بچه‌ها را چه‌طور مستقل تربیت کنیم؟

جملاتی برای افزایش اعتمادبه‌نفس کودکان

سپهرغرب، گروه خانواده: خیلی از والدین تصور می‌کنند اگر همه کارها را خودشان انجام بدهند به نفع بچه‌هایشان است، درحالی‌که کاملاً اشتباه می‌کنند و می‌بایست در امور مختلف بچه‌های سنین متفاوت را در کارهای بیرون و داخل منزل دخالت دهند.

یکی از امور مهم تربیتی برای والدین این است که هر چه بچه‌هایشان بزرگ‌تر می‌شوند سعی کنند استقلال عمل و عزت‌نفسشان را بالاتر ببرند. والدینی که همه مسائل زندگی را خودشان حل می‌کنند و کارهای مربوط به خانه و بیرون از آن را خود بر عهده می‌گیرند، بچه‌های وابسته‌ای تربیت می‌کنند که در بزرگ‌سالی قادر به حل مسائلشان نخواهند بود و به‌نوعی مسئولیتی قبول نمی‌کنند.

امروزه یکی از مشکلات جامعه ما نیز وابستگی بیش‌ازحد فرزندان به والدینشان شده که تجربه‌اش در بزرگ‌سالی به‌خوبی نمود پیدا می‌کند زمانی که بچه‌ها باید مستقل شوند، زندگی تشکیل بدهند، دانشگاه بروند و ازدواج کنند اما قادر به جدایی و تشکیل زندگی جدید نیستند چراکه به‌اندازه کافی اعتمادبه‌نفس ندارند و علتش نیز شیوه‌های ناصحیح تربیت فرزند از سوی والدین است که در سنین مختلف شناختی می‌بایست صورت می‌گرفت.

والدین از همان دوران کودکی باید بچه‌ها را برای روبه‌رو شدن با مشکلات زندگی آماده کنند حال برخی والدین تصور می‌کنند که این به معنای اذیت کردن بچه‌هایشان است درحالی‌که توانایی حل مسئله و کسب مهارت‌های مختلف ازجمله موارد تربیتی مهم است چراکه محبت بیش‌ازاندازه باعث وابسته شدن بچه‌ها و کاهش اعتمادبه‌نفس و استقلال‌طلبی‌شان می‌شود درحالی‌که در ذات بچه‌ها است که در مراحل رشد این استقلال را کسب کنند.

والدینی که اجازه نمی‌دهند بچه‌هایشان مسائل مختلف را تجربه کنند، دست‌به‌کارهای جدید بزنند و استقلال داشته باشند در جدایی آن‌ها برای مدرسه رفتن، تصمیم‌گیری، ارتباط با همسالان و دوستان و تشکیل زندگی بچه‌هایشان را دچار اضطراب‌های زیاد می‌کنند که همین هم مانع شکوفایی توانایی‌ها و استعدادهای بچه‌هایشان می‌شود.

  بچه‌ها را چه‌طور مستقل تربیت کنیم؟

همه کودکان از همان سنین پایین رشد تمایل به استقلال‌طلبی دارند که این را با تجربه کردن اشیا مختلف و محیط‌های تازه و کشف آن‌ها حتی آشپزی و گل‌کاری و جارو کردن فرش نشان می‌دهند. برای اینکه در این زمینه بتوانید مشوق‌های خوبی برای بچه‌هایتان باشید به نمونه‌هایی اشاره می‌کنیم:

1- اگر هنگام بروز مشکل یا مسئله‌ای داد می‌زنید، جیغ می‌کشید یا سخنرانی می‌کنید، از این کارها دست‌بردارید. همه این روش‌ها نوعی بی‌احترامی به کودک و تشویق احساس تردید، خجالت و گناه در آینده برای کودک است و کودکی که در سنین پایین دچار این هیجانات منفی زیادی بشود در بزرگ‌سالی نمی‌تواند دست به کارهای بزرگ بزند چراکه بازهم همان احساس گناه و ترس یا تردید به سراغش می‌آید.

2) به‌جای اینکه به کودک بگویید چه بکند، به او کمک کنید راه‌هایی برای رسیدن به احساس قدرت شخصی و استقلال پیدا کند. مثلاً از او بپرسید؛ «خب، به‌نظر تو بعد چه کار باید کرد.» مثلاً اگر آشپزی می‌کنید و دخترتان می‌خواهد تجربه‌ای در کنار شما کسب کند وسایل بی‌خطر را در اختیارش بگذارید و اجازه دهید او هم مراحل مختلف پخت‌وپز و آماده‌سازی مثلاً یک دسر یا سالاد را ببیند و تجربه کند.

3) وقتی از کودک درخواستی دارید با احترام رفتار کنید. انتظار نداشته باشید وقتی از کودک کاری را خواسته‌اید به سرعت کار قبلی خود را کنار بگذارد و کار شما را انجام دهد.

مثلاً از او بپرسید؛ «می تونی این کار را پنج دقیقه یا 10 دقیقه دیگه برای من انجام دهی؟» حتی اگر مطمئن نیستید کودک منظور شما را به‌طور کامل درک کند، به خودتان آموزش دهید با ایجاد حق انتخاب برای کودک به‌جای دستور دادن به او احترام بگذارید.

4) انتخابی به کودک دهید که مستلزم کمک و مداخله او باشد. مثلاً از او بپرسید؛ «دوست داری کمک من کیفم رو به داخل ماشین ببری» یا «وقتی رسیدیم خونه چیکار کنیم؟ اول چیزایی که خریدیم ببریم تو آشپزخونه یا بریم باهم کتاب قصه بخونیم؟»

این حق انتخاب باعث افزایش عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس بچه می‌شود اینکه فکر می‌کند مهم است و می‌تواند اثرگذار باشد یا وسیله‌ای را حمل کند و تصمیمی برای کار بعدی بگیرد خودش برای آینده کودک اثرگذار است.

5) در برخورد با کودک خردسالی که هنوز نمی‌تواند حرف بزند، لازم است به‌جای اینکه به او بگوییم چه‌کار نباید بکند، به او نشان دهیم چه کارهایی می‌تواند بکند. مثلاً دست او را بگیریم و به محلی که می‌تواند در آن بازی کند ببریم، یا به او نشان دهیم با چه چیزهایی می‌تواند سرگرم شود.

خیلی از والدین هستند که گله می‌کنند مدام به بچه‌هایشان بکن و نکن می‌گویند و بچه‌ها هم گوششان بدهکار نیست به‌جای جملات منفی از عبارات مثبت استفاده کنید که قطعاً اثرگذار است. مثلاً به‌جای اینکه بگویید دست به یخچال نزن یا وسایل را نریز یک کابینت حاوی وسایل پلاستیکی یا ملامین در اختیارش قرار دهید تا همه‌چیز را طبق علاقه‌اش کشف کند.

6) از حس شوخ‌طبعی خود استفاده کنید؛ «حالا آقا غوله داره میاد این پسر کوچولوی حرف گوش نکن رو بگیره! وایسا که اومدم!»

7) وقتی کودک به خاطر ناتوانی در کاری گریه می‌کند، با او همدلی کنید. نه اینکه به او اجازه دهید آن کار را انجام دهد، یعنی او را درک کنید. بچه را بغل کنید، او را ببوسید و مثلاً بگویید: «تو الآن واقعاً ناراحت هستی. می‌دونم دلت می‌خواد تا دیروقت بیدار بمونی، اما باید بری بخوابی.» بعد بگذارید کودک گریه کند و پیش از آنکه اقدام دیگری انجام دهید، احساسات خود را نشان دهد.

8-اجازه دهید اتاقش را خودش مرتب کند. اگر مدام به بچه غر می‌زنید و دادوفریاد راه می‌اندازید که اتاقش را مرتب کند اما نمی‌کند بهتر است این وظیفه را به خودش محول کنید و اصلاً دست به اتاقش نزنید حتی اگر آن اتاق بو گرفته باشد قطعاً بچه‌های که به سنین پیش‌دبستانی رسیده باشد می‌تواند این را تشخیص دهد و دست به تمیزکاری اتاقش می‌زند.

9-بگذارید بند کفش‌ها و دکمه لباس‌هایش را خودش ببندد برخی والدین با عصبانیت و ناراحتی لباس تن بچه‌ها می‌کنند و مدام هم غر می‌زنند و این فرآیند لباس پوشیدن را به یک عذاب برای بچه‌ها تبدیل می‌کنند بهتر است اگر بچه به سن بستن بند کفش و لباس پوشیدنش رسیده این وظیفه را به خودش محول کنید و او را تشویق کنید که دفعه بعد بهتر این کار را انجام دهد.

یکی از علایق کودکان به‌ویژه از سن دوسالگی به کشف استعدادهایشان هم منجر می‌شود نقاشی کشیدن است که خیلی بچه‌ها تمایل دارند دیوارها را خط‌خطی کنند و نقاشی بکشند، در این صورت بهتر است جلوی آن‌ها را نگیرید و فضایی برایشان در منزل مثل اتاقشان در نظر گرفته و برای اینکه همه دیوارها را خط‌خطی نکنند، برایشان یک مقوا روی دیوار بزنید و محلی برای نقاشی‌شان در نظر بگیرید یا اینکه از رنگ‌های انگشتی روی کاشی‌های حمام یا دفتر نقاشی استفاده کنند.

برخی از بچه‌ها به سنین پیش‌دبستانی یا کمتر که می‌رسند تمایل به حمل وسایل خانه مثل آوردن سفره و مخلفات آن هنگام مهمان آمدن یا زمان ناهار و شام دارند بهتر است این‌طور مواقع برخی وسایل که امکان حمل آن را دارند با کمک شما این کار را انجام دهند مثلاً گوشه سینی را بگیرید اما وسایل پرخطر که حملش با مشکل مواجه می‌شود از کودک دور کنید.

در نهایت با یک ارتباط صحیح و صمیمانه بین والدین و فرزندان استقلال‌طلبی کودکان به دست می‌آید و لجبازی و مشکلات این‌چنینی بچه‌ها در سنین رشد کمتر شده و در بزرگ‌سالی نیز کمتر دچار مشکلات اعتمادبه‌نفس و خلاقیت و استقلال‌طلبی خواهد شد.