کارشناس شهرسازی در گفت‌و‌گو با سپهرغرب درخصوص آشفتگی بصری نماهای شهری مطرح کرد:

ایجاد هویت جدید یا بازگشت به گذشته گزینه‌های روی میز

نمای شهری تأمین ‌کننده بخشی از فرهنگ شهر

امروزه یکی از معضلات بزرگ در بافت شهری نمای ساختمان‌های مختلف است. که در اکثر موارد با ترکیبات رنگی و مصالح نامناسب و ناهمگون الگوهای شهری ایجاد شده‌اند که این موضوع علاوه بر ایجاد دید نامناسب در سیمای شهری تأثیرات منفی بر ساکنان شهرها ایجاد می‌کند. نماهای شهری از هویت شهرشان حکایت نمی‌کنند. بلکه هر بنا حاوی پیامی زاییده روح معمار است که بدون توجه به هویت، باورها و فرهنگ‌های عمومی شهرشان بناها را طراحی کرده‌اند. نماسازی مرحله پایانی و یکی از مهم‌ترین عملیات بنایی در ساخت‌وساز است براین اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی را با کارشناس شهرسازی و نیز عضو نظام‌مهندسی ساختمان استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سید مهدی وفایی با بیان اینکه بخش عمده‌ای ‌از هویت شهری به معماری آن شهر بازمی‌گردد گفت: در واقع وقتی تاریخ و معماری شهر را کنار هم بگذاریم هویت شهر را ساخته‌ایم.

وی با تأکید براینکه بخش عمده‌ای از احساس تعلق که مردم و شهروندان به شهر و محله خود دارند برخاسته از شکل، شمایل، نمای شهر و محلات شهری است، اذعان کرد: در گذشته شکل و شمایل هر محله با توجه به قشر ساکن، اعتقادات، منش‌ها، آداب‌ورسوم و رفتار مردم شکل می‌گرفت.

وی با تأکید براینکه مردم در این محلات خانه‌های خود را به گونه‌ای می‌ساختند که غریبه‌ای وارد محل می‌شد به سهولت با توجه به نوع ساختمان و نمای آن‌ها می‌توانست تشخیص دهد که در کدام محله است تشریح کرد: متأسفانه امروز به دلایل مختلف (همچون صنعتی‌سازی، اختلاط فرهنگی در محلات، تغییر نگاه مردم به زندگی) شاهد تغییر این رویکرد در معماری شهرها هستیم.

این عضو نظام‌مهندسی ‌ساختمان استان همدان با بیان اینکه شکل و شمایل کوچه‌ها، نماها و ساختمانی شهر در گذشته به‌گونه‌ای بود که از شهر یک پانوراما ارائه می‌کرد ادامه داد: در حال حاضر این‌گونه نیست.

وفایی با تأکید براینکه به اعتقاد بنده در معماری و نمای شهر راهمان را گم کرده‌ایم عنوان کرد: در حال حاضر آنچه به‌عنوان نما در شهرها مشاهده می‌شود متأسفانه هیچ سنخیتی با اقلیم، فرهنگ، آداب‌ورسوم مردمان خود ندارد و درعین‌حال در برخی از مناطق شاهد کپی‌برداری ناشیانه از کشورهای غربی و یا شهرهای دیگر انجام می‌دهیم.

وی با اشاره به اینکه نمونه بارز این کپی‌برداری را می‌توان در تغییر ساخت‌وساز مناطق کویری مشاهده کرد گفت: در این‌گونه مناطق به لحاظ ساخت‌وساز در سال‌های نه‌چندان دور نشأت‌گرفته از نوع اقلیم، فرهنگ و آداب‌ورسوم متفاوت بود اما اگر امروز سری به کرمان و یا دیگر شهرهای کویری بزنید شاهد خانه‌های مشابه مناطق کوهستانی در آن خواهید بود.

این کارشناس شهرسازی با تأکید براینکه نمای ساختمان‌ها در واقع رفع‌کننده بخشی از نیاز فرهنگی شهرها در گذشته بود که به فراموشی سپرده شده است ابراز کرد: این امر نشان‌دهنده آن است که در معماری و نماسازی شهرهای امروز به اقلیم، فرهنگ و آداب‌ورسوم کمترین توجه را دارند.

وفایی با اشاره به اینکه نماهای شهری آثار روحی و روانی بسیاری را بر روی اهالی دارند، ابراز کرد: همان‌طور که پیشتر عنوان شد در گذشته در و دیوار، زوایا و نیز نمایی بیرونی ساختمان‌ها در محلات برای اهالی آشنا بود.

وی با تأکید براینکه این آشنایی و تعلق‌خاطر به محله آرامش خاطر بالایی به اهالی محلات در گذشته می‌داد که امروز ما از آن بی‌بهره‌ایم اذعان کرد: این مهم تا حدودی تضمین‌کننده ثبات روحی و روانی مردمانش بود.

این استاد شهرسازی با بیان اینکه درواقع نمای محلات در گذشته نقش آثار بصری برای آرامش روح مردم بازی می‌کردند،تشریح کرد: امروز دیگر این‌گونه نیست و در و دیوار برای اهالی جذابیت ندارد.

وفایی با بیان اینکه امروز آشنا نبودن نماها به‌نوعی ناامنی روحی و روانی را به اهالی در محلات تلقین می‌کند، اظهار کرد: درواقع بخش عمده‌ای از بیماری‌های روحی و روانی که در جامعه امروز حاکم است به این تغییر در ساختار شهری بازمی‌گردد.

وی در واکنش به این سؤال که در حال حاضر چاره کار از سوی مدیریت شهری چیست، خاطرنشان کرد: مدیران شهری در حال حاضر باید دو راهکار مشخص را پیگیری و یکی را به‌عنوان متناسب با ساختار شهری انتخاب کنند.

این عضو نظام‌مهندسی ‌ساختمان استان همدان با بیان اینکه در این باب مدیران به لحاظ نمای شهری یا باید به الگوی گذشته نماهای ساختمانی بازگشت داشته باشیم و یا باید برای محلات شهری یک هویت جدید بسازند که آن حس تعلق مردم به محله را برانگیزد، ابراز کرد: این هویت‌بخشی جدید باید به‌گونه‌ای باشد که مردم در محلات احساس آرامش کنند.

وفایی با تأکید براینکه دراین‌بین مدیریت شهری به تعبیر خاص شهردار و یا شورای شهر ملاک نیست بلکه کلیه دست‌اندرکاران و تأثیرگذاران در مدیریت شهری وظیفه‌‌مند هستند اظهار کرد: دراین‌بین مدیریت شهری نیازمند بهره‌مندی از تخصص شهرسازان و طراحان شهری است.

وی با تأکید براینکه متأسفانه در حال حاضر این سبک و سیاق در شهرها وجود ندارد و ما با اغتشاش بصری و به‌نوعی آشفتگی در نمای شهری مواجهیم، خاطرنشان کرد: به‌عنوان‌مثال در حال حاضر دریک نقطه از شهر در کنار معماری سنتی همزمان شاهد معماری مدرن با نمای سنگی و یا شیشه‌ای هستیم.

این استاد شهرسازی با اشاره به اینکه در حال حاضر در نمای شهری شهرها ضابطه‌ای وجود ندارد اذعان کرد: باز هم تأکید می‌کنم باید مدیران متولی از تخصص شهرسازان در این عرصه استفاده و برنامه‌های ارائه‌شده را به اجرا درآوردند زیرا بارها مشاهده می‌شود که از متخصص خواهان ارائه طرح و الگو می‌شوند اما علیرغم ارائه الگو شاهد اجرایی شدن این الگو نیستیم.

وفایی افزود: درواقع راهکار ارائه‌شده توسط متخصصان یا در قفسه کتابخانه‌ها و یا در کشوی مدیران مانده و اجرا نمی‌شوند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد با توجه به شرایط فعلی شهرها در حوزه اغتشاش بصری متخصصان و شهروندان معتقدند نمای سیمای شهر نیازمند بهسازی است، اما مسئله اصلی چگونگی برخورد با ابزارها و روش‌های مورد توافق و کارآمد است؛ بدین مفهوم که روش و بینشی که با درک واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی و شناخت مکانیزم‌های پیدا و پنهان شهر، زمینه‌ساز اقداماتی مؤثر در زمینه‌ی ارتقای کیفیت فضایی- کالبدی سیمای شهرها باشد و زمینه ارتباط تأثیرگذار و دوسویه مردم- به‌مثابه‌ صاحبان شهر و شهر را فراهم کند.

براین اساس به نظر می‌رسد در شرایط حاضر، اگر بتوان از وضع موجود و نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای آن درک صحیحی داشت، می‌توان چشم‌اندازی را در زمینه بهسازی سیمای شهر ترسیم کرد. (مصوبه شورای عالی شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری)، بی‌تردید انجام این مهم تنها با برهم نهادن همه‌ توان تخصصی و تجربه‌های عملی و علمی صاحب‌نظران شهری و امکانات و تجربیات مدیریتی و اجرایی مدیران شهرداری‌ها امکان‌پذیر است زیرا ناهمگونی در سیمای شهری، اغتشاش ذهنی و رفتاری شهروندان را موجب و فراگیری و گستردگی این پدیده گاه تا جایی است که هرج‌ومرج دیداری، عادی و به‌نوعی از سوی شهروندان و حتی سازندگان پذیرفته می‌شود که این مهم در حال حاضر به یکی از معضلات شهری در همدان بدل شده است حال آنکه در این باب در یک اقدام درست همان‌گونه که وفایی استاد شهرسازی عنوان کرد در بسیاری از نقاط به‌ویژه در شهرهای مهم و بزرگ برای ایجاد و حفظ همگونی سیمای شهری تلاش شده و در این زمینه مقررات دقیقی وضع می‌شود؛ مقرراتی که در کنار اعمال همگونی و همخوانی، اجباری در هم‌شکلی و همسانی ندارد و برای حفظ خلاقیت معماران شهری در کنار احساس تعلق و آرامش روحی انعطاف نیز دارد؛ بنابراین انتظار می‌رود این رویکرد از سوی مدیران شهری و متولیان این عرصه در همدان نیز در دستور کار قرار گیرد.