عضویت در کتابخانه مسجد؛ بدون فرم، بدون پول!

سپهرغرب، گروه کافه کتاب: هر کسی که وارد در مسجد «صنعتگران» مشهد می‌شود، می‌تواند بدون پرداخت حق عضویت و پر کردن فُرم، کتاب مورد علاقه خود را ببرد و آن را برای مطالعه به فرد دیگری بدهد؛ تا اصطلاحا کتاب در گردش باشد.

حوالی حرم مطهر رضوی با فاصله‌ای نه خیلی کم و نه خیلی زیاد، میدانی قرار دارد که قدیمی‌های مشهد به آن «میدان برق» می‌گویند؛ دلیلش هم استقرار اداره برق مشهد در یکی از اضلاع این میدان است. البته حالا دیگر این میدان با نام و تابلوی «بسیج» شناخته می‌شود و یکی از خیابان‌های منتهی به این میدان در راستای حرم مطهر است؛ به‌طوری‌که اگر وسط میدان بایستید، گنبد زرین امام رضا (ع) را خواهید دید. هتل‌های مرتفع معروف، بستنی‌فروشی شناخته شده که همیشه دارای صف فروش است، یک کله‌پزی خیلی قدیمی و مشهور، اداره برق مشهد و یک مسجد قدیمی، از مهم‌ترین نمادهای میدان برق یا همان بسیج مشهد است.

مسجد «صنعتگران» با درهای شیشه‌ای در نزدیکی میدان بسیج و ابتدای خیابان بهار در حاشیه پیاده‌رویی ساده اما نسبتا شلوغ واقع شده است که همیشه درِ آن باز است. وارد مسجد که می‌شوید، آنچه بیش از همه توجه شما را به سمت خودش جلب می‌کند، وجود قفسه‌های چوبی قدیمی گرداگرد مسجد است؛ گویی اصلا دیواری وجود ندارد و تا چشم کار می‌کند، کتاب است؛ به هر سو بنگرید، قفسه‌های چوبی کتاب را می‌بینید؛ به‌طوری‌که دیگر دیوارهای مسجد دیده نمی‌شود!

 کتاب باید در دست مردم باشد، نه در ویترین کتابخانه‌ها

خانم نظامی مسئول کتابخانه مسجد صنعتگران در خصوص شیوه متفاوت کتابداری می‌گوید: تفاوت این کتابخانه با دیگر کتابخانه‌ها در این است که هر کسی که وارد مسجد شود، می‌تواند بدون عضویت و پر کردن فُرم، کتابِ مورد علاقه خود را ببرد؛ حتی اگر کتاب را هم با خود نیاورد، مشکلی نیست فقط کتاب باید در گردش باشد.

او با بیان اینکه کتاب باید در دست مردم باشد نه در ویترین کتابخانه‌ها بیان می‌کند: حتی زائران و مسافرانی که به این مسجد می‌آیند، کتاب را به شهر خود می‌برند و تنها شرط ما این است که کتاب را پس از خواندن، برای مطالعه به دیگران بدهند.

خانم نظامی با اشاره به اینکه این مسجد 4 طبقه است و در هر طبقه دور تا دور مسجد قفسه‌های کتاب چیده شده است، می‌گوید: تعداد کتاب‌های کتابخانه مسجد صنعتگران بالغ بر 4 هزار جلد است. بخشی از کتاب‌ها را بانیان و خیّران خریداری می‌کنند و بخشی را مردم به عنوان هدیه می‌آورند.

وی با اشاره به اینکه در این مسجد کتاب‌هایی با موضوعات حوزوی، تاریخی، زندگینامه شهدا، قرآن و حدیث وجود دارد، بیان می‎کند: طرح‌های ترویج فرهنگ کتابخوانی مانند «طرح کیف کتاب» در جهت ترویج فعالیت کتابخوانی برای شاگردان و طلبه‌های این مسجد اجرا می‌شود؛ به این شکل که پوشه‌ای حاوی 5 کتاب در اختیار شاگردان و طلبه‌ها قرار می‌گیرد تا در هر مکانی که تردد دارند، اعم از نماز جمعه، دورهمی، پارک و مترو و... ابتدا توضیحی مختصر در مورد کتاب دهند و پس از جذب مخاطب، کتاب را به مردم هدیه دهند.

او در مورد کتاب‌های فراوانی که در گرداگرد دیوارهای داخلی مسجد و در قالب کتابخانه چیده شده‌اند نیز اینگونه می‌گوید: اگر ما چشم‌انداز مسجد تراز اسلامی را آیه «در آنجا نام خدا بسیار برده می‌شود» قرار بدهیم، باید به دنبال لوازم آن باشیم. یکی از اسباب این کار، یاد خداوند، فراهم کردن ابزار کسب اطلاعات و ترویج معارف دینی است. شک نداریم که کتاب، اولین، قدیمی‌ترین و پرمصرف‌ترین ابزار کسب اطلاعات است.

 آموزش کتاب‌ها در کنار پرورش اخلاق

مصطفی صنعتگران یکی از متولیان مسجد و به اصطلاح ناظم این مدرسه نیز می‌گوید: ایده اصلی طرح از پدرم بود که بالاخره پس از سال‌ها در قالب مسجد صنعتگران عملی شد. پدر و مادرهایی که دغدغه داشتند فرزندانشان در محیطی باشند که هم علم‌اندوزی کنند هم با مفاهیم مذهبی و مسجد مانوس شوند، مسجد صنعتگران را انتخاب کردند. این بچه‌ها دیگر به مدرسه نمی‌روند؛ به این معنی که روی نیمکت بنشینند؛ به جای آن به مسجد می‌آیند و مدل مکتب‌خانه‌های قدیم به صورت گرد روبه‌روی هم می‌نشینند.

وی با اشاره به دروسی که شاگردان در این مسجد آموزش می‌بینند، بیان می‌کند: مسجد صنعتگران از پیش دبستانی تا دبیرستان دانش‌آموز می‌گیرد و از الان به فکر تحصیلات دانشگاهی است. دروسی که بچه‌ها در این مسجد می‌خوانند فرقی با بقیه مدارس ندارد؛ مگر اینکه همان دروسی را که در مدارس می‌خوانند، در قالب مسجد می‌خوانند و در کنار آن یک سری مباحث مذهبی هم به آن‌ها آموزش داده می‌شود.

صنعتگران با بیان اینکه ما در اینجا صرفا حافظ قرآن تربیت نمی‌کنیم، می‌گوید: گرچه روخوانی قرآن را آموزش می‌دهیم‌، اما اصل بر تدبر و تفکر در قرآن است، علاوه بر قرآن و مفاهیم بحث‌های دیگری هم چون احکام، نهج‌البلاغه، ‌صحیفه سجادیه و کتب شهید مطهری نیز به بچه‌ها آموزش داده می‌شود.

وی در خصوص نحوه انتخاب این شیوه تعلیم در مسجد می‌گوید: سیستم آموزش و پرورش کشور ما وارداتی از کشورهای غربی و کهنه است امروز آن سیستم پاسخگوی نیاز میهن اسلامی ما نیست و بر همین اساس تصمیم گرفتیم مدرسه‌ای متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی ایجاد کنیم اساس کار ما در این مدرسه امور تربیتی و بر مبنای قرآن است.

او مربی‌‌محوری را از نکات بارز کار خود در این مدرسه ذکر کرده و می‌گوید: مربیان در این مدرسه انحصارا مربی قرآن نیستند بلکه مربی متربی در تمام امورند. حتی آموزش ریاضی فرد نیز بر عهده این مربی است. سیستم ما مربی‌محور است که یک مربی از ابتدای کار تا انتها با متربی همراه است. در این طرح، دانش‌آموزان دبیرستانی به عنوان همراه، ما را در آموزش دانش‌آموزان دوران دبستان همراهی می‌کنند‌.

این متولی مسجد با اشاره به تعلیم دروس اخلاقی در کنار دروس مدرسه بیان می‌کند: توجه به اخلاق اسلامی، احترام به پدر و مادر و ارتقای روحیه معنوی بچه‌‌ها از مهم‌ترین تمایزات این مدرسه با مدارس معمول است و همواره بین خانه و مدرسه ارتباطی عمیق و دوسویه برقرار است به گونه‌ای که والدین هر هفته یک روز به عنوان ناظم در مدرسه حضور می‌یابند و از روند تحصیلی دانش‌آموزان مطلع می‌شوند.

در مسجد صنعتگران نماز جماعت به دلیل استقبال مردمی و محدودیت مکان، در سه طبقه برگزار می‌شود، اینجا که وارد می‌شوید همه چیز متفاوت است از شیوه آموزش گرفته تا شیوه منحصر به فرد کتابداری؛ مسجدی مدرسه‌محور که ضمن آموزش دروس مدرسه، تعلیم قرآن و نهج البلاغه و دیگر آموزه‌های اسلامی را در صدر وظایف خود می‌داند، شاید شما هم مکتب‌‌خانه‌های قدیم و دانش‌آموزانی را که به صورت گرداگرد روبه‌روی هم بنشینند، فقط در فیلم‌ها دیده باشید؛ اما جالب است بدانید در این مسجد آموزش به شیوه مکتبی است. عضویت در این کتابخانه نه نیاز به مدارکی دارد و نه هزینه‌ای بابت امانت کتابخانه، اینجا فقط یک شرط اخلاقی دارد و آن هم گردش کتاب است.