ارائه خدمات به مردم را در دستور کار خود دارند از هیچ کوششی در این مسیر مضایقه نمی‌کنند اما بااین‌حال این درخواست نیز وجود دارد که آن‌ها نیز با حضور بیشتر و دیدارهای مردمی شنوای درخواست‌های مردم بوده و این حضورها را منوط به زمان خاص و نیازهای تبلیغاتی نکنند.

به گفته امام جماعت مسجد بنی فاطمه شهرک شهید بهشتی مسئولین باید توجه داشته باشند که طرف حسابشان مردمی هستند که از روز اول انقلاب تا حالا با همه مشکلات، تحریم‌ها و کمبودها ساخته و حتی جان و مال خود را نیز برای حفظ این نظام و انقلاب فدا کرده‌اند پس شایسته است که خدمت به آن‌ها در سرلوحه کار همه متولیان امر باشد گو اینکه با یک مقایسه آماری می‌توان فهمید که در مقابل هر میز ریاست خون چند شهید بر زمین ریخته شده است.

حجت‌السلام طالبی با اشاره به اینکه الگوی خدمتی مسئولان به مردم باید جهادی، بی‌تکلف و میدانی باشد عنوان کرد: با بررسی‌های صورت گرفته کاملاً مشخص می‌شود که مشکلات موجود موضوعات چندان بزرگ و سخت و یا لاینحلی نیست که نتوان آن را حل کرد بلکه فقط یک مدیریت مردمی و نگاه متعهدانه از سوی مسئولان را مطالبه می‌کند که امیدواریم در آینده نزدیک شاهد تبلور آن در مدل عملکردی مسئولان باشیم.

مسئولان بدانند این مردم ولی‌نعمت ما و صاحبان این کشور و انقلاب‌اند و خدمت به آن‌ها جدا از تکلیف و وظیفه یک افتخار است که می‌تواند موجبات سعادت دنیوی و اخروی مسئولان را تضمین کند.

شرط بلاغ و پندپذیری یا ملال مسئولان

و اما پیش‌تر نیز گفتیم که تریبون آزاد روزنامه سپهرغرب نه به‌دنبال سیاه‌نمایی شرایط و نقد غیرمنصفانه از مسئولان و مدیران است و نه پر کردن صفحات روزنامه بلکه هدف نهایی آن‌ها نمایش و گزارش زوایای پنهان و ناپیدایی از مشکلات به‌ظاهر ریز و نه‌چندان مهمی است که شاید تاکنون از منظر و تیررس نگاه متولیان و رسیدگی مجریان به دورمانده و اکنون به‌مانند نمک لای زخم در حال خودنمایی است.

حال این تصور وجود دارد که اگر مردم بتوانند از طریق دریچه رسانه عمومی مشکلات و مطالبات خود را آزادانه و بی‌واسطه به مسئولان امر برسانند قطعاً دیگر نیازی نخواهد بود که این کار را به طرق غیرمعمول و یا بعضاً حاشیه‌ساز (به‌مانند چند نمونه اعتراض و بیان مشکلات در صحن نماز جمعه و یا...) به انجام برسانند بنابراین توصیه ما به مسئولان این است که گاهی با نگاه عاقلانه به این‌گونه گزارش‌ها و استفاده حداکثری از شرح‌های ماوقع و یا جمع‌بندی صحبت‌ها به‌دنبال اتخاذ تصمیم مناسب برای اجرای راهکاری مناسب‌تر باشند نه موضوع‌گیری و تکذیب و انکار، در واقع مدیران و مسئولان باید رسانه‌ها را امین مردم و خود دانسته و آنان را به‌مثابه چراغ روشنگر نقشه راه بدانند نه سرنیزه نقد و سنگ پیش پا.