بازطراحی خیابان‌ها برای نجات شهرها در پساکرونا

سپهرغرب، گروه شهر: طی چند سال اخیر، جنبشی به نام خیابان‌های پویا در کشور سوئد شکل گرفته که بر اساس آن ساکنان یک منطقه می‌توانند محل سکونت خود را بر اساس خواسته‌هایشان طراحی کنند.

شیوع بیماری کووید -19 توانایی مدیران هر شهر را در حفظ ساکنان خود در مقابل وقوع بحران‌ها به تصویر کشید و پرده از نقص‌های طراحی شهری برداشت. طراحی فضاهای عمومی و پارک‌ها ازجمله مباحثی بود که به‌شدت طی دوران کرونا مورد انتقاد بسیاری از شهروندان و حتی خود مقامات رسمی قرار گرفت چراکه اهمیت آن‌ها در این بحران، بیش‌ازپیش بر همگان آشکار شد. بدیهی است که این فضاهای سبز نه‌تنها برای تأمین رفاه جسمی و روانی ساکنان یک شهر بسیار حائز اهمیت است، وجود آن‌ها برای انجام تست‌ها و واکسن کرونا، دسترسی به اینترنت پرسرعت و توزیع غذای رستوران‌ها به‌منظور حفظ فاصله اجتماعی بین مشتریان، بسیار ضروری است. البته طراحان شهری می‌توانند با کمی خلاقیت رغبت استفاده از پارک‌ها و فضاهای عمومی را برای مردم افزایش دهند و محیط‌هایی امن برای تعامل بین آن‌ها به‌وجود آورند.

بدیهی است که شهرنشینان نسبت به ساکنان حومه‌ها و مناطق روستایی از فرصت بیشتری برای رهایی از بحران‌ها برخوردار هستند چراکه زیرساخت‌های مربوط به امکانات درمانی و رفاهی در مناطق شهری معمولاً به‌خوبی طراحی شده و دسترسی ساکنان به فوریت‌های پزشکی و سایر منابع را تسهیل می‌کند. از سوی دیگر، زیرساخت‌های اجتماعی نیز در شهرها جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده و همین امر می‌تواند رهایی سریع‌تر از یک بحران نظیر کووید -19 را در پی داشته باشد.

در سال 1995 یک موج گرما در شیکاگو به وقوع پیوست و اثرات زیان‌بار زیادی از خود بر جای گذاشت. در همان سال تحقیقات متعددی در خصوص پیامدهای این رویداد تأسف‌بار انجام شد که نتیجه اغلب آن‌ها نشان داد علیرغم اینکه آمریکایی‌های هیسپانیک و لاتین 25 درصد جمعیت شیکاگو را تشکیل می‌دادند، اما تنها دو درصد آن‌ها قربانی موج گرما شدند. طبق نتایج تحقیقات انجام شده، پیوندهای محکم بین مردم این قوم یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های مؤثر در نرخ بسیار پایین مرگ‌ومیر آن‌ها به‌شمار می‌رفت. آمریکایی‌های هیسپانیک و لاتین مایلند در مناطقی با بیشترین تراکم جمعیت، خیابان‌هایی با زندگی تجاری پرمشغله و فضاهای عمومی پویا زندگی کنند و همین عوامل منجر به نجات آن‌ها در بحران 1995 شد.

البته شاید مقایسه موج گرما با یک پاندمی نظیر کووید -19 به دلایل مختلفی غیرمنطقی باشد با این حال در هر دو مورد سبک زندگی مردم از یک‌سو و زیرساخت‌های فضاهای عمومی، به‌خصوص خیابان‌ها از سوی دیگر، می‌تواند در میزان مرگ‌های ناشی از هر دو بحران سهیم باشد. شکی نیست که وجود زیرساخت‌های اجتماعی و فیزیکی با کیفیت بالا نقش مهمی در افزایش مقاومت شهرنشینان طی بحران‌های مختلف ایفا می‌کند، بنابراین، باید برنامه‌ریزان شهری در طراحی چنین فضاهایی نهایت دقت خود را به کار گیرند تا مکان‌هایی به وجود آورند که ضمن توانمندسازی جسمی و روانی مردم، به رشد ارتباطات اجتماعی بین آنان نیز کمک کند.

برای رسیدن به این هدف، مقامات باید اقداماتی کوچک و محلی اتخاذ کنند چراکه همین گام‌های ریز می‌تواند بیشترین تأثیر را در یک منطقه شهری به‌دنبال داشته باشد. این تصور همیشه در میان مردم وجود داشته که به‌منظور افزایش پویایی یک شهر، همیشه باید بودجه‌های کلانی مصرف شود و خود برنامه‌ریزان شهری به اعمال طراحی‌های شهری بپردازند. حال‌آنکه جنبش‌های مختلف در بسیاری از شهرهای دنیا عکس این قضیه را آشکار کرده و نشان داده که خود ساکنان یک منطقه شهری نیز می‌توانند با صرف حداقل هزینه و تنها کمی خلاقیت خیابان‌هایی پویا در محل زندگی خود به‌وجود آورند و حتی آن‌ها را به منابع درآمد برای افراد نیازمند تبدیل کنند.

شواهد حاکی است که در اغلب شهرهای آمریکایی پروژه‌های عظیم شهری نظیر گسترش بزرگراه‌ها، دسترسی بسیاری از مردم به منابع را کاهش داده و وضعیت مالی و حتی روحی آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. حال‌آنکه در بسیاری از شهرهای جهان، مردم شخصاً، اما با کسب اجازه از مقامات شهر خود، به طراحی محل سکونتشان پرداخته و بیشترین پویایی، رونق اقتصادی و بهبود وضعیت روحی را برای همسایگانشان به ارمغان آورده‌اند.

بنابراین، ساکنان یک منطقه می‌توانند بدون این‌که در انتظار آغاز اقدامات مقامات یک شهر برای افزایش پویایی آن باشند، شخصاً تغییراتی را در محل سکونتشان به وجود آورند و بیشترین بهره را از آن ببرند. به‌عنوان‌مثال، در کشور سوئد برنامه‌ای به نام «پویایی خیابانی» شکل گرفته که در آن، ساکنان هر منطقه مانند طراحانی عمل می‌کنند که با همکاری یکدیگر تحولات زیادی در خیابان‌های محل سکونتشان به وجود می‌آورند البته مردم قبل از آغاز هر پروژه، باید آن را با مدیران شهری به اشتراک بگذارند و در صورت تأیید اقدامات خود را آغاز کنند. شواهد حاکی است که از زمان پیاده‌سازی چنین پروژه‌هایی در کشورهای مختلف سوئد، پویایی در میان مردم به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته و نشاط زندگی شهری را در پی داشته است.