دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛

پارکینسون چگونه بروز می‌کند؟

خطرات قطع ناگهانی داروها

سپهرغرب، گروه سلامت: دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پارکینسون را یکی از بیماری‌های تخریبی شایع مغز عنوان کرد که باعث بروز اختلالات حرکتی در فرد می‌شود.

مرجان اسدالهی، گفت: در بیماری پارکینسون بخشی از سلول‌های مغزی مرتبط با تولید نوروترنسمیتر دوپامین به تدریج تخریب شده و از بین می‌روند که در نتیجه شاهد کاهش میزان ترشح دوپامین در بیمار خواهیم بود.

وی با اشاره به سن شیوع بیماری، افزود: پارکینسون اغلب در سنین بالای 65 سال بروز می‌کند اما در موارد نادری نیز در سنین جوانی مشاهده می‌شود که فرد حتماً ازنظر بیماری‌های زمینه‌ای خاص مانند ویلسون باید موردبررسی قرار گیرد. در تعداد کمی از افراد، این بیماری به‌صورت ژنتیکی به توارث می‌رسد اما در اکثر بیماران هیچ‌گونه سابقه فامیلی وجود ندارد.

به گفته دانشیار گروه مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بیماری‌های نورودژنراتیو یا تخریبی مغز گروهی از بیماری‌ها نظیر انواع دمانس، آلزایمر و پارکینسون هستند که در آن‌ها یکسری از سلول‌های مغزی به‌صورت پیش‌رونده توانایی خود را از دست می‌دهند.

عوامل مؤثر در بروز بیماری

به گفته اسدالهی، عواملی نظیر استرس شدید، بی‌خوابی، ترومایمکرر به سر، کمبود اکسیژن‌رسانی به مغز (مثلاً در ایست قلبی و تنفسی که مدت زیادی هوشیاری بیمار از دست می‌رود)، افراد را مستعد بروز پارکینسون در سنین بالا می‌کند. گاهی نیز مصرف داروهای آنتی سایکوتیک سبب بروز علائم پارکینسونیسم در فرد می‌شوند.

وی سفتی عضلات (رژیدیتی)، لرزش دست در حالت استراحت، کندی حرکات (برادی کینزی) و ناپایداری وضعیتی را چهار علامت مهم و اصلی بیماری پارکینسون ذکر کرد.

وی یادآور شد: سفتی یا افزایش تون عضلات در مراحل اولیه بیماری ممکن است در برخی از بیماران به‌صورت درد شانه بروز کند.

به گفته فوق تخصص مغز و اعصاب، لرزش دست بیماران پارکینسونی اغلب در حالت استراحت رخ می‌دهد و ابتدا ممکن است با فعالیت‌های وی تداخل نداشته باشد. این افراد به‌تدریج دچار کندی حرکات شده و در مراحل انتهایی بیماری نیز شاهد ناپایداری وضعیتی بیمار خواهیم بود به‌طوری‌که ممکن است سبب افتادن مکرر بیمار شود.

اسدالهی خمیدگی قامت فرد به جلو را از دیگر علائم این بیماری ذکر کرد و گفت: بیماران مبتلا به پارکینسون گام‌های تند و کوتاه برمی‌دارد و به‌نظر می‌رسد هنگام حرکت، مرکز ثقل خود را دنبال می‌کند.

وی یبوست را از دیگر علائم بیماری برشمرد که باید موردتوجه قرار گیرد زیرا می‌تواند با جذب داروها اختلال ایجاد کند و یادآور شد که فرد در مراحل انتهایی بیماری ممکن است دچار تکرر ادرار و نیاز اورژانسی به دستشویی شود.

به گفته این متخصص مغز و اعصاب، از دیگر علائم همراه این بیماری می‌توان به اختلالات خلقی مانند افسردگی اشاره کرد که باید توسط پزشک معالج شناسایی و درمان شود.

اسداللهی، با اشاره به نحوه تشخیص پارکینسون گفت: پزشک معمولاً بر اساس معاینه بالینی و شرح‌حال بیماری را تشخیص می‌دهد.

به گفته وی، از ابزار پاراکلینیکی معمولاً برای رد سایر علل در این بیماری استفاده می‌شود. به‌خصوص اگر علائم پارکینسون در سنین جوانی رخ دهد باید بررسی‌های کاملی انجام شود تا علل زمینه‌ساز مهم برای بیماری رد شود.

فلوشیپ فوق تخصصی صرع درمان این بیماران را به علت کاهش میزان دوپامین مغز، درمان جایگزینی دوپامین عنوان کرد که در این درمان دو دسته دارویی شامل ترکیبات لوودوپا و دوپامین آگونیست‌ها به کار می‌رود.

اسدالهی لوودوپا را به دلیل اثربخشی بهتر و عوارض جانبی کمتر انتخاب اصلی در درمان این افراد برشمرد و تأکید کرد: دارو در ابتدا حتماً باید با دوز کم شروع شود تا بیمار به آن عادت کند. عوارض جانبی دارو که معمولاً در شروع مصرف بروز می‌کند شامل تهوع و استفراغ و توهم است که در صورت شروع با دوز کم و افزایش تدریجی تحمل آن توسط بیمار بهتر می‌شود.

وی با بیان اینکه داروهای دوپامین آگونیست دارای عوارض جانبی بیشتر و اثر کمتری هستند، گفت: برخی بیماران به‌دنبال مصرف طولانی لوودوپا دچار عارضه دیسکینزی یا حرکات غیرطبیعی غیرارادی نظیر چرخش غیرارادی سر یا حرکات غیرارادی اندام‌ها می‌شوند که مصرف دوپامین آگونیست‌ها می‌تواند این عوارض را کاهش دهد.

نکات مهم در نحوه تجویز و مصرف داروها

دانشیار مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مصرف همزمان داروها با رژیم غذایی پرپروتیین (نظیر انواع گوشت یا حبوبات) را باعث مختل شدن جذب دارو برشمرد و به بیماران توصیه کرد: داروها را یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از خوردن غذا مصرف کنند.

اسدالهی همچنین تأکید کرد: دارو را با مایعات حاوی ویتامین C نظیر آب پرتقال یا قرص‌های جوشان ویتامین cمصرف کنند که باعث تسهیل جذب دارو می‌شوند.

وی با توجه به نیمه‌عمر مصرف دارو در بدن بیمار گفت: داروی لوودوپا معمولاً حدود چهار ساعت در خون به‌صورت مؤثر باقی می‌ماند بنابراین بیمار باید حداقل هر چهار ساعت دارو را مصرف کند.

این متخصص مغز و اعصاب، تجویز لوودوپا به‌صورت هر هشت ساعت یک‌بار را صحیح ندانست و خاطرنشان کرد: در چهار ساعت دوم پس از مصرف، تقریباً سطح دارو در خون مناسب نیست و ممکن است علائم بیماری ظاهر می‌شود.

اسدالهی با اشاره به ضرورت مصرف دارو در زمان بیداری خاطرنشان کرد: لزومی ندارد دارو دقیقاً نزدیک ساعت خواب شبانه یا بین خواب شبانه مصرف شود.

به گفته وی، در این بیماران جدولی تهیه می‌شود که دوزهای کمتر دارو با فواصل زمانی کوتاه‌تر مصرف شود یعنی به جای مصرف یک قرص هر هشت ساعت یک‌بار، نصف قرص هر چهار ساعت تجویز می‌شود به‌طوری‌که زمان خوابیدن شبانه دیگر نیازی نیست که بیمار دارویی استفاده کنند.

عوامل مؤثر در کاهش روند پیشرفت بیماری

وی ورزش هوازی را در کندی روند پیشرفت بیماری مؤثر دانست و افزود: این بیماران با توجه به کاهش سطح دوپامین مستعد افسردگی هستند بنابراین باید آن‌ها را تشویق کنیم تا فعالیت‌های بدنی و ورزش‌های هوازی روزمره مداومی داشته باشند که علاوه بر کاهش سیر پیشرفت بیماری با افزایش سروتونین مغز باعث کاهش افسردگی آنان می‌شود.

به گفته فلوشیپ فوق تخصصی صرع، در صورت بروز علائم افسردگی در بیمار علیرغم انجام درمان مناسب جایگزینی دوپامین، اگر فرد بهبود پیدا نکرد حتماً باید داروهای ضدافسردگی مناسب نیز برای وی تجویز شود.

اسدالهی به بیماران تأکید کرد: حتماً مایعات فراوان استفاده کرده و برای جلوگیری از یبوست رژیم غذایی حاوی فیبر بالا داشته باشند زیرا یبوست باعث اختلال در جذب داروها می‌شود. همچنین بی‌حرکتی سبب تشدید اختلالات حرکتی و یبوست در بیمار می‌شود.

وی به تمامی بیماران استفاده از رژیم غذایی سالم و پر از سبزی‌ها و میوه، مصرف کمتر گوشت‌های قرمز و نمک را توصیه کرد.

این متخصص مغز و اعصاب دانشگاه پارکینسون را دارای سیر پیش‌رونده دانست که درمان قطعی برای آن وجود ندارد و بیمار باید همواره دارو استفاده کند که اوایل با مصرف دارو ممکن است شرایطش کنترل شود اما به‌تدریج یکسری علائم جانبی بیماری در وی ایجاد می‌شود.

به گفته اسدالهی، بیماران باید با این علائم جانبی بیماری نظیر افسردگی، تکرر ادرار، خواب شبانه بد، مکث‌های ناگهانی، حرکات غیرارادی آشنا باشند تا به پزشک خود گزارش دهند که داروها را بر اساس علائم تنظیم کند.

قطع ناگهانی دارو در مبتلایان به پارکینسون بسیار خطرناک است

وی قطع ناگهانی دارو در این بیماران را بسیار خطرناک برشمرد و تأکید کرد بیماران به‌هیچ‌عنوان نباید داروی خود را به‌طور ناگهانی قطع کنند.

وی با اشاره به سایر درمان‌های بیماری خاطرنشان کرد: در موارد پیشرفته بیماری و افرادی که به داروها پاسخ نمی‌دهند از یکسری درمان‌ها نظیر تحریک‌های الکتریکی مغز استفاده می‌شود که این افراد باید تحت نظر پزشک فوق‌تخصص پارکینسون تحت ارزیابی کامل قرار گیرند.

دانشیار دانشگاه شهید بهشتی افزود: متأسفانه این روش‌ها در حال حاضر هزینه‌بر هستند و ممکن است که همه افراد به آن‌ها دسترسی نداشته باشند.

اسدالهی به همه افراد توصیه کرد که رژیم غذایی سالم داشته باشند یک ساعت در روز ورزش کنند و خواب کافی داشته باشند تا از بروز این بیماری جلوگیری شود.

وی با تأکید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی خاطرنشان کرد: در اپیدمی کرونا این بیماران نیز مانند تمام افراد باید ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی، رعایت فاصله‌گذاری و در خانه ماندن؛ رژیم غذایی سالم داشته باشند. مصرف مناسب ویتامین دی به افزایش سطح ایمنی بدن کمک می‌کند تا در برابر کرونا مقابله کنند.

این متخصص مغز و اعصاب، در پایان بر پیگیری روند درمان مبتلایان به پارکینسون تأکید کرد و گفت: برخی از این بیماران از ترس ابتلا به کرونا ممکن است از مراجعه به پزشک خود امتناع کرده و سرخود داروها را قطع کنند که بسیار برای آنان خطرناک است و باید حتماً مصرف داروها را با نظر پزشک ادامه دهند.