گردشگران شهری چگونه با ساکنان روستا پیوند می‌خورند؟

سپهرغرب، گروه شهر: بسیاری از مردم برای فرار از زندگی پرمشغله و آسیب‌های موجود در زندگی شهری همچون آلودگی و ازدیاد جمعیت علاقه‌مند به گذراندن اوقاتی در طبیعت هستند و این امر منجر به اشتیاق گردشگران به کشاورزی و سفر به مزرعه و محیط روستایی می‌شود.

گردشگری کشاورزی در مناطق مختلف جهان تعاریف مختلفی دارد و در برخی از مناطق همچون ایتالیا صرفا به‌معنای اقامت در مزارع است. گردشگری کشاورزی شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها، همچون خرید مستقیم محصولات از مزرعه، پیمایش در مزارع، چیدن میوه‌ها، تغذیه حیوانات و اقامت در یک مزرعه است. فعالیت‌های گردشگری کشاورزی در پنج دسته فروش مستقیم به مصرف‌کننده، آموزش کشاورزی همچون بازدید مدارس از یک مزرعه، مهمان‌نوازی همچون اقامت شبانه در مزارع، تفریح همچون شکار، اسب‌سواری و سرگرمی قرار می‌گیرد.

گردشگری کشاورزی نوعی گردشگری است که در بسیاری از کشورهای جهان همچون استرالیا، کانادا، آمریکا، فیلیپین و... به‌عنوان یک بازار رشد یافته است. علاقه مردم به روند چگونگی تولید غذا و آموختن به کودکان خود با مشاهده مستقیم آن و حتی تجربه مستقیم فعالیت‌های کشاورزی همچون میوه‌چینی یا شیردوشی گردشگران را به سوی این نوع از گردشگری سوق داده است. کشاورزان و دامداران نیز از این فرصت استفاده کرده و به افزایش کیفیت محصولات خود و فراهم کردن امکانات ورود گردشگران پرداخته‌اند.

گردشگری کشاورزی در واقع عملی برای جذب گردشگران به منطقه با اهداف کشاورزی است. این نوع گردشگری که منجر به جذب گردشگران به مناطق روستایی می‌شود شکلی آموزشی- تفریحی یافته و روندی رو به رشد در بازار گردشگری دارد. همچنین این نوع گردشگری موجب ایجاد تنوع در فعالیت‌های کشاورزان و کارآفرینانی که مایل به فعالیت‌های کشاورزی و مهمان‌نوازی در مزارع خود بوده می‌شود که این امر می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی در مناطق روستایی را افزایش دهد.

اصطلاح گردشگری کشاورزی چهره جدیدی از گردشگری و بخشی از گردشگری روستایی است که به انجام هرگونه فعالیتی در مزارع و مراتع گفته می‌شود که به عموم مردم اجازه می‌دهد تا به سرگرمی، تفریح با اهداف آموزشی برای دیدن و لذت بردن از فعالیت‌های روستایی مانند کشاورزی، دامداری، فعالیت‌های تاریخی، فرهنگی، برداشت محصول دست‌چین، فعالیت‌های طبیعی و جاذبه‌های مزارع بپردازند. در این نوع از گردشگری ساکنان محلی و صاحبان مزارع، گردشگران را به منطقه خود دعوت کرده تا از نزدیک شاهد رونق فعالیت‌های کشاورزی و چشم‌اندازهای مزارع تولیدی باشند. گردشگری کشاورزی این فرصت را به گردشگران شهری می‌دهد که از نزدیک شاهد تبدیل روند انگور به نوشیدنی‌های باکیفیت باشند یا محصولات کشاورزی همچون سیب، گیلاس، انگور، انار و سایر محصولات روستایی را بچینند یا در میان پیچ و خم ردیف‌های ذرت حرکت کنند. همچنین کشاورزان فعالیت‌های سرگرم‌کننده دیگری همچون دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، بازدید از اصطبل‌ها، مرغداری‌ها و تست انواع محصولات محلی از جمله نان، پنیر و کره درنظر گرفته‌اند. گردشگری کشاورزی زیرمجموعه گردشگری روستایی به‌شمار می‌آید که شامل استراحتگاه‌ها، سایت‌های بازار کشاورزان، تورهای گردشگری کشاورزی و سایر فعالیت‌های تفریحی و پذیرایی از مهمانان بوده که گردشگران را به حومه‌ها جذب می‌کند. این نوع از گردشگری یک مفهوم ترکیبی از ادغام دو صنعت کامل یعنی کشاورزی و گردشگری است که به‌منظور ایجاد و گسترش بازارهای سودآور جدید برای محصولات کشاورزی و خدمات در مزرعه کسب تجربه سفر برای گردشگران در یک بازار بزرگ منطقه‌ای انجام می‌گیرد.

در تمامی کشورها، بهترین راه برای یافتن بهترین مزارع همراه با جاذبه‌های گردشگری کشاورزی مراجعه به راهنمایان محلی است اما با وجود این بسیاری از آژانس‌های مسافرتی در کشورها تورهای گردشگری در مزارع را برگزار می‌کنند. همچنین باتوجه به اینکه یافتن یک روستا با مردمان محلی کشاورز کار سختی نیست، با خروج از جاده‌های اصلی و رفتن به سمت جاده‌های فرعی و خاکی می‌توان به روستاها و مزارع سفر کرد. در شرق آسیا که به یکی از مقاصد اصلی سفر در جهان تبدیل شده است گردشگری روستایی و متعاقب آن گردشگری کشاورزی مورد توجه گردشگران بسیاری قرار گرفته و با پیشرفت جاذبه‌های گردشگری کشاورزی در آسیا به‌ویژه در چین، ژاپن، تایلند و کره‌جنوبی بسیاری از نقاط روستایی آمادگی پذیرش توریست به مزارع خود را دارند.

در گردشگری کشاورزی اقامت به چند شکل مهمانخانه‌ها، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، اقامت در مزرعه و حتی هتل‌ها وجود دارد. اقامت در مزارع به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود. گاهی تنها یک سفر تفریحی یک‌روزه و اقامت یک‌شبه در مزارع و بازدید از محیط است. گاهی با اجاره یک کلبه در محیط روستایی، به دیدن حیوانات محلی از کنار پنجره می‌گذرد. اما گاهی این اقامت بیشتر از دو روز، یک هفته یا برای مدتی طولانی زندگی در یک مزرعه برای انجام کارهای مختلف به‌شکل داوطلبانه است که در چنین صورتی سایت‌های معروف ووف (WWOOF) و هلپکس (Helpx) به ارائه خدمات و معرفی مزارع به گردشگران و داوطلبان می‌پردازند. گردشگری کشاورزی به‌منظور توصیف تعامل گردشگر با محیط کشاورزی مطرح می‌شود که بازدیدکنندگان در این شکل از گردشگری اقامت در مزرعه، صرف محصولات ارگانیک آن مزرعه و فعالیت‌های تفریحی را تجربه می‌کنند. گردشگری کشاورزی منجر به افزایش درآمد کشاورزان، اهالی و ایجاد اشتغال پایدار در روستاها می‌شود. کشاورزان و صاحبان مزارع بخش اعظم درآمد خود را از طریق کشاورزی به دست می‌آورند ورود گردشگران به آنها در رونق و فروش محصولات و درآمد بیشتر کمک می‌کند. مزارع در گردشگری کشاورزی به 6 نوع مزارع تعطیلات یا تفریحی، مزارع مهمان، مزارع بازدید یا تماشا، مزارع شهروند، مزارع سلامت و مزارع خودبرداشت وجود دارد و با توسعه این نوع از گردشگری بسیاری از شرکت‌های معتبر جهانی به‌منظور تبلیغات برند خود با بستن قرارداد با کشاورزان تولید‌کننده ذرت یا انگور، آرم شرکت خود را با طراحی خاص در آن مزارع پیاده می‌کنند. در این صورت کشاورز نه تنها هزینه‌ای نمی‌کند بلکه حتی مبالغی نیز دریافت می‌کند. علاوه بر این او با پذیرش گردشگران به مزرعه خود از آنها بابت تماشای این مناظر پول دریافت می‌کند.

صاحبان مزارع و کشاورزان به‌منظور جذب گردشگران و ایجاد محیط نشاط‌آور و سرگرم‌کننده برای بازدیدکنندگان فعالیت‌ها و امکانات بسیاری را فراهم کرده‌اند که می‌توان به برگزاری موزه و نمایشگاه محصولات کشاورزی، تیراندازی با کمان، رقص انبار و شادی در انبار علوفه، تختخواب رو به مزرعه و صبحانه‌ای متشکل از محصولات مزرعه، مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، راه رفتن، شناسایی پوشش گیاهی، تعیین سن درخت، پیک‌نیک، تماشای پرندگان، برگزاری جشن تولد، سرو انواع آبمیوه طبیعی، استراحت در کلبه‌های اقامتی، محل‌های روشن کردن آتش، چادر زدن، قایقرانی، پرورش حیوانات اهلی، دویدن در میان مارپیچ‌های ذرت، گردهمایی‌ها و رویدادهای گروهی، کاشت گل و گیاه، بریدن شاخه‌های خشک درختان، مسابقات پخت و پز مزرعه، برپایی بازاری از محصولات تولیدی در مزرعه، کارگاه‌های گل‌آرایی، بازدید از انبارهای علوفه یا غلات، ماهیگیری آزاد از تالاب، استخر، دریاچه، تمیز کردن ماهی و پخت و پز آن، سوار شدن یا راندن گاری‌های مخصوص حمل علوفه، نمایش نحوه گلاب‌گیری یا تهیه پنیر، کره و مربا و مشارکت بازدید‌کنندگان در این امور، بازدید از محوطه نگهداری حیوانات، چیدن پشم گوسفندان، نمایش نحوه دوشیدن شیر گاو، یا آماده‌سازی اسب برای سوارکاری، اسب‌سواری، سوراخ کردن یا بریدن کدو تنبل، چیدن، نقاشی، حکاکی و خریدکردن، نمایشگاه‌های دوزندگی و بافندگی، برداشت محصول، پیک نیک در زیردرختان، سورتمه روی برف و داستان‌گویی و داستان‌سرایی اشاره کرد.

در بسیاری از روستاهای کشورهای پیشرو در امر گردشگری کشاورزی، این نوع از گردشگری به ابزاری ضروری برای بقای بسیاری از مزارع کوچک تبدیل شده است که متصدیان مزارع با متنوع‌سازی اقدامات تجاری به درآمد پایدارتری دست یافته‌اند. جذب گردشگران به این مناطق با هدف محصولات کشاورزی به نفع تقویت اقتصادی جوامع اطراف نیز زیرا با افزایش تردد در مناطق روستایی جریان‌های متنوع درآمدزایی شکل می‌گیرد.

گردشگری کشاورزی در لتونی با برگزاری تورهای کشاورزی از جمله غلات، سبزیجات، میوه، لبنیات و دام به یک مقصد محبوب بین‌المللی برای گردشگران تبدیل شده است. این مزارع شیوه‌های زندگی، کار کشاورزان، فرآیندهای کشاورزی، محصولات کشاورزی و فرصت‌ها و جنبه‌های مثبت زندگی در روستا را به‌نمایش می‌گذارند و گردشگران می‌توانند نحوه چگونگی تولید محصولات را بیاموزند و درصورت امکان به برداشت محصولات بپردازند.

گردشگری کشاورزی در ایتالیا باتوجه به ماهیت لوکس بودن مراکز اقامتی آن در سطح بین‌الملل با تقاضای گسترده‌ای همراه است. در ترکیه نیز به‌عنوان یکی از کشورهای مهم در گردشگری کشاورزی، دهکده وکیفلی در استان هاتای خود به‌تنهایی یک صنعت کوچک گردشگری و اقتصادی به‌شمار می‌آید. در این دهکده کوچک یک مهمانخانه وجود دارد که بازدیدکنندگان در آنجا به خرید محصولات ارگانیک و تماشای روستا می‌پردازند. همچنین مزرعه جوکر در کانتون زوریخ یکی از مقاصد پرگردشگر جهان محسوب می‌شود. مزارع آمریکا نیز یکی از مقاصد محبوب گردشگران در جهان به‌شمار می‌رود که طیف وسیعی از اشتغال را به‌خود اختصاص داده است. گردشگری به‌طور فزاینده‌ای برای اقتصاد آمریکا دارای اهمیت است و در سال 2000 صنایع پایه سفر و گردشگری حدود 6/ 3 درصد از اقتصاد را به خود اختصاص داد و از هر 18 نفر یک نفر در آمریکا به‌صورت مستقیم شغل مربوط به سفر و گردشگری دارد. در آمریکا گردشگران می‌توانند به فعالیت‌های مختلفی همچون چیدن میوه و سبزیجات، اسب‌سواری، چشیدن عسل، یادگیری پنیرسازی یا خرید محصولات مزارع در غرفه‌های محصولات محلی و هدایای دست‌ساز بپردازند.

انگلستان نیز با تنوع‌بخشی به درآمدهای کشاورزی خود به افزایش گردشگری کشاورزی پرداخته است و با ایجاد جاذبه‌های اقامتی، پارک‌های اختصاصی در مزارع، مکان‌هایی برای گفت‌وگو و بازی کودکان گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. انگلستان یک گروه صنعتی برای گردشگری کشاورزی به نام شبکه ملی جاذبه‌های مزرعه ایجاد کرده است که اطلاعات و گواهینامه را برای اعضای خود صادر می‌کند. این برگه اطلاعاتی اطلاعات کاملی از چگونگی بازاریابی و توسعه استراتژی‌های کسب درآمد از طریق گردشگری را به کشاورزان می‌دهد تا به ارتقای تجارت مزارع و ارتقای کیفیت مزرعه و دامداری دست یابند.