تکریمی که در جنگ جهانی به خانواده سربازان شده در جامعه ما انجام نگرفته است

سپهرغرب، گروه کافه کتاب: کارشناسان در نشست معرفی کتاب «تحلیلی بر سیاست‌گذاری‌های اجتماعی ناظر بر همسران شهدای دفاع مقدس» بیان کردند: تکریمی که در جنگ جهانی به خانواده سربازان شده در جامعه ما انجام نگرفته است.

نشست معرفی کتاب «تحلیلی بر سیاستگذاری‌های اجتماعی ناظر بر همسران شهدای دفاع مقدس» از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. در این مراسم، زهرا کوهساری، به‌عنوان مولف کتاب و مرضیه شعرباف‌چی و ناهید سلیمی به عنوان منتقد کتاب حضور داشتند.

زهرا کوهساری، نویسنده کتاب «تحلیلی بر سیاستگذاری‌های اجتماعی ناظر بر همسران شهدای دفاع مقدس» در این نشست با معرفی فصل‌های مختلف کتاب گفت: در زمینه خانواده (پدر و مادر) شهدا در سال‌های اخیر توجهات زیادی شده است، اما توجه به همسران شهدا از سوی نهادهای متولی مغفول مانده و این کتاب در قالب اثر پژوهشی به این موضوع می‌پردازد که قوانین وضع شده برای همسران شهدا کافی نیست و اگر نهادهای حاکمیتی به موضوعات مطرح شده در کتاب نپردازند این کار در دل کتابخانه باقی می‌ماند.

نویسنده کتاب ««تحلیلی بر سیاستگذاری‌های اجتماعی ناظر بر همسران شهدای دفاع مقدس» افزود: در این کتاب با همسران شهدایی گفت‌وگو شد که هریک ویژگی خاصی داشتند و محتوای سیاست‌های اتخاذشده مبتنی بر جامعه هدف بود. یکی از سیاست‌های اعمال شده جامعه هدف پرسش‌های پیاپی بود که از مصاحبه‌شوندگان سوال شد و اکثر این‌ها تجربه زیستی خود را می‌گفتند از ابتدای ازدواج تا لحظه شهادت همسرشان.

او با انتقاد از اینکه نیازهای مادی و معنوی همسران شهدا به خوبی از سوی جامعه و مسئولان پاسخ داده نمی‌شود، افزود: ما بعد از جنگ تجربه سنگینی درباره همسران شهدا داشته‌ایم و نیازهایشان آن‌گونه که باید تامین نشد و مسئولان به همان سیاست‌های اولیه بسنده کردند. برای مثال اگر خانواده‌ها و بازماندگان دو جنگ جهانی اول و دوم را ببینیم متوجه می‌شوید تا چه اندازه مورد احترام و توجه هستند. مجموعه سیاست‌های رفاهی مانند انجام کارهای منزل و پرستاری برای این افراد در همه‌جا رایگان است، اما هم‌اکنون برخی نیازهای معنوی این خانواده‌ها است که باید به آن توجه کرد. کارهایی از سوی نهادهای مردمی شکل گرفته است اما حقیقتا کافی نیست و باید اقدامات بیشتر انجام شود.

این پژوهشگر ادامه داد: من در تالیف این کتاب با مخاطب محدود مواجه بودم و به نیازهای جامعه مخاطبان آگاهم و از پژوهشگران تقاضا می‌کنم همسران جانبازان اعصاب و روان و قطع نخاع را درک کنند. ‌‌آن‌ها ‌‌‌از کوچکترین امکاناتی خود را محروم می‌کنند؛ حتی برای تقدیر هم حاضر نشدند بیاید و مهم‌تر از آن پژوهشگران سیاست‌گذاران رفاه اجتماعی است که درک نمی‌کنند این‌ها سرمایه‌های جدی ما هستند. تقریبا چهل و دو سال از انقلاب می‌گذرد اما درگیر نیازهای پیش افتاده این افراد هستند.

او ادامه داد: از یک همسر شهید ارمنی شنیدم که آن‌قدر علاقه به میهنم داشتم که از همسرم گذشتم. عاشقانه‌های زندگی ریشه‌های اعتقادات همسران و مادران شهدا آن‌قدر شدید است که گاهی ما را شرمنده خود می‌کنند. نکته مهم این است اتفاقاتی که هم‌اکنون دارد رقم می‌خورد، برحسب وظیفه کار تنها بخشی از کار خود را انجام می‌دهیم.

کوهساری در پاسخ به نقدهای صورت گرفته درباره الفاظ به کار رفته در کتاب بیان کرد: در چاپ‌های بعدی برخی واژه‌ها اصلاح خواهد شد. متاسفانه در سیاست‌های دولتی رفاه اجتماعی را در رفاه اقتصادی خلاصه می‌کنند. بسیاری از همسران شهدا تنها خواسته‌شان این بود که دیده شوند و جامعه آن را فراموش نکنند. اتفاقات، دیگر بر رنگ و لعاب عاطفی نیست همسران این را می‌فهمند و آن‌ها بیشتر به دنبال ارتباطات عاطفی هستند.

او ادامه داد: در کتاب برخی نمونه‌ها کمتر آورده شدند به‌دلیل اینکه ترسیدم این کتاب به سمت یافته‌هایی برود که از حوصله مخاطب عام خارج شود و برای کاربردی کردن سیاست‌های کارشناسان برخی خواسته‌ها تنها به نهادهای اجرایی گفته شد. کم‌حجم بودن نمونه نیز به این دلیل است برخی از همسران شهدا راضی به گفت‌وگو نشدند به همین دلیل جامعه آماری به عقیده خودم بسیار کم بود و در کارهای بعدی جامعه هدف بالاتر رود نتایج قابل اعتناتری خواهد بود.

سپس ناهید سلیمی منتقد و پژوهشگر دفاع مقدس در این نشست بیان کرد: ما یکی دودهه شاهد بحث خانواده در قانونگذاری هستیم و انتشار این دست آثار اتفاقات مبارکی هستند. این‌ آثار ممکن است ایراداتی داشته باشند، چون پیشرو هستند خاصیت‌ ویرایش‌های چندباره را دارند. حل مسئله زنان در حیطه برنامه‌ریزی خیلی کم‌هزینه‌تر خواهد بود زمانی‌که سراغ مراحل اجرایی برویم.

او افزود: این کتاب بینارشته‌ای و جدید است. موضوع زنان و خانواده اگرچه در یک بستر فقهی – حقوقی شکل می‌گیرد اما در محیط بینارشته‌ای نشده است. نکته دوم عنوان کتاب است که به سیاست‌گذاری اشاره دارد. موضوع زنان درباره سایر علوم یک تعلل خیلی چشمگیر دارد، ولی درباره این موضوع که جدید است این هم یکی از نکات قوت این آثار است.

سلیمی درباره محتوای کتاب و ارتباط با جامعه تصریح کرد: من دو نکته کلی دارم و آن‌ هم استفاده از ظرفیت زنان شهدا در حیطه کلی خانواده است. نقش ما در فضای برنامه‌ریزی قابل کتمان نیست و خانواده شهدا به دلیل بار ارزشی که دارند در خرده سیستم‌ها مورد احترام هستند و مطرح کردن موضوع زنان ظرفیتی است که از آن نمی‌توان چشم‌پوشی کرد و از این دریچه برای موضوعات زنان می‌توان وارد شد.

این پژوهشگر در اشاره به موارد قابل نقد کتاب «تحلیلی بر سیاستگذاری‌های اجتماعی ناظر بر همسران شهدای دفاع مقدس» بیان کرد: در این کتاب نکات مثبت و منفی سیاست‌گذاری گفته شده است. در بنیان نظری به مراحل پرداخته شده، اما موضوع اصلی در این کتاب تساهل میان عنوان و محتوا است. سیاست‌‌گذاری سیستم است و ما وقتی به سیاست‌گذاری می‌پردازیم باید به اجرا بپردازیم. در حول و حوش بحث ارزیابی فرایند پرداخته شده که این تساهل چشمگیر بود.

او ادامه داد: تفاوت میان «جنس» و «جنسیت» پرسش ابتدایی در بحث زنان است که در بحث زنان و خانواده یک اشتقاق بزرگ را رقم زده است و در برخی از قسمت‌های کتاب لفظ جنسیت به کار برده می‌شود در حالیکه باید جنس به کار برده می‌شد و نمی‌دانیم که آیا این نوع استفاده‌ از سوی نویسنده تعمدی بوده است یا خیر. البته تمام آن مسائل کتاب مسئله زنان و خانواده است و امیدواریم وارد فضای حکمرانی و سیاست‌گذاری شود.

در ادامه این نشست مرضیه شعرباف‌چی با اشاره به ایده‌ای که نویسنده برای نگارش انتخاب کرده است، گفت: کتاب به موضوع مغفولی چون همسران شهدا دست گذاشته‌ است که همیشه اجحافی به آن‌ها شده‌اند. همسران شهدا غیر از داغ بزرگ همسر مسئولیت‌های سنگینی هم داشته‌اند. نویسنده جامعه آماری را با شرایطی خاص انتخاب کرده است و بسیاری از مزایایی که ارائه شده است خدمات اجتماعی نیست و اگر مواردی قرار گرفته موضوعات اقتصادی بوده است. موضوع مسلم این است تکریمی که در جنگ جهانی به خانواده سربازان شده در جامعه ما انجام نگرفته است.

او ادامه داد: موسسات پژوهشی مدت زمانی که در اختیار دانشجو قرار می‌دهد بسیار کم است و خوب بود نویسنده زمان بیشتری داشت دلیل خلأها را جویا می‌شد. حجم نمونه اگر بیشتر بود موارد متعددی را شامل می‌شد و امیدوارم این کتاب با بحث همسران مدافعان حرم ادامه یابد به دلیل اینکه مظلومیت همسران مدافع حرم بیشتر است و تکریمی که از خانواده‌های همسران شهدا می‌شد در مدافعان حرم انجام نشده است.