دغدغه‌مندانه و خلاقانه می‌توان بچه‌ها را کتابخوان کرد

افضل‌السادات حسینی، با ارائه تعریفی از «خلاقیت» گفت: 70سال پیش تصور می‌‌کردند خلاقیت فقط خاص نوابغ است و مخترعان و مکتشفان فقط نبوغ دارند؛ به همین دلیل نظریه نبوغ مشهور شد، اما به مرور این نگاه عوض شد و دیگر این نظریه جدی گرفته نمی‌شود.

وی افزود: اعتقاد داریم که خلاقیت موهبتی الهی است و خدا این ظرفیت را در میان همه مردم با هر سطح توانایی و جنس قرار داده است.

حسینی با بیان اینکه در نیمه دوم قرن بیستم توجه دنیا به موضوع خلاقیت جلب شد، عنوان کرد: از دهه 50 به بعد، در دانشگاه‌ها به‌صورت آکادمیک و در جامعه به‌صورت عملی، خلاقیت مورد توجه قرار گرفت. پژوهشگران و محققان نیز به امر پژوهش درباره خلاقیت به‌عنوان یک موضوع مهم پرداختند.

وی با اشاره به نقش مهم خلاقیت در زندگی افراد مختلف، توضیح داد: می‌توان گفت که زمینه همه پیشرفت‌ها و اتفاقات علمی و هنری اطراف انسان‌ها، یک نوع تفکر خلاق وجود دارد، امروز دنیا متوجه اهمیت خلاقیت شده است و با وجود صدها تعریف درباره این مفهوم، همه معتقدند خلاقیت امری نو است که باید به ارزش‌مندی و مفید بودن منجر شود.

 پیکره «خلاقیت» زخمی شده است

این پژوهشگر و نویسنده حوزه کودک یادآور شد: فردی خلاق است که ایده نو دارد و آن ایده‌ مفید واقع می‌شود؛ ایده همچنین نباید از جایی کپی‌ شده باشد. در جامعه ما طی دو دهه اخیر این موضوع اهمیت پیدا کرده است؛ اما متاسفانه بلبشوی علمی و عملی در زمینه خلاقیت وجود دارد.

حسینی ادامه داد: امروز پیکره خلاقیت زخمی شده است و بدون اینکه وارد بحث علمی و عملی آن شویم، به واسطه نیت‌ها و اهداف مختلف مثل اهداف تجاری، شاهد شکل‌گیری موسسه‌های تفکر خلاق هستیم.

وی درباره آسیب موسسه‌های تفکر خلاق توضیح داد: وقتی به برنامه‌‌های موسسه‌های تفکر خلاق، نگاه می‌کنیم می‌بینیم خلاقیت هیچ جایگاه پررنگی در آن ندارد و گاهی ضدخلاقیت هم عمل می‌شود.

حسینی با طرح این موضوع که ناشران نقش مهمی در آگاه‌سازی جامعه و والدین دارند، گفت: ناشران با چاپ کتاب‌های مناسب و کاربردی می‌توانند در راستای آگاهی‌سازی جامعه به‌صورت هدفمند عمل ‌‌کنند و مخاطب را متوجه این موضوع کنند که خلاقیت اهمیت ویژه‌ای دارد و باید به‌صورت دقیق و علمی به آن وارد شد.

 خلاقیت به زندگی ما گره خورده است

حسینی همچنین با بیان اینکه امروز هزاره‌سوم به نام هزاره خلاقیت نامگذاری شده است،‌ تاکید کرد: در جامعه ما تفکر خلاق کمتر شناخته شده است. بیش از دو دهه از عمر علمی خود را به این حوزه اختصاص داده‌ام، کارگاه‌های آموزشی برگزار کردم و کتاب نوشته‌ام.

وی با بیان اینکه خلاقیت به همه مسائل زندگی گره خورده است،‌ عنوان کرد: از هر موضوع ساده تا مسائل پیچیده علمی و تز دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری، همه نیازمند تفکر خلاق است تا به نواندیشی و ایده تازه در زندگی برسیم و به همین دلیل خلاقیت اهمیت ویژه‌ای دارد.

حسینی با اشاره به کتاب «خلاقیت آموزشی» که نگاشته است، گفت: به‌صورت مستقیم و هم با مطالعاتی که در جوامعی مانند ژاپن، ‌استرالیا و فنلاند داشتم متوجه شدم این کشورها رمزهایی برای موفقیت‌های ویژه دارند که اول از همه اهمیت ویژه به تعلیم و تربیت به‌عنوان اولویت اول جامعه است.

وی افزود: نکته دوم، چگونگی این آموزش‌ها است. در بازدیدهای زیادی که از ده‌ها مدرسه در ملبورن داشتم دیدم خلاقیت در همه کلاس‌ها وجود داشت و معلم و دانش‌آموز می‌دانستند مسیر به سمت رشد تفکر خلاق است.

حسینی با بیان اینکه از دو دهه قبل مباحث مختلفی درباره اهمیت پرورش خلاقیت در مدارس بیان کردم، گفت: اما این مسائل جدی گرفته نشدند، در حالی‌که معتقدم می‌توان با شاد کردن محیط مدرسه و رویکرد بازی‌محور به‌عنوان مبنای آموزش در مدارس،‌ زمینه‌ساز خلاقیت دانش‌آموزان و کودکان شد.

 نقش خانواده در پرورش خلاقیت کودکان

حسینی در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره لزوم اهمیت خلاقیت در خانواده‌ها سخن گفت و یادآور شد: در بحث پرورش خلاقیت، مبنا خانواده است، خانواده با نگاهی که به این موضوع دارد می‌تواند آینده کودک و نوجوان خود را به شکل‌های مختلف رقم بزند. اگر اولویت خانواده این باشد که کودک وارد مدرسه خاصی شود، در کنکور شرکت کند و به دانشگاه خاصی برود، اما عملا تلاشی برای خلاقیت کودک خود نکرده است.

وی افزود: به‌نظر من که سال‌ها تجربه در این حوزه دارم این کودک هرگز کودک خوشبخت و خوشحالی نیست زیرا در یک چارچوب از پیش تعیین شده حرکت کرده است، مبنای آموزش سیستم‌های آموزشی مختلف دنیا یادگیری برای زندگی کردن است، اما آیا آنچه در آموزش و پرورش می‌آموزیم یا آموزش در خانه‌ها، فرصتی برای زندگی کردن به بچه‌ها است؟

حسینی همچنین به بحث کودک مولد و کودک مقلد اشاره کرد و گفت: اگر دنبال کودک مولد هستیم و می‌خواهیم کودکمان در آینده زندگی خود از بُعد فردی یا اجتماعی انسان موثری در جامعه باشد باید نگاه ما به بحث خلاقیت ویژه باشد.

وی ادامه داد: همان‌طور که برای خانواده‌ها دغدغه سلامت جسمی کودک مطرح است، موضوع ذهن خلاق نیز باید دغدغه‌شان باشد اما خانواده‌ها در این زمینه آگاهی زیادی ندارند، زیرا خلاقیت یک موضوع تخصصی است.

 نقش کتاب در پرورش خلاقیت در کودکان

حسینی همچنین درباره اهمیت نقش کتاب، در حوزه پرورش خلاقیت، توضیح داد: من سال‌ها پیش در کنار کارهای علمی و تئوری فرصتی داشتم تا درباره بحث خلاقیت برای کودکان به‌عنوان سردبیر در یک مجله، مقاله بنویسم و تکنیک‌های خلاقیت را بیان کنم، سپس فرصتی پیش آمد تا همه آن‌ها را به یک مجموعه کتاب برای والدین، معلمان و کودکان منتشر کنم.

وی با بیان اینکه فکر می‌کنم خانواده‌ها به یک کتاب راهنما در حوزه پرورش خلاقیت نیاز دارند، تاکید کرد: این موضوع همچنان برای من باز است و با تمرکزی که روی معلم و فضای آموزشی داشتم و دارم به‌نظرم باید یک کتاب راهنما برای استفاده بهتر والدین نگاشته شود.

حسینی همچنین با طرح این موضوع که خلاقیت باید یک موضوع مهم برای والدین باشد، گفت: خانواده‌ها می‌توانند کمک متخصصان و کارشناسانی که در این حوزه فعال هستند خلاقیت فرزند خود را حتی از دوره نوزادی، کودکی و نوجوانی تقویت کنند.

وی با بیان اینکه از مسیر کتابخوانی می‌توان به تفکر خلاق کودک کمک کرد، گفت: من چند سال قبل کتاب «راهکارهای خلاقانه ترویج کتابخوانی» را نوشتم و در این اثر بیش از 50 روش برای ترویج کتابخوانی به شکل خلاقانه بیان کرده‌ام.

حسینی افزود: مسیر خوانش کتاب، گاهی می‌تواند خلاقانه شود تا لذت مطالعه برای کودک مانع کنار گذاشتن کتاب شود. اما این موضوع ابتدا باید به‌ دغدغه برای والدین تبدیل و به شکل اصولی اجرایی شود. به همین دلیل است که معتقدیم خانواده‌ها نقش مهمی در پرورش خلاقیت کودکان با استفاده از کتاب دارند.