اهمیت زمین‌های خاکی در بهبود کیفیت زندگی شهری

سپهرغرب، گروه شهر: مردم اغلب به زمین‌های خاکی به عنوان مکان‌هایی آلوده نگاه می‌کنند که سلامت انسان را مورد تهدید قرار می‌دهد، حال آنکه تحقیقات حاکی است، این فضاهای ارزشمند منابعی برای حفظ تنوع زیستی، مبارزه با بحران‌های آب و هوایی، مکان‌هایی برای ذخیره آب، تأمین غذا، حفظ حیات وحش و بهبود سلامت بشمار می‌روند.
اهمیت زمین‌های خاکی اغلب بر مردم جهان پنهان است، حال آنکه در پی افزایش جمعیت چشمگیر جهان تا سال 2050، هر روز بر تعداد افرادی که از ارزش این منبع مهم آگاه می‌شوند، افزوده خواهد شد. طی چند سال اخیر، رغبت مردم به کشاورزی شهری بیشتر شده با این حال، بسیاری از آن‌ها زمین‌های خاکی را منبعی بیماری‌زا در نظر می‌گیرند که سلامت انسان را با خطر مواجه می‌کند. البته محققان شهری اخیراً به این نتیجه رسیده‌اند که زمین‌های خاکی ارزشمند شهری منابعی برای حفظ تنوع زیستی، مبارزه با بحران‌های آب و هوایی، مکان‌هایی برای ذخیره آب، تأمین غذا، حفظ حیات وحش و بهبود سلامت بشمار می‌رود. به عبارت دیگر، خاک خدمات اکوسیستمی متعددی را برای شهروندان فراهم می‌آورد و مزایای بسیاری برای محیط زیست دارد.
نتیجه تحقیقاتی که گروهی از پژوهشگران آمریکایی در سال 2014 در مورد پارک مرکزی نیویورک انجام دادند، باعث شگفتی آنان شد؛ میزان تنوع میکروبی خاک این پارک با تنوع آن در زمین‌های سایر نقاط دنیا نظیر منطقه قطب شمال و زمین‌های گرمسیری و بیابانی برابر بود. بیش از 167 هزار نوع میکروب در زمین‌های خاکی این پارک آمریکایی وجود داشت که حدود 17 درصد آن‌ها تا پیش از تحقیقات اخیر، کشف نشده بود.
باغ‌های شهری می‌توانند به عنوان مراکزی برای افزایش تنوع زیستی عمل کنند چرا که مردم در این فضاهای ارزشمند یا به پرورش انواع مختلفی از گیاهان می‌پردازند یا آن‌ها را بدون استفاده از خاک، به حال خود رها می‌کنند که در هر دو مورد، تنوع زیستی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، زمین‌های خاکی منابع ارزشمندی برای ذخیره کربن به حساب می‌آید که می‌تواند بیش از دو برابر کربن ذخیره شده در اتمسفر و پوشش‌های سبز را در خود نگه دارد. این منبع مهم، از ورود بخش اعظمی از دی‌اکسید کربن به اتمسفر خودداری و از این طریق می‌تواند به پاکسازی هوا از آلاینده‌ها کمک کند.
علاوه بر این، زمین‌های خاکی آب را به خود جذب می‌کنند و از این طریق، وقوع سیل را در مناطق شهری به حداقل می‌رسانند. طی چند سال اخیر، مدیران شهرهای مختلف جهان تلاش کرده‌اند سیستم‌های زهکشی پایداری در نقاط مختلف شهری نصب کنند که پوشیده از گل‌ها و گیاهان سبز است و می‌تواند با جذب روان‌آب‌ها، از وقوع سیل جلوگیری کند.
به عنوان مثال، مدیران پایتخت انگلستان پارک‌های جیبی متعددی در مناطق مسکونی لندن ایجاد کرده‌اند که دور تا دور آن‌ها را موانعی برای خروج آب به سمت خانه‌های مسکونی فرا گرفته است. این پارک‌ها همزمان با اینکه فضاهایی سبز برای گرد هم آوردن مردم بشمار می‌روند، در جذب آب باران و پیشگیری از وقوع سیل نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند از سوی دیگر، گل‌ها و درختانی که در این پارک‌ها کاشته شده‌اند نیز در جذب گازهای آلاینده هوا به خود و پاکسازی هوا نقش مهمی بر عهده دارند.
مشکلی که زندگی شهری با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کند اینکه مردم قدردان زمین‌های خاکی نیستند و از آن‌ها به درستی استفاده نمی‌کنند. مثلاً اگر در پروژه‌های ساخت و ساز، مواد بازیافتی بیشتر مورد توجه معماران قرار گیرد، آنگاه خاک به عنوان یک ماده زائد در نظر گرفته نمی‌شود. امروزه بسیاری از شهرهای جهان در حین ساخت و سازهای خود، بخش اعظمی از خاک را به دفن‌گاه‌های زباله انتقال می‌دهند و ممکن است این ماده ارزشمند، به مدت چندین دهه بدون استفاده به حال خود رها شود، تا اینکه دوباره در پروژه‌های جدید مورد بهره‌برداری قرار گیرد.