تقویت ناوگان عمومی نسخه ترافیکی شهرها

90 درصد اقدامات شهرداری‌ها در حوزه حمل‌ونقل اشتباه است

امروز روند سریع توسعه شهرنشینی منجر به افزایش تقاضا برای زیرساخت‌هایی نظیر تأمین آب آشامیدنی، شبکه برق و ایجاد امکانات حمل‌ونقل و غیره شده است و عدم‌کفایت سیستم موجود یا مدیریت‌های موازی در بخش مدیریت ترافیک شهری موجب افزایش فاصله بین تقاضا و عرضه امکانات حمل‌ونقل شده است.

دراین‌بین پایداری تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، الگوهای استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی‌شود بلکه باید تغییراتی در نحوه تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلات حمل‌ونقل ایجاد شود.

در واقع حمل‌ونقل پایدار به این معناست که باید مشکل را به‌نحوی حل کنیم تا این بیماری مجدداً در سال‌های آتی عود نکند؛ یعنی باید الگویی را دنبال کنیم که بر اثر گسترش جمعیت و شهر و توسعه فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و غیره (که طبیعتاً از عوامل ترافیک‌زا هستند) شهر ما همچنان بدون بروز مشکل ترافیک، به نحو مطلوبی پاسخگوی جابه‌جایی‌های مسافر و بار باشد و با گسترش این فعالیت‌ها، سیستم حمل‌ونقل به مشکل برنخورد و پایدار باشد زیرا مدیریت پایدار حمل‌ونقل اثرات توسعه حمل‌ونقل را روی کارایی اقتصادی، موضوعات زیست‌محیطی، مصرف منابع، کاربری اراضی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد و به کاهش اثرات زیست‌محیطی، افزایش بازدهی سیستم حمل‌ونقل و بهبود وضعیت زندگی اجتماعی کمک می‌کند و هدف آن سیستم افزایش کارایی و جابه‌جایی کالاها، خدمات و افراد با حداقل مشکلات دسترسی است که بدون سازمان‌دهی مجدد استراتژی‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌ها قابل دستیابی نخواهد بود.

واقعیت این است که امروز در شهرهای ایران و به‌ویژه شهری همچون همدان وضعیت جابه‌جایی مردم نامطلوب است و بدون انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه، بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد شد به همین جهت طی سال‌های اخیر شهرها ناگزیر به حرکت به‌سوی مدیریت پایدار حمل‌ونقل هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی در شهرها باید مبانی و اصول حمل‌ونقل پایدار را به‌عنوان مرکز ثقل برنامه‌های آتی حمل‌ونقل مدنظر قرار دهند بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره از نظرات کارشناسی متخصص و کارشناس حوزه حمل‌ونقل و معاون وزیر راه و شهرسازی سابق در امور حمل‌ونقل گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهرداد تقی‌زاده با بیان اینکه متأسفانه بیش از 90 درصد اقداماتی که در حال حاضر از سوی شهرداری در خصوص حمل‌ونقل انجام می‌پذیرد در مسیر اشتباهی است، گفت: در نگرش جهانی به حوزه حمل‌ونقل چهار نسخه پیچیده شده که کشور ما هنوز در نسخه در حال درجا زدن است.

وی با تأکید براینکه «توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی» سیاستی است که بر مبنای آن بین الگوی توسعه شهر و الگوی توسعه شبکه حمل‌ونقل همگانی، هماهنگی وجود دارد تصریح کرد: هدف اصلی آن، کاهش وابستگی به خودروی شخصی و افزایش سهم حمل‌ونقل همگانی پایدار در سفرهای شهری و بین‌شهری است.

وی افزود: طبق این سیاست که بر ایجاد کاربری مختلط در فاصله پیاده‌روی از حمل‌ونقل همگانی تأکید دارد، طراحی، چیدمان و اختلاط کاربری‌ها با تأکید بر ایجاد محیط پیاده‌محور و تقویت استفاده از حمل‌ونقل همگانی مورد نظر است.

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل با تأکید براینکه متأسفانه در شهرهای ما هنوز افزایش خیابان، گسترش و تعریض معابر و افزایش تعداد پل‌ها و تقاطع‌ها مد نظر است تشریح کرد: این در حالی است که در تمام شهرهای دنیا این امر به اثبات رسیده است که هرچه به تعداد معابر بیفزاییم میزان تقاضای سفر با خودرو شخصی افزایش پیدا می‌کند.

تقی‌زاده ادامه داد: بنابراین منطبق با استاندارد‌های جهانی تنها راه‌حل پیش رو برای رهایی از مشکلات ترافیکی و مدیریت حوزه حمل‌ونقل پایدار در شهرها بهره‌مندی از حمل‌ونقل عمومی است.

وی با بیان اینکه زیرساخت حمل‌ونقل عمومی بنا به شرایط و موقعیت و سرانه جمعیتی هر شهر متفاوت است تشریح کرد: علاوه بر لزوم تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی پیش‌بینی محور‌ها و معابر برای پیاده‌روی و در واقع پیاده‌محور کردن شهرها یک ضرورت انکارناپذیر در دنیای امروز است که خوشبختانه این مهم تا حدودی در شهر همدان موفقیت‌آمیز بوده است.

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل با بیان اینکه امروزه در راستای توسعه پایدار گفتمان نوین مبتنی بر قابلیت دسترسی، توسعه حمل‌ونقل همگانی را محور توسعه شهری و منطقه‌ای قرار می‌دهد اذعان کرد: ازاین‌رو، دیری است که کارشناسان و متخصصان شهرهای مختلف جهان به‌دنبال آن هستند که با به‌کارگیری تدابیر کارآمد و چندوجهی، علاوه بر رفع مشکلات فعلی، از رشد معضلات حمل‌ونقلی در سطوح ناحیه‌ای، منطقه‌ای و شهری پیشگیری کنند و یا حداقل از سرعت آن بکاهند. ازاین‌رو مفاهیمی چون توسعه پایدار، توسعه حمل‌ونقل انسان‌محور و «توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی» در همین فضا شکل گرفته و توسعه یافته است.

تقی‌زاده تأکید کرد: شبکه‌های حمل‌ونقل از عوامل مهم و مؤثر بر پتانسیل توسعه مناطق شهری به شمار می‌روند؛ تغییر سامانه‌های حمل‌ونقل سنتی و احداث و استفاده از شبکه جدید حمل‌ونقل، توازن‌های مناطق در جذب توسعه را بر هم می‌زند و تأثیر شبکه قطار شهری بر پتانسیل توسعه شهری به‌صورت ایجاد گره‌های پیرامون ایستگاه‌ها است.

وی افزود: طبق استانداردهای جهانی در تعاریف پایداری شهر و پایدار بودن حمل‌ونقل به چند ویژگی اشاره شده که به‌طور کلی در سه‌شاخه قرار می‌گیرد تا بدانیم آیا زندگی در شهر به سمت پایداری منتهی می‌شود یا خیر! اگر وسایل حمل‌ونقل عمومی شهر همچون اتوبوس، قطار شهری، تراموا یا مونوریل برخوردار از سه ویژگی مهم داشتن هوای پاک، فضای آرام و بدون شکایت‌های ناشی از سروصدا همچنین ایمنی بالا باشد، به سمت پایداری حرکت شده است.

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل در پاسخ به این سؤال که اغلب مدیریت شهری به بهانه کمبود اعتبار از تقویت زیرساخت ناوگان حمل‌ونقل سرباز می‌زند با تأکید براینکه وقتی در شهرداری‌ها بحث از افزایش توان مالی می‌شود ذهن معمولاً به سمت تراکم‌فروشی که نتیجه آن شهر فروشی و عدول از طرح‌های بالادستی همچون طرح‌های تفضیلی، جامع و یا دریافت کمک از دولت و نیز دریافت عوارض می‌رود، تشریح کرد: این در حالی است که منابع مالی پنهان پایداری در اختیار شهرداری‌ها است که می‌توانند از آن برای تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقلی بهره ببرند بنابراین دریافت عوارض از مردم در شرایط اقتصادی فعلی و انتظار دریافت عوارض یقیناً امکان تأمین درآمد پایدار را رقم نخواهد زد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد زمانی می‌توانیم از مردم انتظار فرهنگ بالا داشته باشیم که در حوزه حمل‌ونقل دو نوع زیرساخت «مادی» و «معنوی» در شهر حاکم باشد، فرهنگ مادی شامل اتوبوس‌های استاندارد و ایستگاه‌های مطلوب و بدون مانع در شهر، سیستم حمل‌ونقل بدون نقص، مسیر هموار و راننده خوب است؛ فرهنگ معنوی شامل رعایت انضباط فردی توسط راننده و احترام گذاشتن به مسافران و خودداری از پرخاشگری است که لازمه آن تأمین بودن نیازهای راننده است علاوه بر این باید از طریق رسانه‌های عمومی آگاهی‌ها و آموزش‌های لازم قوانین و رفتار به مسافران در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی داده شود، حتی این اقدام را می‌توان با استقرار نیروهای مربوطه در ایستگاه‌های اتوبوس انجام داد.

نکته بعدی فرهنگ عمومی است، اینکه وقتی مسافر وارد اتوبوس شد بداند که جای بانوان باردار، افراد معلول یا ناتوان در اتوبوس کجاست؛ این مسائل را قوانین و رفتارها مشخص می‌کند. در کشورهای غربی دو صندلی اتوبوس برای افراد معلول در نظر گرفته می‌شود، در صورت استفاده افراد سالم، فرد جریمه خواهد شد یا در صورت پرداخت نکردن کرایه به‌شدت جریمه می‌شود.