فضاهای سبز شهری؛ راه گریزی از قرنطینه‌های کرونایی

در همان ابتدای شیوع ویروس کرونا مدیران در اغلب شهرهای دنیا وضعیت قرنطینه اعلام کردند و مانع از خروج مردم از خانه‌ها، جز برای امور ضروری شدند. در این بحبوحه، خشونت خانگی و حتی وقوع جرم در بسیاری از نقاط دنیا افزایش یافت که بسیاری از محققان علت این امر را به ماندن در خانه و اعمال فشار روانی بر مردم نسبت دادند. به تدریج، مقامات شهرهای مختلف به مردم اجازه دادند در فضاهای سبز حضور پیدا کنند که البته این کار نیز مستلزم رعایت قوانین ویژه‌ای نظیر استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی بود. ماندن در خانه و انزوای اجتماعی باعث شد مردم بیش از پیش قدردان فضاهای سبز باشند و آن‌ها را مکان‌هایی برای گریز از تنهایی‌ها، فشار روانی، خشونت خانگی و تنفس هوای پاک فرض کنند.

نخست وزیر بریتانیا پس از اعمال قرنطینه به مدت کوتاهی، حضور مردم در پارک‌ها را برای بهبود وضعیت روانی آن‌ها ضروری دانست و خواهان لغو بسته شدن فضاهای سبز به روی مردم شد. این در حالی بود که مردم به میزان 63 درصد کمتر از دوران ماقبل کرونا در پارک‌ها و فضاهای سبز حضور پیدا می‌کردند چرا که همچنان از لمس سطوح و ابتلاء به کرونا هراس داشتند.

گروهی از محققان اهل انگلستان به منظور بررسی تغییر نگرش مردم نسبت به فضاهای سبز، یک نظرسنجی آنلاین برگزار کردند و به تجزیه و تحلیل پاسخ‌های دو هزار و 252 شرکت‌کننده داوطلب در این زمینه پرداختند. در این تحقیق، فضای سبز به تمام مکان‌های بیرون از خانه، خواه بزرگ یا کوچک، شامل گیاهان، حیوانات و آب اشاره داشت که امکان نشستن را برای حتی یک نفر فراهم می‌آورد.

 کرونا شکاف میان مردم را عمیق‌تر کرد

نتیجه تحقیقات دانشمندان انگلیسی نشان داد که نابرابری مردم بریتانیا در دسترسی به فضاهای سبز و میزان بهره‌گیری از آن‌ها در سطح بسیار بالایی قرار دارد که دور کاری ناشی از کرونا، این شکاف را عمیق‌تر نیز کرد. از سوی دیگر، تنها 10 درصد کارگران غیر حرفه‌ای قادر به انجام دورکاری بودند حال این که بیش از 75 درصد افراد حرفه‌ای و مدیران برای همیشه به انجام امور کاری خود در منزل روی آوردند. در نتیجه گروه دوم، یعنی متخصصان و افراد ثروتمند بیش از سایرین می‌توانستند از فضاهای سبز در دوران کرونا بهره‌مند شوند حال آنکه، کارکنان معمولی به علت لزوم حضور در محل کار خود، حتی در دوران اوج شیوع بیماری کووید -19 از مزایای حضور در فضاهای سبز نظیر قدم زدن در زیر سایه درختان و تنفس هوای آزاد محروم ماندند.

اینکه افراد مرفه و متخصص طی دوران کرونا نسبت به کارکنان معمولی از فضاهای سبز بهره بیشتری می‌گرفتند به طبقه اجتماعی آن‌ها ربط زیادی نداشت بلکه به طراحی شهری نسبت داده شد. در واقع، مدیران اغلب شهرهای بریتانیایی تا قبل از شیوع کرونا، توجه خود را بر گسترش فضاهای سبز در مناطق غنی‌نشین معطوف می‌کردند و به همین دلیل، محله‌های شهری دیگر اغلب از داشتن فضاهای سبز هر چند کوچکی نیز محروم بودند. از آن‌جا که کارکنان سطح متوسط نیز اغلب در مناطق متوسط تا فقیر شهرها مشغول به کار هستند، طی دوران کرونا نه تنها باید در محل کار خود حضور پیدا می‌کردند، بلکه از دسترسی به فضاهای سبز نیز محروم بودند و همین امر باعث شد، اثرات کرونا نظیر فشار روانی بر آن‌ها بیشتر باشد و آسیب‌پذیرتر نیز عمل کنند. نتیجه گزارشات نشان داد که دو سوم ساکنان مناطق محروم و کارمندان سطح متوسط تا پایین بریتانیایی طی دوران کرونا از دسترسی به فضاهای سبز محروم بودند.

از سوی دیگر، مناطق محروم بریتانیایی حتی اگر از فضاهای سبز برخوردار باشد، اندازه و کیفیت آن‌ها به مراتب کمتر از سایر مناطق شهری است که همین امر، حضور مردم در این مکان‌ها را طی کرونا به تهدیدی جدی برای سلامت آن‌ها تبدیل می‌کرد. نتیجه نظرسنجی محققان انگلیسی نشان داد که بسیاری از مردم در نزدیکی محل زندگی خود به فضاهای سبز دسترسی دارند اما نبود امکانات کافی نظیر نیمکت‌هایی برای نشستن یا سرویس‌های بهداشتی مناسب و حتی نرخ بالای ارتکاب جرم مانع از حضور این افراد در فضاهای عمومی می‌شد.

 مزایای فضاهای سبز در دوران قرنطینه

بدیهی است که حضور در فضاهای سبز اثرات مثبت بیشماری بر سلامت جسمی و روانی مردم به جای می‌گذارد. امروزه بسیاری از متخصصان سلامت در گوشه و کنار دنیا، قدم زدن در جنگل‌ها، آبتنی و حمام آفتاب را درمان بسیاری از دردها می‌دانند و آن را به عنوان نسخه برای بیماران خود تجویز می‌کنند.

طی دوران کرونا خشونت‌های خانگی، جرایم عمومی و حتی قصد خودکشی در میان مردم بریتانیا به طور قابل توجهی افزایش یافت که بسیاری از محققان علت این امر را به انزوای اجتماعی و دوری طلبیدن شهروندان از فضاهای سبز نسبت دادند.

این در حالی بود که 65 درصد افرادی که بیش از گذشته در فضاهای سبز حضور پیدا می‌کردند از بهبود سلامت روانی و جسمی خود در مقایسه با دوران ماقبل کرونا خبر دادند. در واقع، بسیاری از این افراد، سپری کردن ساعاتی از روز در فضاهای سبز را طی کرونا، راه گریزی از فشارهای روانی ناشی از بیماری می‌دانستند که حتی سلامت را بیش از گذشته برای آن‌ها به ارمغان آورده بود.

یافته‌های فوق بر اهمیت وجود پارک‌ها و فضاهای عمومی در شهرها تاکید می‌کند و مدیران را به اصلاح طراحی‌های شهری برای مقابله هر چه موفق‌تر با پاندمی‌های احتمالی آینده سوق می‌دهد.