پرورش ماهی در دل قمچقای بیجار

سپهرغرب، گروه خبر: ایجاد استخرهای پرورش ماهی در نزدیکی رودخانه روستای قمچقای بیجار از قدمتی دیرینه برخوردار بوده و اکنون با وجود 34 استخر پرورش ماهی، این صنعت به شغل و محل امرار معاش بیشتر اهالی این روستا تبدیل شده است.

قمچقای یا قام چاقای کلمه‌ای ترکیبی با منشأ ترکی- آلتائی و به معنی کاهن اجراکننده آیین نیایش برای خدای رعد و برق خیره‌کننده است و وجود قلعه باستانی و کتیبه‌هایی به همین نام باعث شهرت روستای قمچقای بیجار از گذشته دور شده است.

اما نکته قابل توجه در مورد روستای قمچقای بیجار این است که از دیرباز به‌علت هم‌جواری با رودخانه، ساکنین روستا در کنار شغل دامداری و کشاورزی، یک استخر کوچک را هم برای پرورش ماهی و فروش به گردشگران احداث کرده‌اند.

با افزایش سطح تقاضای مشتریان و کافی نبودن تولید ماهی قزل‌آلا در این استخرهای کوچک و سنتی، برنامه‌ریزی‌هایی برای ایجاد یک سایت پرورش ماهی با همیاری و همکاری ساکنین روستا صورت گرفت و ۳۴ استخر پرورش ماهی قزل‌آلا با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حاشیه رودخانه این روستا احداث شد.

ماهی قزل‌آلای قمچقای به‌علت شرایط آب‌وهوایی و خلوص مناسب آب رودخانه، از طعم و مزه خاصی برخوردار است که این مزیت با سایر ماهی‌های پرورشی در استان قابل رقابت بوده، به‌نحوی که از سایر استان‌های پُرجمعیت خواستار خرید به‌صورت پیش‌خرید محصول نیز هستند.

استخرهای پرورش ماهی قزل‌آلا یکی از بهترین ظرفیت‌های تولید و اشتغال بوده که در چندسال اخیر توانسته است ضمن جذب بیشتر گردشگران در این منطقه، در ایجاد اشتغال پایدار و ماندگار تأثیرگذار باشد.

شناسایی و حمایت از چنین ظرفیت‌هایی که شاید در هر منطقه‌ای مغفول مانده باشد، توسط کارشناسان ادارات حمایتی همانند جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت، می‌تواند ساکنین روستاها را به ماندن، آباد کردن و ایجاد اشتغال بیشتر سوق دهد و حتی باعث ایجاد مهاجرت معکوس نیز بشود.

 ماهی قزل‌آلای قمچقای می‌تواند یک برند معرف در غرب کشور باشد

یکی از پرورش‌دهندگان ماهی قزل‌آلا در روستای قمچاقی بیجار گفت: ماهی قزل‌آلای روستای قمچقای به‌علت نوع آب رودخانه که از املاح کمتر و مواد مغذی زیادی برخوردار بوده، در نوع خود کم‌نظیر است و می‌تواند به یک برند معروف در غرب کشور هم تبدیل شود.

سجاد فضل‌الله‌پور افزود: در استان کردستان شهرهای هم‌جوار به پرورش ماهی قزل‌آلا اشتغال دارند، اما جایگاه ماهی قزل‌آلای روستای قمچقای در منطقه ازنظر کیفیت گوشت لذیذ آن یک سر و گردن بالاتر از هم رده‌های خود است.

وی افزود: در روستای قمچقای بیجار 34 واحد پرورش ماهی قزل‌آلا با مشارکت ساکنین روستا فعالیت دارند که به‌طور متوسط در هر واحد، دو نفر به شغل پرورش و نگهداری از ماهی قزل‌آلا اشتغال دارند و هریک صاحب یک خانواده چهارنفره هستند.

این پرورش‌دهنده ماهی قزل‌آلا می‌گوید: ماهی قزل‌آلای بالغ به‌صورت پیش‌خرید یا خرید در فصل صید، به شرکت‌های بزرگ در تهران یا به شهر سردشت برای صادرات به عراق به‌صورت زنده عرضه و میزان بسیار کمتری توسط مغازه‌های عرضه مرغ و ماهی در بیجار جذب و توزیع می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تولید بچه‌ماهی در کنار پرورش ماهی امکان‌پذیر نیست و نیازمند ایجاد یک محیط و سایت مجهز برای تولید بچه‌ماهی است، ادامه داد: بچه‌ماهی به‌صورت متولدشده یک یا چند گرمی خریداری و در استخر پرورش ماهی به مدت هشت ماه نگهداری می‌شود تا ماهی قزل‌آلا به سن برداشت برسد.

فضل‌الله‌پور افزود: استخرهای پرورش ماهی به‌صورت سنتی توسط جهاد کشاورزی شهرستان بیجار طراحی شد که بعدها با نصب تجهیزات برق و افزایش سطح تقاضای ماهی قزل‌آلا، حجم استخرهای پرورش ماهی عریض‌تر و مرحله‌ای شده است.

وی یادآور شد: هریک از پرورش‌دهندگان ماهی قزل‌آلا در این منطقه بیش از یک میلیارد ریال هزینه کرده است، زیرا عملیات کانال‌کشی، لایروبی از چشمه هفت آسیاب تا محل استخرها توسط بخش خصوصی انجام شده است.

یکی دیگر از پرورش‌دهندگان ماهی قزل‌آلا در روستای قمچقای بیجار گفت: با تمام مشکلات و موانع سر راه تولید ماهی قزل‌آلا، تولید و پرورش در فصل زمستان و یا استفاده از تجهیزاتی که با گاز طبیعی کار می‌کنند، به یک معضل بزرگ تبدیل شده است.

ارژنگ مینایی نبود علمک گاز جداگانه را از مشکلات پرورش‌دهندگان اعلام کرد و افزود: در ایام قطع برق، ژنراتورهایی داریم که با سوخت گاز طبیعی می‌تواند از مرگ ماهی‌ها جلوگیری کند؛ اما هزینه لوله‌کشی از یک علمک برای رسیدن به ابتدای هر سایت، از توان پرورش‌دهندگان خارج است.

این پرورش‌دهنده ماهی گفت: یکی دیگر از مشکلات موجود برای تولید ماهی قزل‌آلا، عدم حصارکشی در محدوده چشمه هفت‌آسیاب است که متأسفانه با آلوده‌سازی توسط مردم، مرگ‌ومیر ماهی‌ها را افزایش می‌دهد.

وی به عرض کم کوچه ورودی استخرها اشاره کرد و توضیح داد: بارها مسئولان و نمایندگان ادوار قول مساعدت داده‌اند تا راه ارتباطی استخرها به روستا آسفالت شود و همچنین عرض کوچه افزایش یابد، زیرا راه ارتباطی تحمل خودروهای سنگین برای بارگیری و یا عبور دو خودرو به‌طور هم‌زمان را ندارد.

مینایی ادامه داد: یکی از ظرفیت‌های گردشگری همین فعالیت استخرهای پرورش ماهی است که به‌علت عدم نصب تابلوی راهنمایی، عدم آسفالت راه ارتباطی و عدم فضای مناسب برای عبور خودروهای سواری و یا پارکینگ، مسافران بسیاری سردرگم در روستا هستند و یا به‌علت عدم راه مناسب، از بازدید و خرید ماهی منصرف می‌شوند.

یکی دیگر از پرورش‌دهندگان ماهی قزل‌آلا گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی پرورش ماهی در این ناحیه، سیم‌کشی برق و نصب کنتورهای برق (34 واحد) در یک اتاق است که در گذشته موجب برق‌گرفتگی و کشته شدن یکی از کارگران شد.

وی افزود: سیم‌های برق سه فاز از زیر زمین و از اتاق برق به درب استخرها آمده و از آنجایی که سیم‌ها لخت و بی‌حفاظ است و با آب فاصله زیادی ندارد، خطرات جانی زیادی را برای پرورش‌دهنگان ایجاد کرده است.

این پرورش‌دهنده ماهی گفت: برای راه‌اندازی اولیه کار تسهیلات ارزان‌قیمت کارآفرینی دریافت کرده‌ایم و با توجه به افزایش تقاضای ماهی قزل‌آلا از پایتخت و کشورهای همسایه، برای افزایش تراکم پرورش ماهی، خرید درام فیلتر، نصب هوا ده و نصب اسپلش، حدود یک میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

وی ادامه داد: اداره منابع آب برای ورود آب جاری چشمه به داخل استخرها و خروج آنی آن از هریک از استخرهای پرورش ماهی، ادعای حق‌آبه به مبلغ 10 میلیون ریال در سال را دارد که منصفانه نیست.

این پرورش‌دهنده ماهی قزل‌آلا گفت: برای حمایت از صنعت گردشگری و حیات پرورش‌دهندگان ماهی در این منطقه، باید ادارات خدمات‌رسان از ظرفیت‌های مدیریتی که در اختیار دارند، در این خصوص بهره گیرند و موانع سد راه را یکی پس از دیگر رفع کنند.

وی ابراز کرد: سایت پرورش ماهی از نعمت مخابرات بی‌بهره است و آنتن‌دهی تلفن همراه هم در این منطقه وجود ندارد که برای ارتباط با خانواده، مشتری و یا استفاده از دستگاه پوز (دستگاه کارت‌خوان ثابت و سیار) جهت دریافت هزینه فروش محصول، فروشنده را با مشکل مواجه می‌کند.

 نیاز به 10 میلیارد ریال برای اصلاح شبکه برق سایت پرورش ماهی روستای قمچقای

این مزرعه زیبای پرورش ماهی سردآبی علاوه‌بر نقاط قوتی که دارد، مشکلاتی نیز گریبان آن را گرفته است و شبکه برق آن هم به اصلاح نیاز دارد و هنوز هم گاز به محل احداث استخرهای پرورش ماهی نرسیده و شاغلان برای گرمایش از سوخت استفاده می‌کنند.

برای بررسی بیشتر مشکلات این سایت پرورش ماهی سردآبی به سراغ فرماندار بیجار رفتم تا درد دل‌ها و مشکلات این واحد را به بالاترین مقام اجرایی شهرستان اطلاع دهم.

فرماندار شهرستان بیجار هم اظهار کرد: در بازدیدهای اخیر از مجموعه استخرهای پرورش ماهی روستای قمچقای، برآورد هزینه اصلاح شبکه توزیع برق 10 میلیارد ریال است.

علی‌اکبر ورمقانی گفت: جلسات متعددی در روزهای پایانی سال 1399 در همین خصوص برگزار شد و طبق آخرین مصوبه قرار است که در سال 1400 از محل تفاهم‌نامه وزارت کار، صندوق امید و بانک توسعه تعاون، برای پنج طرح زیرساختی با هدف اشتغال‌زایی و اشتغال پایدار، اعتبار تأمین شود.

وی افزود: تأسیسات گازرسانی و نصب علمک با طرح مشترک خانگی در ابتدای سایت‌ها توسط شرکت گاز استان کردستان اجرا شده است که به‌علت عبور زیرزمینی تأسیسات برقی و کانال‌های بتنی آب‌رسانی در محل مورد نظر، امکان حفاری و نصب عملک در مقابل هر استخر وجود ندارد.

فرماندار شهرستان بیجار تأکید کرد: میزان فشار گاز این علمک در تأمین نیاز استخرهای پرورش ماهی به اندازه مورد نیاز است و از این نظر مشکلی ندارد و فقط باید هریک از پرورش‌دهندگان نسبت به لوله‌کشی و طی مراحل نظام مهندسی اقدام کنند.

* تولید بیش از 10 هزار تُن ماهی در کردستان

مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفت: میزان تولید سالیانه ماهی در مزارع پرورشی فعال این استان در سال 1392 حدود 60 هزار و 70 تُن بود که سال گذشته این میزان به 10 هزار و 30 تُن رسید.

حمید حسین‌پور اظهار کرد: 40 مزرعه پرورش ماهی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در سطح استان ایجاد شده و تا پایان سال هم 11 مزرعه دیگر به این تعداد اضافه خواهد شد تا درمجموع تعداد مزارع به 242 مزرعه پرورش ماهی برسد.

وی با اشاره به اینکه تعداد تعاونی صیادی در استان کردستان هم از چهار تعاونی به 6 مورد افزایش یافته است، یادآور شد: تولید ماهیان زینتی نیز از 690 هزار قطعه در سال 1392 به یک میلیون و 340 هزار قطعه در سال جاری افزایش یافته است.

حسین‌پور با بیان اینکه سه مرکز پرورش زالو نیز پروانه تأسیس دریافت کرده و درحال ساخت هستند، تأکید کرد: این مراکز نیز امسال به بهره‌برداری می‌رسد.

مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفت: تولید ماهی استان شامل ماهی‌های قزل‌آلا، فیتوفاگ، بیگ‌هد، کپور، آمور و مقدار کمتری ماهیان بومی است.