سهم ناچیز ایران از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر

سپهرغرب، گروه کار و دانش: انرژی به‌ویژه نوع تجدیدپذیر آن، رکن اساسی پیشرفت و توسعه پایدار در تمام جنبه‌های مورد نظر هر کشوری است. محققان کشور وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر و تأثیر آن در توسعه کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را بررسی کرده و به سهم ناچیز ما از آن اشاره کرده‌اند.

طی دهه هفتاد میلادی، تکانه‌های نفتی همراه با رکود اقتصادی در غرب سبب شد تا نقش انرژی در تحولات اقتصادی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. انرژی به‌عنوان نیروی محرکه تولید، زیربنای اساسی فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی هر کشوری به شمار می‌رود. انرژی همواره نقش بسیار مهمی در زندگی انسان‌ها داشته و ازجمله عواملی است که رشد اقتصادی را امکان‌پذیر می‌کند. بخش قابل توجهی از انرژی مصرفی ما از منابع سوخت فسیلی مانند نفت، زغال‌سنگ و گاز طبیعی تأمین می‌شود، این در حالی است که میلیون‌ها سال زمان لازم است تا این منابع سوختی جایگزین شوند و بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود که در آینده‌ای نه‌چندان دور این منابع به پایان برسند.

به گفته متخصصان، با توجه به اهمیت چنین موضوعی، بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند تا با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید بتوانند از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، انرژی بادی، انرژی آب و حتی انرژی زمین‌گرمایی که در مقایسه با انرژی‌های فسیلی آلودگی زیست‌محیطی کمتری را برجا می‌گذارند، به‌عنوان منابعی برای تأمین انرژی مورد نیاز خود استفاده کنند. انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان انرژی‌های پاک و به‌دوراز آلودگی زیست‌محیطی می‌توانند در کاهش انتشار گازهای آلاینده همچون دی‌اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای نقش مهمی ایفا کنند.

در یک مطالعه علمی پژوهشی که در این رابطه توسط محققان دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه تهران انجام شده، تأثیر مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب منطقه موسوم به MENA که شامل خاور میانه و شمال آفریقا است، مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهشگران فوق در این پژوهش، از روش موسوم به مدل رگرسیون برداری برای بازه زمانی 1990 تا 2015 میلادی استفاده کرده‌اند.

نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که میزان انرژی‌های تولیدشده از منابع تجدیدپذیر بیشترین سهم را در توضیح تغییرات رشد اقتصادی کشورهای مورد مطالعه داشته و میزان توضیح‌دهندگی این متغیر در بلندمدت به 56 درصد رسیده است.

در این تحقیق، بررسی متوسط سهم مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر از کل انرژی‌ها در طول دوره زمانی مورد بررسی در کشورهای منطقه حاکی از این است که کشورهای پاکستان و عربستان با دارا بودن متوسط سهم 70 درصدی و 0.01 درصدی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان مصرف انرژی تجدیدپذیر را دارا هستند.

همچنین متوسط سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در این منطقه برابر با 10.36 درصد است و کشور ایران با داشتن سهم حدوداً یک درصدی در مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر، رتبه نهم را در اختیار دارد که به‌هیچ‌عنوان جایگاه مناسبی نیست.

در این خصوص، ساناز کریم پور، پژوهشگر اقتصاد انرژی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی و همکارانش اظهار داشته‌اند: «نتایج این تحقیق حاکی از تأثیر قابل توجه مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب منطقه منا بوده است. بنابراین برای دستیابی به سطح بالای تولید و رفاه اجتماعی، سیاست‌گذاری‌های مناسب در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری است».

به گفته آنان، «در این راستا اعطای مشوق‌های مالی، ایجاد بستر و شرایط مناسب جهت توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور و ایجاد صندوق حمایت مالی از انرژی تجدیدپذیر توسط دولت، می‌تواند راهگشا باشد».

طبق یافته‌های فوق، با توجه به این‌که مشکل اصلی فراروی توسعه و به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز بیشتر آن‌ها به سرمایه‌گذاری اولیه در مقایسه با سوخت‌های فسیلی است، بنابراین دولت‌ها می‌توانند با ایجاد زمینه برای همکاری و حمایت از سرمایه‌گذاران خصوصی بستر مناسب را برای توسعه این انرژی‌ها فراهم آورند.

کریم پور و همکارانش اعتقاد دارند، «به این منظور، حذف تدریجی یارانه انرژی‌های فسیلی و سوق دادن درآمدهای حاصل از آن به تأمین مالی پروژه‌های تولید و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، تشویق بخش خصوصی جهت سرمایه‌گذاری و همچنین تقویت همکاری‌های بین‌المللی جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر قابل توصیه خواهد بود».

این یافته‌ها را فصل‌نامه «پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران» وابسته به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر کرده است.