استاد پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی:

احیای تالاب‌ها باید با کنترل گونه‌های غیربومی انجام شود

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: استاد پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی گفت:‌ احیای تالاب‌ها در کشور نیازمند کنترل گونه‌های مهاجم (غیربومی) است که گونه‌های بومی و تنوع زیستی منطقه را تحت تأثیر قرار داده و سبب کاهش درآمد جامعه صیادی از صید گونه‌های بومی تالاب می‌شود.

اصغر عبدلی درباره چگونگی احیای تالاب‌ها در کشور اظهار کرد: احیاء به مفهوم بازگرداندن به شرایط اولیه یا حداقل نزدیک شدن به این شرایط با بازسازی آسیب‌ها و شرایط تخریبی گذشته است.

وی افزود:‌ درواقع احیاء تالاب‌ها یک فرآیند چندبعدی است که باید با یک نگاه جامع‌نگر محقق شود؛ درواقع احیای جمعیت گونه‌های گیاهی و جانوری و همچنین بازگشت شرایط فیزیکی زیستگاه به حالت طبیعی است.

این کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه اقدامات مؤثر هم‌زمان با هم موجب موفقیت عملیات احیاء می‌شود، ادامه داد: گام نخست برای این احیاء، تأمین حقابه تالاب‌ها به منظور برقراری چرخه زیستی زیستمندان آن است، همچنین کیفیت این آب از منظر پارامترهای آلوده‌کننده باید کنترل شود؛ گاه کمیت آب تأمین می‌شود، اما کیفیت آب در نظر گرفته نمی‌شود درحالی‌که باید از طریق احداث تصفیه‌خانه و کنترل منابع آلاینده به میزان درستی از پاکی برای بقای جانداران برسد.

عبدلی افزود: گاهی نیز به دلیل ماهی‌ریزی‌ بدون ضابطه، گونه‌های ماهیان غیربومی در تالاب افزایش می‌یابد. به‌عنوان‌مثال بیشتر ماهیان دریاچه زریبار (زریوار) در مریوان غیربومی است، همچنین تنوع زیستی تالاب انزلی به دلیل گونه‌های غالب ماهیان غیربومی که برخی به مرحله تهاجم نیز رسیده‌اند، در معرض خطر جدی قرار گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه این شرایط در تالاب استان‌های گیلان و گلستان نیز مشاهده می‌شود گفت: تالاب شادگان در خوزستان نیز به‌عنوان یکی از تالاب‌های بزرگ کشور مورد هجوم گونه‌ای مهاجم به نام تیلاپیا قرار گرفته است، این ماهی گونه‌های بومی را تحت تأثیر قرار داده و براثر آن معیشت مردم و درآمد جامعه صیادی از صید گونه‌های بومی تالاب نیز کاهش یافته است.

به گفته این مدرس، حذف این گونه‌ها در بسیاری از موارد غیرممکن و اثرات منفی آن نیز تا سال‌ها ماندگار است اما به‌رغم این مسئله هنوز عده‌ای اصرار بر توزیع بدون ضابطه این گونه‌های مهاجم در تالاب‌ها و مخازن سدهای کشور دارند.

عبدلی ادامه داد: به‌منظور احیای تالاب‌ها باید با بهره‌گیری از متخصصان رشته‌های مختلف با یک نگاه جامع و مدیریت حوضه آبریز (که منبع تأمین ورود آب به تالاب است) و همچنین در نظر داشتن شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه پیرامونی تالاب، اقدام کرد.

اجرای طرح بایوجمی و آلودگی تالاب انزلی

وی تأکید کرد:‌ اکنون بخش زیادی از منابع آب شیرین کشور برای کشاورزی مصرف می‌شود که در این میان بیشترین سهم حقابه تالاب‌ها به بخش کشاورزی و صنعت اختصاص می‌یابد، در سال 1396 مجلس شورای اسلامی قانونی را برای حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور تصویب و وزارت نیرو را مکلف به تأمین حقابه تالاب‌ها کرد، اما همچنان تأمین و اختصاص این سهمیه از مطالبات اصلی جامعه محیط‌زیست کشور است.

وی افزود: در این قانون ورود گونه‌های مهاجم و مواد آلوده‌کننده به تالاب‌ها ممنوع شده است، اما در سال‌های اخیر شاهد صدور مجوز پرورش ماهی مهاجم تیلاپیا در برخی از استان‌های کشور یا اجرای طرح بایوجمی هستیم که با اقدام به‌موقع دادستان انزلی متوقف شده است.

فناوری بایوجمی، یک روش مدیریتی در حذف آلودگی در آب‌وخاک است که با به‌کارگیری فناوری‌های زیستی و بازسازی چرخه‌های طبیعی به پالایش و تصفیه آلودگی‌ها کمک می‌کند که سازمان حفاظت محیط‌زیست طرح بایوجمی را به‌عنوان یک پروژه زیست پالایی برای سرعت بخشیدن به فرایند طبیعی خود پالایی تالاب انزلی با استفاده از سه نوع ماده پلی‌ساکارید الکترولیت، الکترودهای فتوکاتالیست و نوعی کمپوست مورداستفاده قرار داد. این طرح توسط یک شرکت دانش‌بنیان در سال 1390 ثبت اختراع شده است.

به گفته این کارشناس، البته بعد از اعتراض‌های زیادی از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی صدور مجوزهای جدید پرورش گونه مهاجم تیلاپیا در کشور متوقف شده است.

عبدلی تأکید کرد:‌ جامعه محیط‌زیست از سازمان حفاظت محیط‌زیست انتظار دارد در کنار توجه به توسعه پایدار که لازمه پیشرفت کشور است، عوامل تأثیرگذار بر محیط‌زیست را نیز با نگاه اکولوژیک، جامع و دقیق موردتوجه قرار دهد.