سیستم رقابتی باعث بهبود ارائه خدمات کارگزاری‌ها می‌شود/ معاملات الگوریتمی تاثیر چندانی ندارد

دبیرکل‌ سابق کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار گفت: معادلات الگوریتمی بیشتر توسط بازارگردانان مورد استفاده قرار می‌گیرد و تا الان الگوریتم جذابی برای استفاده از همه مشتریان نوشته نشده است.

سیستم رقابتی باعث بهبود ارائه خدمات کارگزاری‌ها می‌شود/ معاملات الگوریتمی تاثیر چندانی ندارد

 یکی از موضوعاتی که بسیاری از سهامدارانی که به تازگی کد بورسی دریافت کرده اند، با آن به مشکل برخورد کرده اند، سیستم معاملات برخط کارگزاری هاست که به دلیل مشکلات فراوانی که برای سهامداران ایجاد نموده، اعتراضات فراوانی را در ماه های گذشته متوجه کارگزاری ها کرده است. این سیستم معاملات در کارگزاری ها که برای این تعداد سهامدار تعبیه نشده است، در برخی کارگزاری ها با قطعی های بیش از حد مواجه شده و در برخی دیگر از کارگزاری ها به دلیل نقص در مشکل ایجاد ارتباط با شرکت های OMS عدم بروزرسانی دارایی ها رخ می دهد.

تعداد زیادی سوژه در این زمینه در سامانه فارس  نیز به ثبت رسیده است. این سوژه ها با عناوین «عدم پاسخگویی و ناکارآمدی کارگزاری‌های بورس»، «جبران ضرر سهامداران خسارت‌دیده کارگزاری‌ها»، «الزام کارگزاری‌ها به ارائه خدمات مطلوب»، «رسیدگی به وضعیت سهامداران خسارت‌دیده یک کارگزاری»، «نظارت بر کارگزاری‌های بورس با کیست؟»، «چه کسی جوابگوی خسارات وارده از سوی کارگزاری‌هاست؟»، «چرا ثبت‌نام در کارگزاری‌ها غیرحضوری انجام نمی‌شود؟»، «احراز هویت الکترونیک در کارگزاری‌ها غیرحضوری شود»، «کارگزاری‌ها به پرداخت خسارت سهامداران ملزم شوند»، «جبران کامل ضرر سهامداران کارگزاری‌‌ها»، «عدم نظارت بر کارگزاری‌ها تا کی؟»، «رسیدگی به ناهماهنگی در بورس و وضعیت نابسامان کارگزاری‌ها»، «چرا نیمی از بازار بورس در انحصار چند کارگزاری است؟»، «شکایت از سرعت و خدمات کارگزاری‌های بورس» و «مدت زمان برداشت وجه از کارگزاری‌ها کاهش یابد» با تعداد امضاهای بالایی نیز بعضا بوده اند.

روح الله میرصانعی دبیرکل سابق کانون کارگزاران در بخش نخست گفت و گو با خبرگزاری فارس معتقد بود:« خوشبختانه سامانه های معاملاتی با این حجم از مشتریان توانسته‌اند به خوبی تاب بیاورند و پاسخگوی این حجم از معاملات باشند. البته ما هم قبول داریم که قطعی هایی هست و کارگزاری ها باید به تدریج به سمت کاهش و حداقل شدن این مشکلات پیش بروند.»

در ادامه بخش دوم گفت و گو با دبیرکل سابق کانون کارگزاران بورس را می خوانید:

* سیستم معاملات برخط کارگزاری ها سرویس اضافه آنهاست

فارس: به دلیل قطعی های مکرر و گاه و بی گاه سیستم معاملات آنلاین کارگزاری ها، تعداد زیادی از سهامداران علاوه بر اینکه با مشکل مواجه شده اند، ضرر و زیان هایی را نیز کرده اند، از نظر حقوقی آیا کارگزاری ها باید این ضررها را جبران کنند؟

میرصانعی: از نظر حقوقی متاسفانه برای مشکلاتی که در کارگزاری ها برای سهامداران اتفاق می افتد، راهکاری برای جبران خسارت ها وجود ندارد. این مساله نیز به این علت است که به نوعی کارگزار در حال ارائه خدمات بیشتر از آن چیزی است که باید انجام دهد. یعنی این دسترسی برخط برای مشتریان یک نوع خدمات اضافه کارگزاری هاست.

فارس: این مساله که می گویید، کارگزاری ها در حال ارائه سرویس اضافه هستند را توضیح می دهید؟

میرصانعی: نوع خدمات در شرکت های کارگزاری به این گونه بوده است که مشتری مراجعه می کرده است و درخواست خود را در فرم های مکتوب خرید و فروش به صورت فیزیکی ارائه می داده و کارگزار با این درخواست برای وی خرید و فروش انجام می داده است. این سیستم دقیقا شبیه نظام بانکی در کشور بوده است که افراد به بانک مراجعه کرده و درخواست پرداخت یا واریز را به صورت دستی می نوشتند و بانک هم کار آنها را انجام می داده است. با پیشرفت های انجام شده، بانک ها یک دسترسی برخط به افراد می دهد تا آنها بتوانند از طریق اینترنت و تلفن همراه به حساب خودشان دسترسی داشته باشند. زمانی که برای داشتن این دسترسی اینترنتی از بانک ها اقدام می کنید، فرم هایی در اختیار شما قرار داده می شود تا امضا کنید. درون این فرم ها نوشته شده است در صورت هرگونه قطعی و اختلال در سامانه به هر دلیلی بانک مسئول نیست. منظور ما اینجا ایراد در سامانه نیست. ایراد یعنی در سامانه برخط بانک ها، شما واریز وجه داشته باشید، در سامانه پرداخت وجه را نشان دهد. منظور ما این نیست. منظور قطعی اینترنت، کندی سامانه ها و... است. در این صورت بانک ها اعلام می کنند، هیچگونه مسئولیتی متوجه آنها نخواهد بود. افراد با امضای آن فرم ها از خودشان عملا این حق را سلب می کنند که نسبت به اختلالات در سامانه، شکایت و خواسته ای داشته باشند.

فارس: یعنی کارگزاری ها هم مانند بانک ها سیستم معاملات برخطی که دارند، یک کار ویژه برای آنها محسوب می شود و افراد حق هیچ گونه شکایتی در خصوص این سامانه ها ندارند؟

میرصانعی: بانک ها در این گونه مواقع می گویند نوع سرویس دهی ما با مراجعه حضوری افراد انجام می شود. اما بانک با سرمایه گذاری بیشتر، سامانه برخط را برای مشتریان راه اندازی کرده است. این سامانه در صورتی که اختلالی داشته باشد، متوجه بانک نبوده و خسارتی را نباید جبران کند. البته بانک ها تمام تلاش خود را برای از بین بردن همه اختلالات انجام می دهند. اما بالاخره ممکن است اختلالی هم بوجود بیاید. یعنی بانک دیگر مسوولیت آن را نخواهد پذیرفت.

در سیستم کارگزاری هم تقریبا شبیه همین جریان است. یعنی کارگزار از محل منابع درآمدی خود سرمایه گذاری کرده است و سیستم معاملات برخط را ایجاد نموده است. کارگزاری ها برای بهبود دسترسی مشتریان خود به سیستم معاملات این کار را انجام داده اند تا معاملات راحت تر و سریع‌تر انجام شود. حالا اگر این سامانه دچار اختلال شد، کارگزاری ها مسئولیت آن را نمی پذیرند و برای جبران آن متحمل خسارت شوند.

* کارگزاری ها به دنبال درآمد بیشتر از طریق معاملات بیشتر هستند

فارس: در این صورت زمانی که کارگزاری ها چنین سیستم معاملاتی را راه اندازی کردند، دیگر مسئولیتی در قبال آن ندارند؟

میرصانعی: البته شرط اصلی در زمینه راه اندازی این سیستم های برخط این است که کارگزاری ها تمام تلاش خود را برای بهبود سیستم معاملات و کاهش اختلالات انجام دهند. بزرگترین خسارتی که با ایجاد اختلال در سامانه معاملاتی، به کارگزاری ها وارد می شود، به مساله کارمزدی که می توانستند در صورت انجام معامله دریافت کنند و هم اکنون که سامانه ها با اختلال مواجه شده و معامله ای انجام نمی شود، این کارمزد را دریافت نمی کنند، خواهد بود. پس کارگزاری ها به دنبال ارائه سرویس بهتر برای انجام معاملات هستند تا بتوانند درآمد بیشتری از انجام معاملات کسب کنند. اما این مساله سبب نخواهد شد مسوولیت حقوقی بر گردن کارگزاری بیافتد و برای اختلال در سامانه معاملاتی برخط بخواهند جریمه بپردازند و یا جبران خسارتی داشته باشند.

فارس: کانون کارگزاران در این خصوص آیا کاری انجام داده است؟

میرصانعی: در کانون تصمیمی برای این مساله که در صورت اختلال بیش از حد در سیستم معاملات کارگزاری، باید کاری انجام بدهند گرفته نشده است. تصور ما در کانون کارگزاری ها برای  مساله استوار بوده است که نظام رقابتی ایجاد شده در میان کارگزاری ها باعث خواهد شد که همه کارگزاری ها بهترین خدمات را به مشتریان ارائه کنند. در غیر این صورت مشتریان آنها با مشکل مواجه شده و به کارگزاری دیگری خواهند رفت.

* 108 کارگزاری بورس در کشور وجود دارد

فارس: یعنی شما سیستم رقابتی که بین کارگزاری ها برای جذب مشتری وجود دارد را در این زمینه کافی می دانید؟

میرصانعی: در صورتی که هر یک از این 108 کارگزاری که در حال حاضر فعالیت می کنند، نتوانند خدمات مطلوب به مشتریان خودشان ارائه کنند، در این صورت با مشکل کاهش تعداد مشتریان خود مواجه خواهند شد. بنابراین نظام رقابت کار خودش را انجام می دهد و کارگزاری که سیستم معاملات برخطش با مشکل مواجه است را تنبیه می کند و کارگزاری که خدمات بهتری را ارائه می کند، با افزایش مشتری مواجه خوهند شد.

فارس: با توجه به تعداد زیادی از افراد که وارد بورس شده اند، به نظر شما در حال حاضر کارگزاری ها برای جذب مشتری بیشتر تلاش می کنند؟

میرصانعی: به نظر ما در کانون، کارگزاری ها تمام تلاششان را انجام می دهند تا سامانه هایی را ارائه کنند تا کمترین میزان مشکل و اختلال را داشته باشد.  هر کارگزاری که بتواند خدمات بهتری به مشتریان ارائه کند و سامانه معاملاتی که در اختیار سهامداران قرار می دهد، کاربر پسندتر باشد و اختلالات کمتری داشته باشد، قطعا مورد استقبال قرار خواهد گرفت و افراد وارد این کارگزاری خواهند شد. براساس همین نظام رقابتی، اکثر کارگزاری ها به دنبال طراحی و ایجاد سامانه های معاملاتی متناسب با شرایط روز هستند تا بتوانند، کاربران بیشتری را جذب کرده و از این طریق درامد بیشتری داشته باشند.

* کارگزاری ها به دنبال تاسیس شرکت OMS هستند

فارس: یکی از مشکلاتی که بسیاری از سهامداران با آن روبرو هستند، عدم بروزرسانی دارایی ها و مشکلاتی از این قبیل است. کارگزاری ها برای بهبود ارتباط با شرکت های OMS چه تدبیری اندیشیده اند؟

میرصانعی: در حال حاضر بیشتر کارگزاری ها به دنبال راه اندازی OMS های اختصاصی خود هستند تا سامانه معاملاتی آنها با مشکل کمتری مواجه باشد. هم اکنون برخی از مشکلات کارگزاری ها مربوط به استفاده از OMS اشتراکی است که تنها کاری که کارگزاری ها در هنگام وقوع مشکل می توانند انجام دهند، پیگیری از شرکت OMS برای حل هر چه سریع‌تر مشکل هستند. در صورتی که هر کارگزاری بتواند OMS اختصاصی خود را داشته باشد، می توان امیدوار بود که مشکلات به حداقل برسد.

فارس: قانون به کارگزاری ها این اجازه را داده تا OMS اختصاصی داشته باشند؟

میرصانعی: از نظر قانونی کارگزاری ها می توانند OMS اختصاصی داشته باشند و هیچ منع قانونی وجود ندارد.

فارس: چرا تا الان به سمت داشتن OMS اختصاصی نرفته اند؟

میرصانعی: اما به دلیل اینکه کارگزاری ها باید برای داشتن یک رابط نرم افزاری با هسته معاملات یا همان OMS، سرمایه گذاری های هنگفت و کلانی انجام دهند تا کنون نتوانسته اند از این مساله استفاده کنند و کارگزاری ها مجبور بوده اند از شرکت های نرم افزاری یا OMS اشتراکی استفاده کنند. خود این مساله مشکلاتی را برای این کارگزاری ها ایجاد کرده است. بنابراین کارگزاری ها باید توان مالی بالایی داشته باشند تا بتوانند هر کدام یک OMS اختصاصی برای خود طراحی کنند.

* بازارگردانان از معاملات الگوریتمی استفاده می کنند

فارس: در خصوص معاملات الگوریتمی، گفته می شود این معاملات برای افراد خاص و شرکت های حقوقی در کارگزاری ها انجام می شود، این مساله چه تاثیری بر بازار سرمایه دارد؟

میرصانعی: بعید می دانم. معاملات الگوریتمی هم  می تواند در اختیار مشتریان حقیقی قرار بگیرد و هم مشتریان حقوقی. اما بیشتر استفاده کننده از معاملات الگوریتمی بازارگردان ها هستند که چند ماهی است برای همه نمادها حضورشان اجباری شده است. بازارگردانان به دلیل این که باید دایم سفارش های خود را مدیریت کنند و در همه تایم بازار باید سفارش جدید بگذارند و یا سفارش های قبلی خود را تغییر دهند، از معاملات الگوریتمی استفاده می کنند. بنابراین برای این بازارگردان ها الگوریتم های خاصی طراحی می شود که این حجم از معاملات و تغییرات در حجم و قیمت به صورت دستی انجام نشود و الگوریتم ها این کار را انجام دهند. ولی عملا طبیعی است که باید به سمتی حرکت کنیم که هر شخص حقیقی یا حقوقی بتواند از این الگوریتم ها استفاده کند و بتواند الگوریتم خاص خود را برای انجام معاملات داشته باشد.

حجم معاملات الگوریتمی در مقابل کل مقابلات قابل توجه نیست و نباید این معاملات را علت ریزش یا صعود بازار دانست. یعنی به دلیل پایین بودن حجم این معاملات هنوز عمومیت پیدا نکرده تا همه مشتریان حقیقی و حقوقی از این معاملات بتوانند استفاده کنند.

* الگوریتم جذاب برای همه مشتریان وجود ندارد

فارس: یعنی مشتریان حقیقی هم می توانند از این الگوریتم ها برای انجام معاملات خود استفاده کنند؟

میرصانعی: هنوز الگوریتم های جذاب برای همه سرمایه گذاران طراحی نشده است و استفاده مشتریان و سهامداران خرد از این الگوریتم ها نمی تواند برای آنها مفید فایده باشد.  

احتمالا این مساله که معاملات الگوریتم تاثیر زیادی بر روی معاملات می گذارد، چون بین سهامداران پیچیده است و برخی نیز آن را تبلیغ می کنند، سبب شده است، سهامداران خرد نیز به دنبال این الگوریتم ها باشند. اما باید بدانند این الگوریتم ها تاثیر زیادی بر نحوه معاملات ندارد و کارایی زیادی نیز برای سهامداران خرد نخواهد داشت.

فارس: در خصوص مجوزهای جدید برای تاسیس کارگزاری ها، این مساله در کدام مرحله قرار دارد؟

میرصانعی: صدور مجوز نهاد مالی و لغو مجوز نهاد مالی با سازمان بورس است. شرکت های کارگزاری هم به عنوان یک نهاد مالی در بازار سرمایه باید مجوز خود را از سازمان بورس بگیرند. بنابراین سازمان بورس می تواند مجوز جدید را صادر کند و یا مجوزهای گذشته را لغو کند. در حال حاضر یک دستورالعملی برای صدور مجوز در سازمان بورس تهیه شده است. یک سری حداقل ها و الزامات در آن دستورالعمل لحاظ شده است. البته این دستورالعمل به تصویب نهایی نرسیده و هنوز جلساتی برای کامل شدن آن در سازمان بورس در حال برگزاری است.  

بعد از تصویب این دستورالعمل، سازمان بورس درخواست های افراد یا نهادهایی که خواهان تاسیس کارگزاری هستند را بررسی خواهد کرد و پاسخ خواهد داد. در نهایت صدور مجوزهای جدید را انجام خواهد داد. همه این اتفاقات منوط به تصویب آن دستورالعمل شده است. در جلسات تدوین دستورالعمل برای تاسیس کارگزاری ها، نمایندگان کانون کارگزاران نیز حضور داشته اند. تقریبا این دستورالعمل نهایی شده است و اینکه در چه مرحله ای باشد، دقیقا مطلع نیستم و باید از سازمان پرسیده شود.