خط آتش پیش پای منطقه حفاظت شده مرخیل

سپهرغرب، گروه خبر: روند آتش‌سوزی‌ها در مناطق زاگرس با توجه به گرم شدن هوا، بی‌توجهی و بی‌احتیاطی عوامل انسانی آغاز شده و خط آتش به نزدیکی منطقه حفاظت‌شده بوزین و مرخیل در استان کرمانشاه رسید، منطقه‌ای بکر و صعب‌العبور که خاموش کردن آتش در آن بسیار دشوار است.

هفته پایانی اردیبهشت، هشت فقره آتش‌سوزی در کوه‌های زاگرس و در محدوده شهرستان‌های دالاهو، سرپل‌ذهاب و پاوه رخ داد که 2 مورد از آن‌ها در نزدیکی منطقه حفاظت‌شده بوزین و مرخیل بود.

اهمیت این آتش‌سوزی‌ها در شهرستان پاوه در حدی بود که ستاد مدیریت بحران برای جلوگیری از ورود آتش به منطقه بوزین و مرخیل تشکیل و در نهایت با بسیج تمام امکانات و اعزام نیرو، آتش پس از 24 ساعت با تلاش بی وقفه آرام گرفت.

  نمایی از آتش سوزی روز گذشته در پاوه

«فریدون یاوری» مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه گفت: تمام نیروهای محیط زیست و منابع طبیعی به همراه دستگاه‌های امدادرسان در حالت آماده باش قرار دارند تا در صورت نیاز و وقوع آتش در مناطق حفاظت‌شده، منابع طبیعی و دیگر عرصه‌ها، گروه‌ها برای عملیات اطفای حریق به منطقه اعزام شوند.

«پرویز ایده پور» فرماندار شهرستان پاوه نیز رعد و برق را دلیل بروز آتش‌سوزی در منطقه حفاظت شده بوزین و مرخیل اعلام کرده و گفته بود: کارشناسان برای مشخص شدن دلیل قطعی آتش‌سوزی و میزان خسارت‌های وارده در حال گردآوری اطلاعات هستند.

  منطقه‌ای منحصر به فرد

پاوه در 120 کیلومتری شمال غربی کرمانشاه و در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده که بیش از 77 هزار هکتار منابع ملی شامل جنگل و مرتع دارد و منطقه حفاظت شده بوزین و مرخیل با حدود 23 هزار 724 هکتار در منطقه صفر مرزی این شهرستان قرار دارد.

این منطقه پاییز سال 1374 به عنوان منطقه شکار و تیراندازی ممنوع و در سال 1378 با توجه به منحصر به فرد بودن به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد، بر اساس آنچه سازمان محیط زیست اعلام کرده است بوزین و مرخیل منطقه‌ای «کاملا بکر» در کشور محسوب می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه در این رابطه توضیح داد: این منطقه در کل کشور کاملا منحصربفرد است زیرا دخالت انسان در آن حداقل ترین میزان ممکن است و منطقه کاملا بکر و دست نخورده محسوب می‌شود.

یاوری اظهار کرد: گونه‌های گیاهی در بوزین و مرخیل وجود دارد که به دوران نخست زمین شناختی و پیش از عصر یخبندان باز می‌گردد.

وی افزود: شوکا یا گوزن مینیاتوری که پیش از این متصور می‌شد که در غرب کشور از بین رفته در منطقه بوزین و مرخیل مشاهده شد؛ اردیبهشت سال 98 برای نخستین بار وجود پلنگ ایرانی را در بوزین و مرخیل ثبت شد که این موضوع نشان دهنده غنی بودن بحث زیست محیطی منطقه است.

 ‌جان‌هایی که آتش مرخیل گرفت

این منطقه حفاظت شده سال گذشته در 2 مرحله در خرداد و تیر ماه دچار حریق شد و در مجموع سه هزار و 500 هکتار از پوشش گیاهی این منطقه در آتش سوخت.

هشتم خرداد ماه سال گذشته بار دیگر آتش به جان بوزین و مرخیل افتاد و «احسان عزیزی» یکی از رزمندگان تیپ تکاور انصارالرسول جوانرود پایگاه مرخیل هنگام اطفای حریق دچار سوختگی شدید شد که به علت شدت جراحات جان باخت.

29 روز پس از این حادثه، در آتشی که از عراق وارد کشور شده بود، بوزین و مرخیل را به مدت هشت روز دچار حریق کرد که سه نفر از نیروهای مردمی منطقه به نام‌های «مختارخندانی» از مؤسسین انجمن ژیوای شهرستان پاوه، «یاسین کریمی» عضو کمیته عملیاتی این انجمن و نیز «بلال امینی» در حین مهار آتش جان خود را از دست دادند.

پیش از این نیز در مرداد ماه سال 86 زبانه‌های آتش در بوزین و مرخیل جان سه جوان به نام‌های «نعمت فتحی»، «عباس فتحی» و «بهاءالدین فرجی» که برای مهار آتش رفته بودند را گرفت و 2 نفر دیگر به نام‌های «صلاح‌الدین میرانی» و «مظفر عبدی» نیز به شدت دچار سوختگی شدند.

  جدال مین و آتش

از سوی دیگر مین‌های بجا مانده از دوران جنگ تحمیلی در نوار مرزی از جمله عوامل گسترش آتش در بوزین و مرخیل محسوب می‌شود که امکان دسترسی نیروی انسانی برای مهار آتش را نیز دشوار می‌کند.

موضوع مین در این منطقه آنچنان اهمیت دارد که به گفته «هوشنگ بازوند» استاندار کرمانشاه، سال گذشته بحث مین‌روبی منطقه در شورای تامین مطرح شد تا از تکرار این حادثه جلوگیری شود؛ تصمیمی که تا کنون اطلاع رسانی در رابطه عملی شدن آن انجام نشده است.

  ضعف سیستم اطفاع حریق هوایی

شرایط خاص بوزین و مرخیل ایجاب می‌کند که آتش سوزی با کمک هواپیما و یا بالگرد آب پاش خاموش شود اما ظاهرا اصلا چنین موضوعی در حفاظت از محیط زیست ما جایگاهی ندارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه تیر ماه سال گذشته در رابطه با آتش سوزی منطقه گفته بود:‌ ای کاش برای هر چند استان یک سایت مجهز به هواپیما و یا بالگرد آب پاش تعریف می‌شد چرا که در منطقه‌ای مانند بوزین و مرخیل به دلیل صعب العبور بودن و شیب تند، امکان سقوط امدادگران بسیار زیاد است.

یاوری توضیح داد: آتش فقط با دست و دستگاه دمنده خاموش می‌شود و هرجا که جاده دسترسی داشته باشد نیز خودرو آتش نشانی به کمک می‌آید اما کاربرد دستگاه دمنده محدود است و اگر ارتفاع پوشش گیاهی بالا باشد دیگر به کار نمی آید.

  ضرورت صدور مجور برداشت چوب و چرای دام

به عقیده بسیاری از کارشناسان محیط زیست و مدیریت بحران، وجود چوب‌های خوشک و پوشش گیاهی بلند به واسطه کمبود چرای دام در برخی از مناطق زاگرس به ویژه بوزین و مرخیل یکی از عوامل گسترش آتش محسوب می‌شود.

این موضوع از سوی ستاد مدیریت بحران استان کرمانشاه نیز بارها مورد تایید قرار گرفته است، به نحوی که «جلیل بالایی» مدیرکل وقت مدیریت بحران استانداری کرمانشاه سال گذشته پس از خاموش شدن آتش در مرخیل بر آن تاکید کرد و گفت: باید مجوز برداشت از چوب‌ها و تنه‌های خشک درختان به منظور کنترل بحران در زمان آتش‌سوزی داده شود.

وی افزود: صدور مجوز برداشت از چوب‌های سطح و تنه‌های خشک درختان در جنگل‌های زاگرس و مناطق حفاظت شده موجب می‌شود که در تابستان شاهد آتش سوزی‌های وسیع و طولانی مدت در جنگل‌ها و مراتع نباشیم.

بالایی یادآور شد: آتش سوزی بوزین مرخیل بارها مشاهده کردیم که نیروهای حاضر در منطقه آتش را مهار می‌کردند اما کنده‌های خشک درختان پس از مدتی دوباره شعله ور و منجر به بروز حریق در محدوده‌ای گسترده می‌شد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمانشاه با اشاره به کاهش میزان چرای دام‌ها در مناطق حفاظت شده همچون بوزین و مرخیل گفت: یکی از دلایل عمده تشدید آتش‌سوزی در این منطقه وجود پوشش گیاهی بسیار متراکم و گسترده بود که در برخی از موارد شعله‌های آتش را به چند متر نیز می‌رساند.

بالایی افزود: باید براساس برنامه ریزی دامداران و عشایر را در فصل بهار به مناطقی که پوشش گیاهی آنجا گسترده است بفرستیم تا این اقدام منجر به کاهش پوشش گیاهی و خطر آتش سوزی شود.

  ایجاد پایگاه

سازمان حفاظت محیط زیست پس از بروز آتش‌سوزی‌های گسترده و مستمر در جنگل‌های زاگرس از جمله در منطقه حفاظت شده «بوزین و مرخیل» در پاوه و به دنبال درخواست‌های نمایندگان مردم در مجلس، مسوولان استانی و همچنین فعالان محیط زیست با ایجاد پایگاه اطفاء حریق غرب کشور به مرکزیت کرمانشاه موافقت کرد.

این پایگاه در نهایت شهریور ماه سال گذشته با 2 تیم پنج نفره برای اطفاء حریق 360 هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع شهرستان‌های پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی راه‌اندازی و قرار شد در صورت نیاز بخش‌هایی از شهرستان‌های کرمانشاه، دالاهو و اسلام آبادغرب را پوشش ‌دهد.

«ماشالله کولانی» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه در رابطه با این پایگاه گفت: برای خرید تجهیزات این پایگاه بیش از 25 میلیارد ریال هزینه شده و یک دستگاه خودروی اطفای حریق و دستگاه‌های دمنده، فلکس بک، آتش کوب، بیل، شن و ظرف آب 10 لیتری از جمله تجهیزات این پایگاه است.

علاوه بر ایجاد این پایگاه سال گذشته 17 پایگاه موقت اطفای حریق، 40 اکیپ واکنش سریع در سطح ادارات و 165 گروه 10 نفره متشکل از افراد بومی تشکیل شدند و 240 دستگاه دمنده اطفای حریق با کمک دولت و خیرین در اختیار گروه‌های اطفا حریق قرار گرفت.

  کاهش حریق

بر اساس آنچه اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه اعلام کرده میزان آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع استان در سال‌ 99 نسبت به سال پیش از 26 درصد از نظر سطح و 52 درصد از نظر تعداد کاهش پیدا کرد.

سال گذشته در 62 فقره در آتش سوزی مساحت 164 هکتار در منابع طبیعی استان رخ داد که این آمار از نظر سطح 26 درصد و از نظر تعداد 52 درصد نسبت به سال 98 کاهش یافت.

بر اساس آمارها 65 درصد حریق‌های سال گذشته ناشی از حضور و بی توجهی گردشگران، 14 درصد به دلیل سرایت از آتش زدن پس چر مزارع، 15 درصد ناشی از اختلافات قومی قبیله ای، چهار درصد ناشی از سرایت حریق از جنگل‌های کشور همسایه و 2 درصد به دلیل عوامل طبیعی بود.

  آتش تمامی ندارد

در رابطه با منطقه مستعد آتش سوزی بوزین و مرخیل باید این نکته را یادآور شد که یکی از مناطق راهبردی در نقطه صفر مرزی ایران و عراق محسوب می‌شود، از این رو هر گونه آتش سوزی در منطقه می‌تواند بار امنیتی به دنبال داشته باشد.

باید به این نکته توجه داشت که آتش سوزی‌های طبیعت تمامی ندارد و امسال نیز با توجه به گرمای بی سابقه هوا و خشکسالی احتمال بروز آن بیشتر از سال‌های قبل است؛ نکته ای که باید در تصمیم گیری‌های ستاد مدیریت بحران باید برای آن چاره اندیشی شود.

اگرچه تلاش نیروهای محیط زیست، منابع طبیعی، نیروهای نظامی و انتظامی، هلال احمر، مردم بومی و گروه‌های محیط زیستی برای مهار آتش سوزی‌ها دلسوزانه پای کار هستند اما واقعیت این است که بدون امکانات و تجهیزات نمی توان به جدال با آتش رفت.