خانواده‌های ناتـــنی چه مسائلی دارند؟

سپهرغرب، گروه خانواده: یک روانشناس درباره مزایا، معایب و تقویت مهارت‌های ارتباطی در خانواده‌های ترکیبی توضیحاتی داد.

خانواده‌های ترکیبی از پدر و یا مادری ناتنی تشکیل می‌شوند و در چنین خانواده‌هایی تمام اعضای آن با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه هستند که در خانواده‌های ترکیبی ممکن است کودکان ضربه روحی فراوانی بخورند به همین دلیل پدر و مادر باید توجهات کافی نسبت به آنها داشته باشند.

البته نباید محبت و توجه والدین به‌گونه‌ای باشد که کودک از موقعیت خود سوءاستفاده کند. علاوه بر تمام مشکلات، خانواده‌های ترکیبی مزیت‌هایی را نیز دارا هستند.

 خانواده‌های ترکیبی (ناتنی)

در خانواده‌های ترکیبی یک یا چند نفر از اعضای خانواده، ناتنی هستند. مانند پدر، مادر و یا خواهر و برادر ناتنی.

زن و مردی که تجدید فراش می‌کنند ممکن است خانواده‌ای با اعضای ناتنی تشکیل دهند که متشکل از فرزند همسر فعلی خود و فرزندانی از ازدواجی دیگر باشد. چنین خانواده‌هایی معمولا با چالش‌هایی در زندگی روبرو می‌شوند و ممکن است فرزندان نتوانند با خواهر و برادر ناتنی و به ویژه با پدر یا مادر ناتنی سازگار شوند و با آن‌ها زندگی کنند.

 مشکلات پیش روی زن و مرد

رفتار والدین با فرزندان در خانواده‌های ترکیبی باید مطابق با اصول روانشناسی کودک باشد. خانواده‌ها و والدین با مشکلاتی همچون جانبداری، تعارضات، بروز مشکلات در وظیفه‌شناسی و... مواجه می‌شوند. والدین بین خواسته‌های همسر خود، فرزندان و حتی همسر قبلی‌شان گیر می‌افتند و دچار تناقض می‌شوند. حتی اگر والد ناتنی قدرت و اختیار لازم جهت تربیت فرزندان و ادارۀ امور خانه را داشته باشد فرزندان ممکن است این موضوع را نپذیرند و مقاومت کنند و بعد از مدتی سبب حس سرخوردگی و افسردگی در والد ناتنی شوند. هرگاه فرزندان دعوا، تنش و یا خلائی را بین والدین احساس کنند از این فرصت‌ها سوءاستفاده می‌کنند تا در برابر والد ناتنی یا خواهر برادر ناتنی خود کسب قدرت کنند. مخصوصا اگر این مشکلات در رابطه با نظم و ترتیب یا قوانین و مقررات باشد.

 مشکلات فرزندان

در چنین خانواده‌هایی امکان دارد فرزندان دچار مشکلاتی بشوند مانند از دست دادن موقعیت در خانواده.

_برخی از کودکان که به تنهایی عادت کرده‌اند، پس از اضافه شدن خواهر و برادر ناتنی مجبور می‌شوند تا اتاق خود را با آنها به اشتراک بگذارند؛ همین مسئله شروع مشکلات، دعواها و اختلافات را رقم می‌زند.

_ به اشتراک گذاشته شدن پدر یا مادر با دیگر بچه‌ها، از جمله چالش‌های فرزندان خانوادهای ترکیبی است.

_ بسیاری از خانواده‌ها با ورود اعضای جدید نقل مکان می‌کنند که این به معنای جدا شدن کودک از دوستان و مدرسه است. کودکان تغییرات را سخت می‌پذیرند به همین خاطر لازم است که با یک مشاور و روانشناس کودک در ارتباط باشید تا کودک کمترین آسیب را ببیند.

 امتیازات خانواده‌های ترکیبی

در این خانواده‌ها پدر و مادر از رابطه جدید خود رضایت بیشتری دارند و زندگی به محیط گرم‌تری تبدیل می‌شود. علاوه بر این اگر والد ناتنی مهربان و دلسوز باشد فرزندان کمتر کمبود مادر یا پدر واقعی خود را حس می‌کنند و مراقبان بیشتری در اختیار آن‌ها است. فرزندان دارای خواهر و برادر می‌شوند و همانطور که برخی کودکان حاضر نیستند کسی تنهایی آنها را برهم بزند، برخی کودکان تنها نیز از داشتن خواهر و برادر تازه‌ای که با او بازی کنند و تنهاییشان را پر کنند احساس لذت می‌کنند و برایشان خوشایند است. حتی داشتن خواهر و برادر جدید در روابط اجتماعی آنها در آینده نیز تاثیر می‌گذارد.

شیلر کیخاونی روانشناس بالینی درباره تقویت ارتباط موثر در میان اعضای خانواده‌های ترکیبی اظهار کرد: در هر جامعه‌ای اصلی‌ترین بنیان،خانواده است.وقتی کلمه خانواده به گوش می‌رسد به طور پیش‌فرض خانواده‌ای متشکل از زوجین و فرزندان در ذهن شکل می‌گیرد.اما بسیاری از خانواده‌ها وجود دارند که خانواده‌های ترکیبی محسوب شده یعنی آقاوخانم هر دو از ازدواج سابق فرزندانی را دارند و با این پیوند مشترک با یک‌دیگر ادغام می‌شوند که تعدادشان نسبت به سال‌های گذشته در حال افزایش است.

وی با اشاره به مزایا و معایب خانواده‌های ترکیبی افزود: اگر زوجین از حداقل‌های سلامت‌ روان برخوردار و براساس اصول درست یک‌دیگر را انتخاب کرده باشند می‌توان به این نتیجه رسید که زوجین در این رابطه بهتر از ازدواج سابق عمل کرده و از مشاوره‌های قبل ازدواج حتی تا بعد آن نیز باید استفاده کنند تا به یک ثبات ثابتی برسند.

وی با بیان اینکه اگر والد ناتنی مسئولیت‌پذیر،با محبت و منصف باشد به فرزند کمک می‌کند،ادامه داد: فرزندانی که با یک والد زندگی می‌کنند نسبت به والدی که دیگر با آن نیستند همیشه احساس کمبود کرده و این نیاز می‌تواند با حضور والد ناتنی تا حدودی مرتفع می‌شود.

کیخاونی تصریح کرد: اگر هر دو زوج فرزندانی داشته باشند یک خانواده پرجمعیت محسوب شده و باید قوانین اصولی میان بچه‌ها برقرار شود.این امر مهم است که قبل از ازدواج زمینه آشنایی و گفت‌وگو (فرزندان و والدین ناتنی با آنان) فراهم شود چرا که موجب ایجاد رابطه خوب در خانواده جدید شده و از حمایت اجتماعی،اوقات فراغت و... بهرمند می‌شوند که مزایای خانواده ترکیبی محسوب می‌شود.

این روانشناس بالینی افزود: مشکلات خانواده‌های ترکیبی علاوه بر مزایای آن می‌تواند بیشتر باشد یعنی زمانی که فرد به عنوان زوج جدید وارد خانواده می‌شود پذیرش فرزند ناتنی و مسائلی که این بچه‌ها به همراه دارند می‌تواند دشوار باشد. به هرحال هر فرزند در مسیر رشد، یک زمان‌هایی دچار مشکلاتی می‌شود که پذیرش این مسائل برای شخص در صورتی که فرزند خود آن است راحت‌تر بوده تا زمانی که فرزند ناتنی باشد.

وی با اشاره به تعارضات میان فرزندان ناتنی با یک‌دیگر و والدین ناتنی با آنان، بیان کرد: هر چه سن بچه‌ها به دوره نوجوانی نزدیک‌تر شود این مشکلات افزایش پیدا می‌کند چرا که فرزند مرکز توجه والدین خود بوده و با جدایی آنان این منبع توجه را از دست می‌دهد که سبب ایجاد احساس نارضایتی در فرزند می‌شود.

وی سبک فرزندپروری مقتدرانه را مهم دانست و ادامه داد: لازمه برطرف کردن این احساس منفی در فرزند این است که والدین خردمندانه وارد بشوند یعنی تمام امکانات،مهر و محبت،رفع نیازها در حد منطقی،تعریف فعالیت‌های مشترک در خانه و... به یک میزان میان بچه‌ها تقسیم شود و تمام قوانین شامل تشویق و تنبیه با توافق زوجین با حضور فرزندان صورت گیرد.

این روانشناس بالینی افزود: پدر یا مادری ناتنی که وارد خانواده می‌شود والد بیولوژیکی آن فرزند نبوده و قرار هم نیست که جای پدر یا مادر بیولوژیکی فرزند را بگیرد. این امر مهم است که والد ناتنی با این نگرش که می‌تواند به عنوان یک دوست بزرگ‌سال،قابل اطمینان، امن و حامی برای کودک باشد به رابطه خود با فرزند نگاه کند که این نگرش در ایجاد ارتباط سالم و پایدار در میان آنان تاثیر گذار خواهد بود.

کیخاونی گفت: فرزند با والد ناتنی باید به طور مجزا صحبت و وقت بگذراند و والد ناتنی باید بداند نسبت به والد بیولوژیکی فرزند که با آن زندگی نمی‌کند احترام گذاشته و به دنبال بدگویی و عیب‌جویی از آن نباشد چراکه فرزند نسبت به آن دلبستگی دارد حتی اگر بسیاری از مسئولیت‌های آن بر عهده والدناتنی باشد.

وی خاطرنشان کرد: مهارت‌های حل تعارض و کنترل خشم را والدین و فرزندان باید آموزش ببینند و اگر بچه‌ها رفتارهای نامطلوب جزئی داشتند نیازی نیست با ذره‌بین آن را برسی کنند البته در برخی مواقع نقل مکان‌هایی که اتفاق می‌افتد مثل رفتن خانم همراه با فرزندانش به خانه همسر جدید خود می‌تواند برای بچه‌ها استرس‌زا باشد.