شهـــری برای زنــــان

سپهرغرب، گروه شهر: بسیاری از محققان بر این باورند که طراحی شهرها برای زنان در واقع به معنای زیست‌پذیری آن‌ها برای تمام اقشار جامعه، با توانایی‌ها و سنین مختلف به شمار می‌رود.

اگرچه طراحی‌های شهری از جنبه‌های مختلف نظیر ارتفاع چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، عرض پیاده‌روها، وجود دوربین‌های مدار بسته و فضاهای سبز دارای نقص اساسی است، با این حال، طراحی شهری در اغلب نقاط جهان، فرایندی سیاسی به حساب می‌آید که ظاهراً، مردان سفیدپوست طراحی آن‌ها را به عهده داشته‌اند. امروزه بسیاری از زنان دنیا در مورد طراحی شهری دست به انتقاد زده و در مورد نابرابری، امنیت، رفاه، قابلیت دسترسی و پایداری به گفتگو در بین خود و با مقامات ارشد پرداخته‌اند به این امید که در بهبود زندگی شهری سهیم شوند. در واقع، خواسته‌هایی که زنان از طراحی شهری دارند، طراحی شهری را نه تنها برای آنان، بلکه برای سایر اقشار جامعه نیز زیست‌پذیر می‌کند.

مقامات شهرهایی نظیر پاریس، بارسلونا، وین و دیگر شهرهای اسکاندیناوی به خوبی از این واقعیت آگاه شده و طی یک دهه اخیر تلاش کرده‌اند طراحی شهری را به گونه‌ای تغییر دهند که رضایتمندی را برای تمام ساکنان به ارمغان آورند. در سال 1999، برنامه‌ریزان پایتخت اتریش از شهروندان خواستند به پرسشنامه‌ای که در ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی توزیع می‌شود پاسخ دهند. نتیجه این نظرسنجی نشان داد که مردان وین تنها برای رفت و آمد به محل کار خود از اتوبوس‌های عمومی بهره می‌گیرند، حال آنکه زنان در تمام طول روز و برای اموری نظیر برقراری ارتباط اجتماعی با سایرین، انجام خریدهای روزانه، رساندن فرزندان خود به مدارس و حتی ملاقات با والدین، از طریق وسایل حمل و نقل عمومی به تردد می‌پردازند.

پر کردن پرسشنامه فوق مزایای بسیاری برای زنان و سایر شهروندان وینی در پی داشت؛ سیستم روشنایی شهر به طور ویژه‌ی بهبود پیدا کرد، پیاده‌راه‌های جدیدی در سراسر شهر به وجود آمد که امکان دسترسی به ایستگاه‌های اتوبوس، مترو و تراموا را تسهیل می‌کرد و ایمنی خیابان‌ها در شب به واسطه ایجاد مراکز خرید جدید افزایش یافت. علاوه بر این، در کنار پلکانی که در مکان‌های عمومی مختلف شهر وجود داشت، سطوح شیب‌داری ایجاد شد تا تردد زنان مبتلا به اختلالات حرکتی و دیگر شهروندان سوار بر صندلی‌های چرخ‌دار تسهیل شود.

بدیهی است که زنان در طول تاریخ، برای کسب درآمد دوش به دوش مردان به فعالیت پرداخته، با این حال کمترین جایگاه را در طراحی شهری داشته‌اند. بنابراین، مدیران شهری باید از طریق بهبود زیرساخت‌های شهری حمایت از این قشر آسیب‌پذیر را افزایش دهند. البته بهبود زیرساخت‌ها تنها به معنای افزایش زیست‌پذیری زنان نیست، چرا که روزانه بسیاری از مردم با سنین و توانایی‌های متفاوت از طریق همین زیرساخت‌ها خود را به محل کار، مدرسه، مکان‌های عمومی و مراکز تجاری می‌رسانند. در واقع، اگر زنان در مرکز توجه طراحان شهری قرار گیرند، آنگاه مکان‌هایی امن، جذاب و پایدار برای تمام اقشار جامعه شکل خواهد گرفت.

امروزه خبرهای زیادی از نقاط مختلف جهان به گوش می‌رسد که بسیاری از زنان در حین انجام فعالیت‌های روزمره خود در خارج از منزل، با خشونت جنس مخالف مواجه می‌شوند که این رفتار حتی در بسیاری از موارد به قتل آنان منجر می‌شود. اگرچه بهبود طراحی شهری در راستای نیازهای زنان، از خشونت مردان نخواهد کاست، با این حال، در ایمن‌سازی مناطق شهری و در نتیجه حفظ زنان از سودجویان مرد، کمک زیادی خواهد کرد.

بسیاری از خلاقان در گوشه و کنار دنیا دست به ایجاد نرم‌افزارهایی زده‌اند که زنان با نصب آن‌ها می‌توانند وضعیت خطر در یک منطقه شهری را به سایرین خبر و از این طریق، خود را از تهدید احتمالی نجات دهند. یکی از این نرم‌افزارها Safetipin نام دارد؛ این نرم‌افزار یک بستر فناوری آنلاین است که با استفاده از ابزار نقشه‌برداری داده‌ها، فضاهای عمومی را برای زنان امن می‌کند. نرم‌افزار Safetipin را خلاقان هندی در سال 2013 ایجاد کردند و آن را برای مناطق کم‌درآمد و نواحی اطراف ایستگاه‌های متروی پایتخت در اختیار مردم قرار دادند تا ایمنی همه، به خصوص زنان را در این مکان‌ها افزایش دهند.