«کدومو» دستیار والدین در انتخاب محتوا برای کودک و نوجوان

مومو و نهنگ آبی پیامد فقدان کدوموهاست/ عموم کشورها در مورد ناهنجاری‌های اجتماعی نسبت به کودک و نوجوان حساسیت دارند

سپهرغرب، گروه فرهنگی- سمیرا گمار: سایت «کدومو» با کمک والدین به ارزیابی محصولات رسانه‌ای پرداخته و محصول مناسب سن و روحیات کودک و نوجوان را به آن‌ها معرفی می‌کند.

در دنیای امروز گستردگی و نفوذ روزافزون محصولات رسانه‌ای به‌عنوان برجسته‌ترین دستاوردهای جهان صنعتی و فناوری‏های فرهنگی و ارتباطی پرنفوذ، بر کسی پوشیده نیست، به‌طوری‌که همه پدیده‌‏ها را به گونه‏‌های مختلف پوشش داده است.

شرایط طوری پیش می‌رود که همه ما با رسانه و محصولات مختلف رسانه‌ای سر و کار داریم از کودکان و نوجوانان که بخش نسبتاً بزرگی از تفریحات آنان را تماشای کارتون و پویانمایی تشکیل می‌دهد تا بزرگ‌سالانی که به نحوه‌های گوناگون با محصولات رسانه‌ای در ارتباط هستند.

البته در این میان دنیای کودکی دنیای عجیب و رنگارنگی است. کودکان آن‌قدر در رؤیا و تخیلات خودشان غرق هستند که می‌توانند یک روز خود را در مقام پادشاه ببینند و روز دیگر، یک سوپرمن باشند. بر این اساس پویانمایی‌های مختلف جزو جدانشدنی دوران کودکی بوده و تأثیر شخصیت‌های کارتونی در کودک تا بزرگ‌سالی پابرجا می‌ماند. این محصولات به همان اندازه که می‌تواند حرف‌های خوبی برای بچه‌ها داشته باشد اگر نامناسب باشد تأثیرات مخربی خواهد داشت.

با ذکر این مقدمه آنچه در این گزارش مطرح می‌شود معرفی گروهی است که دغدغه این موضوع را دارند؛ «کدومو»، آن‌ها می‌گویند: شما فرزندانتان را می‌شناسید و ما هم دنیای رسانه را می‌شناسیم. چه بخواهیم و چه نخواهیم، در دوران کنونی، رسانه‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. نسل کنونیِ جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعۀ خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند.

انتخاب محصول رسانه‌ای مناسب برای کودکان وظیفه پدر و مادر است. برخلاف بزرگ‌ترها، کودکان نمی‌دانند که کارتون‌ها شخصیت‌های خیالی هستند. آن‌ها نمی‌دانند که مرد عنکبوتی که از یک ساختمان به ساختمان دیگر می‌پرد یا سوپرمن که دارای قدرت فوق‌العاده است درواقع وجود ندارند. کودک یک ذهن خالی دارد و با تماشای هر چیزی آماده یادگیری است. در این سن، آن‌ها قادر به تشخیص چیزهای خوب و بد از هم نیستند. تنها چیزهایی را که دیده‌اند می‌پذیرند و دنبال می‌کنند؛ بنابراین والدین باید برای تماشای کارتون پابه‌پای فرزندان خود وقت بگذارند و مراقب آنچه کودکان تماشا می‌کنند باشند. کودکان قلب و ذهنی صادق و مهربان دارند؛ فقط باید به آن‌ها مسیر درست را نشان داد.

سایت کدومو با همین ایده شکل گرفته است؛ کدومویی‌ها که با کمک خود پدر و مادرها جمعشان تشکیل شده و آماده‌اند تا مناسب‌ترین محصولات به سن و حالات روحی و روانی فرزندان را به والدین معرفی کنند.

آنچه می‌خوانید گفتگوی خبرنگار سپهرغرب با مدیر سامانه کدومو است که به معرفی کدومو و اهداف و فعالیت‌های این جمع مردمی می‌پردازد و از دغدغه‌های خود در این زمینه می‌گوید:

*یک پژوهش سه‌ساله با بررسی 10 کشور دنیا

سجاد سامانی با اشاره به آغاز فعالیت کدوموهایی‌ها، اظهار کرد: شروع کار از سه سال پیش رقم خورد؛ یک بخش از پروژه پژوهش و زیرساخت‌های پژوهشی بود که از سه سال قبل در حال انجام و نیازمند این بود که نظام‌های رده‌بندی سنی کشورهای مختلف بررسی شود که خوشبختانه صورت گرفت.

وی ادامه داد: بالغ‌بر 10 کشور در این پژوهش موردبررسی قرار گرفتند تا ببینیم این کشورها برای این نیاز خود چه می‌کنند، ضمن اینکه پژوهش‌های دیگری نیز انجام شد که تبدیل به 10 سند تربیتی و رسانه‌ای شده و مبتنی بر آن کدومو متولد شد.

مدیر سامانه کدومو تأکید کرد: از ابتدای پاییز سال 99 روند ارزیابی و تولید محتوا سرعت گرفت و در این مدت اندک به‌دلیل خلأ موجود با گرفتن بازخوردها متوجه شدیم این دستیار رسانه‌ای یا وجود نداشته یا آن‌قدر کم بوده که والدین به آن احساس نیاز می‌کردند بنابراین خودشان درگیر کار شده و در مواردی نکاتی را متذکر می‌شوند.

*کدومو دستیار والدین در انتخاب محتوا

سامانی با تشریح جزئیات «کدومو» عنوان کرد: چیزی که ما به‌دنبال تحقق آن هستیم این است که کدومو به‌عنوان دستیار والدین برای انتخاب محصول رسانه‌ای مناسب کودک و نوجوان به آن‌ها معرفی شود تا در یک تعامل دوسویه بهترین تصمیم را در این زمینه اتخاذ کنند.

*آگاهی از نکات مثبت و منفی محصولات رسانه‌ای

وی خاطرنشان کرد: در بسیاری از کشورها نهادهایی را داریم که کمک می‌کند تا والد نیازمند آگاهی نسبت به محصول رسانه‌ای که کودک و نوجوان خود مصرف می‌کند یا در معرض آن قرار دارد اطلاعاتی داشته باشد که این آگاهی می‌تواند نسبت به نکات مثبت یا منفی آن محصول باشد.

مدیر سامانه کدومو افزود: این آگاهی برای مثال در یک پویانمایی این است که چه رده سنی‌ای دارد؟ ویژگی‌هایش چیست؟ اگر فرزند من این پویانمایی (بازی، کتاب یا هر محصول رسانه‌ای دیگر) را ببیند و چه فرصت‌های مثبت یا منفی برایش به وجود می‌آید؟ مجموع این موارد را کدومو به‌عنوان دستیار رسانه‌ای برای فرزندان (کودک و نوجوان) فراهم می‌کند.

*این‌طور نیست که افرادی از بیرون تصمیم بگیرند

سامانی تشریح کرد: ایده کدومو از همین‌جا شکل گرفت اینکه با مشارکت خود والدین بتواند در این راستا گام بردارد؛ این‌طور نیست که صرفاً افرادی از بیرون آثار را ارزیابی کنند و مخاطب منفعلی هم وجود داشته باشد بلکه با مشارکت خود خانواده‌ها کدومو قرار است آگاه‌سازی و توانمندسازی والدین را انجام دهد که والد بعد از مدتی بتواند به این تشخیص برسد که این محصول رسانه‌ای مناسب نیست یا اگر ویژگی مثبتی دارد در معرض دید فرزندم قرار داده و با او در این مورد صحبت کنم.

*آموزش سواد رسانه‌ای و توانمندسازی والدین

وی گفت: البته رسالت کدومو فقط به ارزیابی محصولات رسانه‌ای ختم نمی‌شود یعنی بخشی از فعالیت ما آموزش مهارت‌های سواد رسانه‌ای برای والدین است به‌طور مثال اگر نوجوان من خیلی درگیر موبایل خود است یا اتفاقی در فضای رسانه‌ای میفتد که من نمی‌دانم چه‌کار باید بکنم کدومو وظیفه دارد در اینجا در تعامل با والدین نقش خود را ایفا کند.

*کدومو مخاطب همه بایدها

مدیر سامانه کدومو یادآوری کرد: البته علاوه بر این مورد بازهم به دلیل فقدان چنین فضایی تا پیش‌ازاین شاهد این بودیم که کدومو مخاطب همه بایدها و توقعات شد که البته این برای ما شیرین است و با گسترده شدن لایه نخبگانی و عمومی می‌توانیم باری از روی دوش جامعه برداریم.

*باید مردمی‌تر شویم

سامانی با بیان اینکه در حال حاضر فضای فیلم و پویانمایی جلوتر از بخش بازی‌های دیجیتال و سایر بخش‌ها هستند، ابراز کرد: خوشبختانه بالغ‌بر 200 نفر با ما همکاری مستقیم دارند که درصد بالایی از آن‌ها مربی و والد بوده و فعالیت می‌کنند و با ما در تماس هستند و این فضا به‌صورت مشترک جلو می‌رود؛ بخشی از کار، وظیفه کدومو است که دوره‌هایی را برگزار کرده و محتواهایی را با آنان به اشتراک بگذارد تا توانمندسازی اتفاق بیفتد اما یک بخش دیگر که مردمی است و معتقدیم باید مردمی‌تر پیش برود این است که حضور مربی، والد، مادر و پدر پررنگ‌تر شود چراکه آن‌ها جنبه‌هایی را مدنظر دارند و می‌بینند که چه‌بسا کسی دکترای آن رشته را داشته باشد نمی‌بیند، بنابراین دست نیاز ما به‌سوی والدین دراز شده تا این جمع را به بهانه‌های مختلف بتوانیم گسترده کنیم.

وی اذعان کرد: هدف ما این است که به یک تعامل سازنده و فعال با مخاطب دست‌یابیم به‌ویژه مادران که دوران کرونا نشان داد فراغت بیشتری برای بچه‌ها ایجاد شد، کمتر به مدرسه می‌روند و با فضای اینترنت سروکار دارند؛ اگر خیلی از خانواده‌ها تا پیش‌ازاین هم می‌توانستند گوشی موبایل را مدیریت کنند در این مدت فضای تعادل آن به هم خورد و گوشی بیشتر در اختیار فرزندان قرار گرفت که یا ابعاد منفی‌اش بیشتر بوده یا فرصت مثبت بیشتری برای بچه‌ها ایجاد شده است.

*اگر کدومو بود خیلی از اتفاقات نمیفتاد

مدیر سامانه کدومو در ادامه با اشاره به ضرورت وجود کدومو و کدوموها، اعلام کرد: اگر ما تا پیش‌ازاین کدوموی فعالی داشتیم اتفاقی مثل نهنگ آبی اتفاق نمیفتاد یا مومو که تازه وقتی اتفاق افتاد همه دیدند چه فضایی است، خیلی‌ها در معرض تهدید قرار گرفتند و خیلی‌ها از این فضا سوءاستفاده کردند و به کودک و نوجوان آسیب رسید اگر این فضا و دستیار رسانه‌ای وجود داشت این اتفاق نمیفتاد.

سامانی ادامه داد: اخیراً هم شاهد این بودیم که در دنیای موسیقی اتفاقی افتاد که کودک و نوجوان را نشانه می‌رود، ساماندهی خاصی هم در کشور نداریم که ببینیم برای صیانت از حقوق کودک و نوجوان چه باید بکنیم؟ کدومو در حدی که بتواند این بار را بردارد سعی می‌کند این نقش را ایفا کند، چه‌بسا اگر کدومو و کدوموهایی وجود داشت این آسیب‌ها خیلی کمتر می‌شد.

وی بیان کرد: یک بخش هم محصولات رسانه‌ای است که والدین با آن درگیرند و چون جنبه الگوپذیری دارد نمی‌دانند به چه شکل عمل کنند کدومو این خلأ را پر می‌کند.

مدیر سامانه کدومو تأکید کرد: ما می‌خواهیم این جمع گسترده شود و با مردمی شدن است که کدومو شکل می‌گیرد.

سامانی در ادامه با اشاره به بررسی و ارزیابی محصولات ایرانی و خارجی، گفت: یکی از نقاط پیوند ما با کشورهای مختلف حوزه کودک و نوجوان است، البته اختلافاتی هم وجود دارد که باید با دقت موردتوجه قرار گیرد اما اشتراکاتی که وجود دارد خیلی بالاست نکته مهم این است که عموم کشورها در مورد ناهنجاری‌های اجتماعی نسبت به کودک و نوجوان حساسیت دارند و شاید چون ما شناخت خوبی نداریم گمان می‌کنیم آن‌ها بی‌خیال هستند درصورتی‌که به‌صورت قانونی و با ضمانت اجرایی وارد این فضا‌ها شده و یا ناهنجاری‌ها برخورد می‌کنند.

وی اضافه کرد: اگر برخی متون آن‌ها در این زمینه مطالعه شود شاید این‌طور به ذهن برسد که یک ایرانی حساس معتقد با گرایش تربیتی مرام‌نامه‌های آن را به نگارش درآورده است! درحالی‌که بسیاری از این مباحث به دلیل حساسیتی که برای کودک و نوجوان قائل‌اند در سراسر جهان عمومی است.

مدیر سامانه کدومو در ادامه سخنان خود با اشاره به اهداف و چشم‌انداز کدومو، اظهار کرد: گسترش کار در قالب‌های مختلف نظیر اضافه شدن بازی‌های دیجیتال به فیلم و پویانمایی و البته تقویت فیلم و پویانمایی در دستور کار ما قرار دارد و قالب‌های دیگر مثل بردگیم و اسباب‌بازی و... نیز به‌زودی افزوده خواهد شد.

سامانی متذکر شد: دغدغه ما این است که با والدین رابطه داشته باشیم بتوان جمع را گسترش دهیم و از تجربیات آن‌ها هم استفاده کنیم.

*«مادران و پدران جهان متحد شوید»

وی در پایان تأکید کرد: مهم‌تر از موارد مذکور گسترش کدوموهایی با این شعار است که «مادران و پدران جهان متحد شوید» هدف غایی این مسئله است؛ که چه‌بسا اصلاً کدومویی وجود نداشته باشد و به‌جایی برسیم که خود والدین به این توانمندی و حساسیت رسانه‌ای رسیده باشند که ناظر به یک محصول و پدیده رسانه‌ای باشند و بتوانند وظیفه خود را انجام دهند.