این مواد غذایی شما را معـتاد می‌کند

سپهرغرب، گروه سلامت: نتایج بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که مواد غذایی سرشار از چربی و قندهای تصفیه‌شده در بدن تأثیری مشابه با مواد مخدر ایجاد می‌کنند. این مواد غذایی به دلیل سطح پاداش بالای غیرمعمولی که دارند به احتمال زیاد باعث بروز واکنش‌های بیولوژیکی و رفتاری اعتیادآور می‌شوند.

چیپس یا پفک بگذرید اما نتوانید؟ آیا می‌دانید این نتوانستن از کجا ناشی می‌شود؟ واقعیت این است که برخی مواد غذایی وابستگی و اعتیاد می‌آورند و دقیق‌تر اینکه اکثر آن‌ها مواد غذایی سالمی نیستند. این مواد غذایی اغلب حاوی میزان زیادی چربی و قند و همچنین مواد افزودنی متعددی هستند که برای بدن مضر بوده و اعتیادآور هستند. در این مطلب قصد داریم در خصوص این مواد غذایی و ساز و کار آن‌ها در بدن صحبت کنیم. شاید تلنگری باشد که از این پس سراغشان نروید یا مصرف آن‌ها را محدود کنید. لطفاً با ما همراه باشید.

مواد غذایی اعتیادآور کدامند؟

نتایج بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که مواد غذایی سرشار از چربی و قندهای تصفیه‌شده در بدن تأثیری مشابه با مواد مخدر ایجاد می‌کنند. این مواد غذایی به دلیل سطح پاداش بالای غیرمعمولی که دارند به احتمال زیاد باعث بروز واکنش‌های بیولوژیکی و رفتاری اعتیادآور می‌شوند.

مواد غذایی اعتیادآور چگونه عمل می‌کنند؟

مواد غذایی اعتیادآور به ندرت در حالت عادی طبیعی خود هستند. به عنوان مثال مواد غذایی طبیعی مختلفی مانند میوه‌ها را در نظر بگیرید که حاوی قند هستند و یا مواد غذایی دیگری که به طور طبیعی چربی دارند مانند آجیل‌ها. اما قند و چربی طبیعی به ندرت در مواد غذایی اعتیادآور وجود دارند. به همین دلیل است که به آن‌ها قند و چربی‌های ترانس، آرد و روغن‌های تصفیه‌شده اضافه می‌شود تا قدرت اعتیادآوری آن‌ها بیشتر شود. در حالت عادی، هر ماده‌ای زمانی که حاوی بیشترین میزان عوامل اعتیادآور باشد وابستگی بیشتری ایجاد می‌کند. به عنوان مثال آب قدرت اعتیادآوری بسیار اندکی دارد که در حد صفر است.

آب جو حاوی حدود 5 درصد اتانول است و احتمال اعتیادآوری آن بیشتر است. هر نوشیدنی که دوز اتانول آن بیشتر باشد اعتیادآوری آن نیز بیشتر خواهد بود.

فاکتور دیگری که باید مدنظر داشت این است که مواد غذایی فرآوری شده بیشتر از مواد غذایی طبیعی قند خون را بالا می‌برند. این یک نکته مهم است چون ارتباط مشخصی بین میزان قند خون و فعال شدن مناطق مغزی مربوط به اعتیاد وجود دارد. به عنوان مثال، قند موجود در یک ماده غذایی که فرآوری شده است و شاخص گلیسمی بالایی نیز دارد؛ مانند یک تخته شکلات سفید که در مقایسه با قندهای طبیعی یک عدد موز با سرعت بیشتری جذب بدن می‌شود. موز یک ماده غذایی فرآوری شده نیست و با وجود اینکه قند دارد اما در عین حال حاوی فیبر، پروتئین و آب نیز می‌باشد که این مواد سرعت نفوذ قند در جریان خون را کاهش می‌دهند.

کدام مواد غذایی باعث بروز اعتیاد می‌شوند؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد مواد غذایی فرآوری شده به دلیل ترکیباتشان بیشتری خاصیت اعتیادآوری را دارند. در ادامه بیشتر به جزئیات می‌پردازیم:

مواد غذایی فرآوری شده

نتایج پژوهشی که در Plos One به چاپ رسیده است نشان می‌دهد که مواد غذایی خوشمزه‌ای که بیشتری تأثیر اعتیادآوری را در بدن دارند به قرار زیر هستند:

شکلات

بستنی

چیپس

پیتزا

بیسکوییت‌ها

کیک

پاپ کورن کره‌ای

همبرگر با پنیر

بدون شک با خواندن این لیست آب دهانتان به راه افتاده است چون این مواد غذایی حاوی بیشترین میزان کالری، چربی و قند هستند. به همین دلیل نیز اکثر مردم از این مواد غذایی خوششان می‌آید. همچنین باید گفت که به بسیاری از این مواد غذایی مونو سدیم گلوتامات اضافه می‌کنند. مونوسدیم گلوتامات یک چاشنی غذایی است که در صنایع غذایی به طور وسیعی استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد که گلوتامات در تنظیم اشتها در هیپوتالاموس تأثیر دارد و به همین دلیل نیز ما این ماد غذایی را بیشتر می‌خوریم.

کاکائو: یکی از اعتیادآورها

شکلات سفید به دلیل میزان چربی و قند زیاد خود می‌تواند باعث ایجاد اعتیاد شود اما سؤال اینجاست که کاکائوی خالص چه تأثیری دارد؟ کاکائو حاوی «آناندامید» است که این ترکیب به گیرنده‌های «کانابینوئید» متصل می‌شود. علاوه بر این، برخی مشاهدات حاکی از آن است که تمایل خانم‌ها به شکلات دوره‌ای و وابسته به هورمون‌هایشان است. اکثر خانم‌ها در دوران نزدیک به سیکل قاعدگی‌شان احساس می‌کنند که نسبت به شیرینیجات و شکلات تمایل بیشتری دارند و نمی‌توانند در برابر آن‌ها خودشان را کنترل کنند.

پنیر پنیر حاوی ترکیباتی است که اعتیادآور و آرام‌بخش هستند. پنیر از طریق تخمیر و عملیات حرارتی و هیدرولیز آنزیمی که روی آن انجام می‌شود حاوی غلظت بالای پروتئین‌های مشتق شده از شیر مانند «کازئین» است که پتانسیل زیادی برای تولید پپتیدهایی با اثرات افیونی دارند. این پپتیدها قادر هستند که از سد خونی مغز عبور کرده و به گیرنده‌های افیونی وصل شوند و در دستگاه عصبی تأثیر مسکنی و آرام‌بخشی ایجاد کنند. باید بدانید که پپتیدهای افیونی زیادی وجود دارند که از پروتئین‌های لاکتیک ساخته می‌شوند اما بیشترین وابستگی به پنیر ناشی از پپتیدهای گروه بتاکازومورفین است.

قهوه قهوه اعتیادآور است. در واقع کافئین از نظر شیمیایی شباهت زیادی به یک مولکول موجود در مغز دارد که «آدنوزین» نام دارد البته این دو عملکردهای مختلفی دارند.

آدنوزین به گیرنده‌های مناسب می‌چسبد و احساس خستگی در بدن ایجاد می‌کند. فردی که قهوه زیادی می‌نوشد و ناگهان بخواهد آن را ترک کند احساس گیجی خواهد کرد و ممکن است که دچار سردرد شود. این واکنش به این دلیل بروز می‌کند که شیمی مغز بعد از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض کافئین تغییر می‌کند.

*فاطمه مهدی پور حلوایی