زنان مسلمان در آلمان، فشار زیادی را به خاطر حجاب تحمل می‌کنند

زنان مسلمان در معرفی اسلام به جامعه آلمان نقش مهمی ایفا می‌کنند. آن‌ها هر روز به دلیل پوشیدن روسری و اعتقاداتشان با تبعیض‌ها و رفتارهای نژادپرستانه روبه‌رو می‌شوند، اما باز هم در کنار مردان مسلمان تلاش می‌کنند تا چهره واقعی اسلام را به جامعه آلمان و اروپا نشان دهند. با این وجود، کمتر کسی به فعالیت آن‌ها در مساجد و جوامع اسلامی آلمان توجه می‌کند. سایت اسلامیک در این باره با دکتر عایشه آلمیلا آکچا، محقق حوزه اسلام‌شناسی و آینور هاندان یاسیچی، رئیس بخش زنان انجمن اسلامی ملی‌گوروش به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

  دکتر آکچا، شما در دوره دکترا، تحقیقاتی را درباره فعالیت مساجد در آلمان انجام دادید. این تحقیقات در چه زمینه‌ای بود؟

من می‌دانستم که زنان، نقش مهمی در جوامع اسلامی ایفا می‌کنند. با این وجود، هیچ مطالعات موثقی درباره فعالیت زنان در مساجد و جوامع اسلامی وجود نداشت. از این‌رو، من تلاش کردم تا فعالیت زنان در مساجد و جوامع اسلامی آلمان را مورد بررسی قرار دهم. از سوی دیگر، من می‌خواستم نشان دهم که مساجد به جز برگزاری نماز جمعه، فعالیت‌های دیگری نیز انجام می‌دهند. به طور مثال؛ ما در این تحقیقات، فعالیت مساجد در ماه رمضان را بررسی کردیم.، یا به این سوالات پاسخ دادیم که زنان چه نقشی در مساجد دارند و چگونه به تولید دانش در جوامع اسلامی کمک می‌کنند؟ در این راستا، من با اعضای بیش از 10 انجمن اسلامی، به گفت‌وگو پرداختم و تحقیقات میدانی فشرده‌ای انجام دادم.

  خانم یاسیچی، شما رئیس فعلی سازمان زنان ملی گوروش هستید. آیا می‌توانید در مورد فعالیت زنان در مساجد و سازمان‌های اسلامی برای ما توضیح دهید؟

درباره فعالیت زنان مسلمان در جامعه در قرآن، آیه‌های زیادی وجود دارد. خداوند در آیه 71 سوره توبه می‌فرماید: «مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند، خلق را به کار نیکو وادار و از کار زشت منع می‌کنند و نماز به پا می‌دارند و زکات می‌دهند و حکم خدا و رسول او را اطاعت می‌کنند.» بنابراین با توجه به دستورات دین اسلام مبنی بر مشارکت زنان در امور جامعه، در اواسط دهه 80 میلادی، فعالیت زنان در مساجد آلمان آغاز شد. البته در ابتدا، زنان در زمینه برگزاری مراسم و بازارهای خیریه، پختن غذا و خواندن گروهی قرآن فعالیت می‌کردند. به تدریج فعالیت‌ها گسترش پیدا کرد و مسئولیت‌های بیشتری به آن‌ها داده شد.

  دکتر آکچا، شما فعالیت زنان را در شرایط کنونی چه‌طور می‌بینید؟

امروزه، زنان مسلمان فعالیت‌های متنوعی در آلمان انجام می‌دهند. بسیاری از آن‌ها به عنوان کارکنان مساجد، مدیر، مسئول امور کودکان و نوجوانان و همچنین کارشناسان مذهبی در سازمان‌های اسلامی فعالیت دارند و در دوره‌ها و سمینارهای مختلف شرکت می‌کنند. زنان مسلمان در گردهمایی‌های متفاوتی حضور دارند و برخی از آن‌ها در حوزه مشاوره، مراقبت معنوی و دیدار از بیمار نیز فعال هستند. همچنین در دوران کرونا، آن‌ها از طریق اینترنت ارتباط خوبی با زنان و دختران جوان مسلمان برقرار کرده‌اند. در حالی که مساجد آلمان تا چند دهه پیش، تقریباً مردانه بودند، اما امروزه به مراکزی خانوادگی تبدیل شده‌اند که زنان بخشی جدایی‌ناپذیر از آن‌ها هستند.

  خانم یاسیچی، اکنون جایگاه زنان در مساجد آلمان کجاست؟

امروزه دیگر نمی‌توان مسجد را بدون تشکیلات زنان تصور کرد. زنان بخشی از ساختار مساجد را تشکیل می‌دهند. در واقع، تشکل‌های زنان به بخشی مهم و دائمی از مساجد تبدیل شده‌اند. جالب است بدانید؛ افرادی که در مساجد و انجمن‌های اسلامی فعالیت دارند، در زندگی شخصی خود نیز افراد پرتلاشی هستند. در میان آن‌ها، زنان خانه‌دار، کارمندان دولت، معلمان و … وجود دارند. آن‌ها در کنار کارهای روزمره خود، به‌صورت داوطلبانه برای آشنایی جامعه با اسلام واقعی تلاش می‌کنند.

  دکتر آکچا، زنان مسلمان در انجمن‌های اسلامی با چه مشکلات و کمبودهایی روبرو هستند؟

متأسفانه در بسیاری از مساجد آلمان، هنوز نمازخانه مخصوص زنان وجود ندارد و به همین‌دلیل زنان نمی‌توانند مانند مردان در هر ساعتی به آنجا بروند و باید در ساعت‌های خاص در مساجد حاضر شوند. در نتیجه، مردان بیش‌تر از زنان در مساجد فعالیت دارند. در برخی از مساجد نیز که اتاقی برای نمازخواندن زنان وجود دارد، امکانات آن بسیار محدود است. به طور مثال، اکثر اتاق‌ها وسایل گرمایشی ندارند و وسایلی مانند بلندگو در آن‌ها دیده نمی‌شود. از سوی دیگر، زنان در سخنرانی‌ها، سمینارها و کارگاه‌های آموزشی، فرصت پرسیدن سوالات خود را پیدا نمی‌کنند، چرا که تعداد کارشناسان زن در حوزه اسلام در آلمان بسیار کم است. همچنین در نمازهای جمعه و جشن‌های مذهبی نیز به دلیل نبودن فضا و امکانات، زنان از حضور در مساجد محروم هستند. علاوه بر این‌ها، زنان مسلمان در جامعه آلمان، فشار زیادی را به دلیل پوشیدن روسری و عقاید خود متحمل می‌شوند. در این میان، بسیاری از آن‌ها معتقدند که مساجد تنها مکانی است که باعث آرامش آن‌ها می‌شود. از این‌رو باید فضای لازم در مساجد برای زنان مهیا شود تا آن‌ها بتوانند با آرامش به راز و نیاز با خدا و ارتباط با یکدیگر بپردازند.

  خانم یاسیچی، به نظر شما چطور می‌توان با این مشکلات مقابله کرد؟

زنان مسلمان برای آنکه بتوانند فعالیت خود را گسترش دهند و مشکلات را برطرف کنند، باید به منابع مالی دسترسی داشته باشند. در حال‌حاضر، مدیران زن در انجمن‌های اسلامی، به دنبال راهی برای تأمین مخارج بخش زنان هستند. از سوی دیگر، من فکر می‌کنم که بسیاری از مشکلات ما، مربوط به عدم تبادل اطلاعات میان زنان و مردان است. البته با افزایش مدیران و کارمندان زن در انجمن‌های اسلامی، شرایط در مقایسه با گذشته بهتر شده است.

*دکتر آکچا در هیأت مدیره چند مسجد، مدیر زن وجود دارد؟

من هیچ آمار کاملی ندارم. در منطقه‌ای که من پژوهش خود را انجام دادم، زنانی بودند که به عضویت هیئت مدیره مساجد انتخاب شده بودند. با این حال، اکثر آن‌ها ترجیح می‌دادند که به کار عملی در داخل مسجد بپردازند.