همدان نیازمند مدیریت کارآمد برای ورود به قرن جدید

اداره، حفظ و تلاش در جهت توسعه پایدار یک شهر بدون یک مدیریت کارآمد و یکپارچه مبتنی بر خرد جمعی و تعهد و تخصص واقعی امکان‌پذیر نیست

سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی: تقریباً همه کارشناسان و صاحب‌نظران متفق‌القول براین باورند که افزایش جمعیت و در ادامه گسترش شهرهای کوچک و بزرگ از ویژگی‌های عصر حاضر است و لاجرم توسعه پایدار این مراکز سکونت‌گاهی در گرو داشتن یک برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد متعهدانه مبتنی بر تخصص و به‌دوراز هرگونه سیاسی بازی، جناح‌گرایی، سلیقه پردازی و تک‌روی در تصمیم‌گیری و اجرا است.

در واقع اداره یک شهر بدون مدیریت کارآمد و یکپارچه مبتنی بر خرد جمعی امکان‌پذیر نیست و گسترش شهرها طراحان و مدیران، برنامه‌ریزان و کارشناسان امور شهری را به مطالعه بیشتر در همه ابعاد و سویه‌های مختلف توسعه و تجزیه‌وتحلیل وجوه گوناگون مدیریت شهری به منظور ارائه راهکارهای نوین وا می‌دارد زیرا از یک سو پیچیدگی‌های خاصی در مدیریت شهر‌های بزرگ و روبه‌رشد نسبت به شهرهای کوچک وجود دارد و از سوی دیگر مشکلات و معضلات و نیز مطالبات و نیازهای آن‌ها روزبه‌روز در حال تغییر و افزایش است بنابراین اگر این مسائل با برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند حل و مرتفع نشود قطع یقین نه فقط امیدی به پیشرفت شهر وجود نخواهد داشت بلکه در آینده نه‌چندان دور نیز گِرِه مدیریت شهری را کور‌تر از قبل خواهد کرد.

موضوع اینجاست که مدیریت جامع و خردگرا از جنبه‌های مهم و الزامات غیر قابل چشم‌پوشی در برنامه‌ریزی شهری است که با تمام سویه‌های جوامع انسانی به‌ویژه جامعه شهری ارتباط مستقیم و تنگاتنگ دارد گواینکه گسترش سریع شهرنشینی و شهرگرایی در دوران اخیر و پیدایش مشکلات مختلف اعم از تراکم، آلودگی هوا و محیط‌زیست، ترافیک، کمبود مسکن و غیره نیز ضرورت برخورد اندیشمندانه و به‌دوراز هرگونه سوءگیری با این مسائل را صدچندان نموده و قطع یقین بدون چنین برخوردی حل مشکلات فعلی و آتی غیرممکن خواهد بود.

شکی نیست که بن‌مایه و سنگ بنای این برخورد اندیشمندانه نیز چیزی نیست جز یک برنامه‌ریزی شهری همه سو‌نگر منعطف و یکپارچه مبتنی بر هدف‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی‌های کارشناسانه با چیدمانی از اجزاء تصمیم‌گیر و اجرایی قوی که می‌توانند در ملازمت یکدیگر به دنبال ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر، سالم‌تر، آسان‌تر، مؤثرتر، دلپذیرتر و توسعه‌گرا برای ساکنان باشند و خلاصه اینکه یک مدیریت شهری کارآمد باید ضمن جلوگیری از اتلاف منابع شهرها، انجام امور شهروندان در کمترین زمان ممکن و آرایه خدمات مناسب به شهروندان و نیز انجام امور به دور از اتلاف زمان و موازی‌کاری در پاسخ دادن و غلبه بر محدودیت‌ها و مسائل شهری به بهترین شکل عمل نماید.

البته نباید فراموش کرد که مدیریت شهری تعاریف زیادی را در بر دارد و درعین‌حال و برمبنای نوع نگاه مردم و مدیران در نقاط مختلف متفاوت هستند. فی‌المثل و در حالی که در کشورهایی که از لحاظ توسعه در پایین جدول توسعه و پیشرفت قرار دارند این اعتقاد وجود دارد که هرچه استانداردهای ساخت‌وساز و خدمات شهری مناسب‌تر باشد، مدیریت شهری یک مدیریت موفق‌تر و بی‌نقص‌تر است اما درست در نقطه مقابل آن و در کشور‌های توسعه‌یافته کارشناسان براین باورند که شیوه اداره شهرها باید به عنوان یک موضوع اساسی و مهم و با لحاظ نمودن همه سویه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، انسانی و... مورد توجه قرار گیرد و مهم‌ترین زمینه‌هایی که در مدیریت شهری باید به آن‌ها توجه کرد مواردی چون مدیریت محیط‌زیست شهری جذب و کاربرد مشارکت‌های دولتی کاهش میزان فقر در جامعه پیدا کردن راه‌حل برای ازبین‌بردن معضلاتی انسانی و.... است که نباید از نظر دور داشته شود.

زیرا براساس تجربه به اثبات رسیده که امروزه در بسیاری از شهرها هنوز مشکلات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و بهداشتی لاینحل مانده که عمده دلیل بروز این مسئله نیز متأثر از نحوه اداره ضعیف امور شهر، افزایش نرخ تقاضای خدمات و کندی اجرای برنامه‌های توسعه محور و ناهماهنگ بودن تلاش‌هاست در واقع وجود سیاست‌ها و روش‌ها و دستورالعمل‌های ناهماهنگ، سلیقه‌ای، خودسرانه و حتی بعضاً نادرست و غلط مدیران و تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران و مجریان می‌تواند تا به‌صورت حداکثری ضمن فرصت‌سوزی و اتلاف سرمایه و اعتبارات باعث بروز مشکلات عدیده در مسیر پیشرفت و توسعه شهر شده و حتی آن‌ها را به قهقرا بکشاند.

موضوع اینجاست که چون مشکلات شهری، ابعاد انسانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست‌محیطی و غیره عمده‌ای دارند بنابراین در مدیریت شهری باید به کاربرد اصولی چون مفاهیم اجتماعی، برنامه‌ریزی مشترک، توجه و تعهد به خرد جمعی و هدف‌گذاری‌های بلندمدت، تخصص‌محوری نیاز بسیار مبرم داریم که معنا و چکیده این اصول نیز چیزی نیست جز اصل شایستگی (توانایی) یک مجموعه یکپارچه برای ارتباط عملکردها و سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای که متقابلاً هم برای مجموعه مدیریت و هم جامعه سودمند باشد.

در واقع انتخاب و چیدمان یک مدیریت توانمند شهری (از سیاست‌گذار تا مجری) از آن دست موضوعاتی است که باید بسیار موردتوجه و اهتمام همگانی باشد چراکه همراه با پویایی و تحولات شهری و مسائل وابسته به آن چگونگی نگرش به شهر و مسائل مدیریتی آن نیز تغییر می‌کند و وارد مقوله سود و زیان می‌شوند.

از منظر کارشناسان و صاحب‌نظران مدیریت شهری یک فعالیت شبه‌تجاری است. به عبارت دیگر، مدیریت شهری یعنی اداره امور شهری با کارایی بیشتر برای استفاده از منابع درون یک شهر همچنین، برخی اوقات مدیریت شهری به‌عنوان ابزاری برای اجرای سیاست‌گذاری‌های شهری در نظر گرفته می‌شود که به مفهوم علم اداره جامعه است؛ بنابراین یک مدیریت شهری کارا در درجه اول باید بتواند در دنیایی که رقابت حرف اول را می‌زند، با شناسایی نقاط ضعف و قوت شهر خود، مزایای رقابتی آن را بهبود بخشد زیرا از این رهگذر است که یک شهر قادر خواهد بود نقطه اتکایی در شبکه رقابت‌های جهانی شهرها برای خود دست و پا کند و کارکرد خود را در این ساختار ارتقا دهد.

در واقع یک مدیریت شهری موفق باید قادر باشد تا به مسائل و مشکلات شهری نگاهی کلان و تخصصی و دقیق داشته تا بتواند چشم‌انداز شهر خود را بر اساس اصول رسیدن به یک شهر پایدار در آینده ترسیم کند. باید خلاق، ایده‌پرداز، نوآور و اهل ریسک باشند تا بتوانند در این عرصه تحول ایجاد کنند باید در منابع درآمدی شهرها تحولی ایجاد کرده تا بتوانند ظرفیت‌های توسعه مسائل و مشکلات شهرها را حل کند همچنین توجه داشته باشد که به‌کارگیری و استفاده حداکثری از خرد جمعی و مشارکت‌های مردمی برای تأمین هزینه ساماندهی و بهبود وضعیت شهر یکی از مهم‌ترین هنرهای مدیریتی است که از رهاورد آن ضمن یک برنامه‌ریزی مدون می‌تواند بسیاری از امور را به‌صورت موازی پیش ببرد

     همدان در سالی که گذشت...

و اما هرچند این نوشتار برآن نیست تا با توسل به نقد غیرمنصفانه و یا به قول برخی سیاه‌نمایی شرایط زحمات و تلاش‌های صورت گرفته از سوی مجموعه‌های تصمیم‌گیر و مجری در طی یک سال گذشته (و قبل‌تر از آن) را نادیده انگاشته و قدردان زحمات وی نباشد اما با این‌حال بررسی آنچه طی چند سال گذشته در شهر همدان و به‌صورت خاص در حوزه مدیریت شهری آن رخ داده مؤید و بیانگر انواعی از انحرافات ریزودرشت و شدید و ضعیف از برنامه‌های مدون توسعه‌محور و طرح‌های فرادست بوده که عموماً یا در حوزه تصمیم‌گیری به وقوع پیوسته و یا در حوزه اجرا شکل‌گرفته و همین نوسانات باعث شده تا این شهر به‌رغم همه پتانسیل‌ها، مقدورات و حتی تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نتواند تا آن‌گونه که بایسته آن است توسعه‌یافته و در سطح و جایگاهی شایسته هم‌ردیف برخی شهرهای پیشرو قرار گیرد.

از منظر کارشناسان و صاحب‌نظران شهر همدان مانند بسیاری از کلان‌شهرها امروزه با انواع و اقسام معضلات ریزودرشت نظیر حمل‌و‌نقل، زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی، ساخت‌وسازهای بی‌رویه و غیرمجاز، بافت فرسوده تخریب منابع و عرصه‌ها و مانند آن دست‌به‌گریبان بوده که به‌صورت حتم نیز روزبه‌روز بیشتر خواهد شد بنابراین ماسوای مبحث جذب سرمایه و لزوم ایجاد زیرساخت‌ها و بن‌مایه‌های توسعه بیشتر از هر چیز و به‌صورت خاص در سال جدید نیازمند مدیریتی است که هم به این موضوعات اشراف کافی داشته و هم از جرأت و جسارت کافی در برخورد با این پدیده‌ها برخوردار باشد.

در واقع این شهر به‌صورت خاص نیازمند مدیریتی است تا بتواند به‌دوراز هرگونه حاشیه‌سازی و کانالیزه شدن به سمت اهداف غیرواقعی و ناکارآمد به‌صورت کاملاً مستقل و هدفمند طیف و گروه‌های سیاسی قدرتمند، ذی‌نفع و ذی‌نفوذ حاضر در مجاری اجرایی را برای این تغییرات گسترده با خود همراه و هماهنگ کند زیرا تجربه سال‌ها مدیریت تک‌روانه در ابعاد مختلف و متعاقباً لمس و مشاهده برآیندها و دستاوردهای امروزی آن به‌وضوح به ما نشان داده و می‌دهد که رفع این دست معضلات و مشکلات از حوزه یک سازمان یا اداره به‌تنهایی و منفرد خارج بوده و لاجرم نیازمند یک خرد و مفاهمه جمعی و متعاقباً عملکردی متعهدانه و دلسوزانه است.

این بدان معناست که تلاش برای انتخاب و متعاقباً سازمان‌دهی و چیدمان یک مدیریت شهری توانمند می‌تواند راهبردی با تغییرات عمیق در فرهنگ‌ها، ساختارها و شیوه‌های توسعه‌محوری در استان ما ایجاد که در نتیجه و در بلندمدت سبب ارتقاء کیفیت زندگی شهری و بهبود دائمی در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست‌محیطی شهر به معنای واقعی خواهد شد.

     مطالبات مردم در سال جدید...

توسعه پایدار و همه‌جانبه یکی از جامع‌ترین مفاهیم در دهه اخیر محسوب می‌شود این واژه در مفهوم گسترده خود به معنی اداره و بهره‌برداری صحیح و کارآیی مدیریت شهری از منابع مالی، نیروی انسانی و... برای دستیابی به جایگاهی مطلوب در مسیر توسعه است که با به‌کارگیری امکانات فنی و ساختارهای تشکیلاتی مناسب برای رفع نیازهای نسل امروز و آینده به‌طور رضایت‌بخش امکان‌پذیر می‌شود.

حالا اما با آغاز سال جدید و ورود به قرنی که به‌صورت بالقوه آبستن بسیاری از رخدادها و اتفاقات مهم اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... است اکنون این سؤال مطرح است که برای تحقق آرزوی داشتن شهری توسعه‌یافته و پایدار باید کدام پیش‌نیازها و مقدمات مدنظر بوده و کدام مؤلفه‌ها موردتوجه مردم و مسئولان واقع شود؟

اینکه دراین‌خصوص گفتگو با حداقل ‌صد نفر از شهروندان همدانی طی روز‌های نخست سال 1400 براین نکته تأکید ویژه دارد که برای نیل به این مقصود با توجه به دستاوردهای فعلی و تجربیات قبلی در وهله نخست این مدیریت شهری است که باید به‌صورت بنیادین متحول شود این بدان معناست که اگر خواهان برون‌رفت از این رسوب‌زدگی و قرار گرفتن در مسیر توسعه هستیم باید مدل، شکل و شیوه انتخاب‌ها و انتصاب‌ها و متعاقباً تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها و در نهایت اجراهای سرپنجه‌ای به‌صورت زیربنایی اصلاح و ترمیم شود.

البته بر اساس جمع‌بندی صورت گرفته از سوی خبرنگاران سپهرغرب و در مجموع همه پاسخ‌های دریافتی این تغییر و تحولات باید در قالب موضوعات و مؤلفه‌های زیر به منصه ظهور و مشاهده برسد.

- توجه به انتخاب مدیران شایسته، متعهد، متخصص و با اخلاق و مردمی برای تصدی مسئولیت‌ها در همه رده‌ها

- پرهیز از انتخاب‌های احساسی و انتصاب‌های مناسبتی و روابط غیرقانونی و خارج از عرفی

- برنامه‌ریزی دقیق و هدف‌گذاری‌های منطقی برای دوران تصدی مسئولیت‌ها و متعاقباً داشتن حس صداقت و پاسخگویی دائمی و نقدپذیری

- خودداری از تک‌روی و سلیقه‌پردازی فردی و تک‌روی در انجام وظایف سازمانی و یا محوله و نگاه اساسی و بنیادین به مقوله خرد جمعی و مشارکت جمعی و تخصصی در تصمیم‌گیری‌ها

- خودداری از زد و بندهای اداری، سیاسی،جناحی، اقتصادی و عدم سوگیری در مدل مدیریت

- دوری از شعارزدگی و شعارگرایی و متعاقباً مردم‌داری و مردم‌محوری و داشتن حس تعهد خدمت واقعی به شهر و شهروندان

- اجرای دقیق طرح‌ها براساس برنامه از پیش تعریف شده و عدم تعجیل در افتتاح و اتمام تبلیغاتی کار به‌صورت ناقص و نیمه‌تمام

- دوری از حاشیه‌سازی‌های پر رنگ و لعاب سیاسی و جناحی و تأکید و پایبندی به همگرایی و هم‌قدمی جمعی با دیگر مدیران در خدمت خالصانه به مردم

- توجه به واقع‌گرایی و کاربردی بودن طرح‌ها و کمیت و کیفیت قابل‌قبول در اجراها و حُسن نظارت بر کیفیت طرح‌ها در راستای جلوگیری از اتلاف بیت‌المال و سرمایه‌های استان

- عدم سیاسی‌کاری و یا ورود به لابی‌های قدرت برای انتصاب و حفظ و تحکیم جایگاه خود و زیرمجموعه‌های ناتوان و بی‌بازده

- حرکت براساس برنامه و مبتنی بر اهداف ازپیش‌طراحی‌شده و عدم عدول از بایستگی‌ها با هر عنوان و بهانه

- توجه به مقوله ارتباط بیشتر و بی‌واسطه با مردم به‌عنوان مخاطبین اصلی طرح‌ها و عدم فاصله‌گیری از آن‌ها با هر بهانه، همچنین اعتماد به مردم به‌عنوان مهم‌ترین حامی و پشتیبان و توجه به بازخورد سنجی و نیازسنجی و راستی‌آزمایی همه رخدادها، ایده‌ها، اخبار و آمارها

- عدم تبعیض در ارائه خدمات و سرمایه ریزی مبتنی بر تقسیم‌بندی شهر به بالا و پایین و یا پذیرش هرگونه توصیه و سفارش دراین‌خصوص

- شجاعت در برخورد و مقابله با هرگونه کم‌کاری و ضعف مدیران رانت‌خواری، توصیه و سفارش، لابی‌گری در انتخاب و انتصاب مدیران و مجریان و پیمانکاران

- توجه به مناطق کمتر توسعه‌یافته و حاشیه‌نشین و متعاقباً اولویت‌بندی اجرای طرح‌ها براساس میزان برخورداری از مواهب و خدمات شهری

- اولویت‌بندی طرح‌ها و ایده‌ها براساس نیازهای واقعی و اولیه و دوری از هرگونه اجراهای بی‌بازده و فاقد توجیه و یا اصرار به دوباره‌کاری‌های غیر ملزوم

- تلاش در جهت حفظ بیت‌المال و سرمایه‌های ملی و مردمی و حُسن امانت‌داری دراین‌خصوص و پرهیز از هرگونه اشرافی‌گری و یا کاخ‌سازی‌های اداری و کاری

- توجه به جوانان و نیروهای متخصص تازه‌نفس، خلاق، ایده‌پرداز و بومی در طراحی، اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و حذف عناصر بی‌بازده

- توجه به ارتقاء سطح کیفی زندگی سلامت ایمنی بهداشت و آموزش و خدمات زیستی شهروندان، با رویکرد توسعه محوری در عین توجه به حفظ مواریث، سنت‌ها و بن‌مایه‌های فرهنگی، دینی و تمدنی شهر با رعایت اصول و بایستگی‌ها لازم

- توجه به امر اشتغال‌زایی، فرصت‌سازی و جذب سرمایه برای توان‌بخشی باز احیا و گسترش صنایع تبدیلی و مادر گردشگری توریسم و...

- توجه به رفع موانع تولید، تهدیدات و مخاطرات و حذف موانع بروکراتیک در مسیر توسعه و تولید

- تلاش در جهت کاهش آسیب‌های و تهدیدات اجتماعی امنیتی و مخاطرات انسانی فراگیر مانند اعتیاد فقر

- تلاش در جهت ارتقاء و افزایش سطح ایمنی و سلامت فردی و اجتماعی شهر و شهروندان در برابر بلا و مخاطرات طبیعی

- الگوپذیری مثبت از عملکرد مدیریت شهرهای توسعه‌یافته و بومی‌سازی آن‌ها در کارگروه‌های فکری واقع‌گرا

- پرهیز واقعی از ایجاد و یا ورود به مجادلات، تنش‌ها و طرح موضوعات غیرمفید و نامرتبط به کار و یا حوزه مسئولیتی در مجموعه ساختار مدیریتی

- عدم اظهارنظر و یا اعمال سلیقه و نفوذ در موضوعات مباحث و طرح‌های که در حوزه کاری مدیران قرار نداشته و یا در آن تخصصی ندارند

- پرهیز جدی از سیاه‌نمایی شرایط، ایجاد و القای حس ناامیدی و یا تخریب یکدیگر به بهانه‌های مختلف و یا زیر سؤال بردن فعالیت‌های صورت‌گرفته

- پرهیز از برگزاری، شرکت و یا حمایت از برگزاری همایش‌ها سمینارها و مجالس غیرکاربردی تبلیغاتی و غیرضروری، تجملاتی، اشرافی و وقت‌گذرانی غیرمفید در محافل غیرکاری

- صداقت، راست‌گویی، صراحت و سادگی در گفتار و رفتار و نکته‌سنجی در اظهارنظر و امانت‌داری

- حمایت و تشویق حداکثری از جذب سرمایه و اعتبارات در راستای توسعه زیرساخت‌های خدماتی، صنعتی، آموزشی و... در استان

- تعامل حداکثری با سازمان‌های مردم‌نهاد بخش خصوصی، سرمایه‌گذران و محققان اندیشمندان کارگروه‌های فکری و تخصصی و کارآفرینان و تلاش در راستای رفع موانع تولید و توسعه

- تعیین تکلیف و اتمام عاجل طرح‌های نیمه‌تمام و عدم افتتاح برنامه جدید تا نتیجه‌بخشی به طرح‌های قبلی