طرح مصوب مرکز محله، باری سنگین بر دوش کبابیان

طرح ارائه‌شده کارشناسی نیست

محله‌های شهری را می‌توان کوچک‌ترین واحدهای کالبدی و اجتماعی و حتی قومی در بدنه سنتی شهرها به شمار آورد؛ محله‌ها فارغ از معنای لغوی مرزبندی فیزیکی مشخص ندارند اما از نظر عملکردی و مشارکت در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی شهرها، محدوده آن‌ها، حداقل برای ساکنان هر محله مشخص بوده و هستند به دیگر سخن جدای از هرگونه ضوابط مرزبندی میان محله‌ها، توجه به اهمیت این نوع مفهوم، به‌ویژه در دوره شتابان شهرنشینی و گسستگی نظام تعاملی بین اجزای بدنه شهرها، از دید مدیریت شهری و باززنده‌سازی قدرت عملکردی محله‌ها شایان توجه زیادی است.

در واقع محله، نشانه‌ای آشنا برای همه شهروندان است، چراکه با آن احساس نزدیکی می‌کنند، به دیگر سخن از گذشته‌های دور محله‌های شهرها در شکل‌دهی و سازمان‌دهی امور شهری جایگاهی ویژه داشتند و هر محله با ارائه خدمات روزمره مورد نیاز خود و با ایجاد نمادهای محله‌ای و ویژگی‌های خاص موجب می‌شد ساکنان آن نوعی احساس تعلق و نوعی هویت داشته باشند تا جایی که هر شهروند با محله‌ای که در آن می‌زیسته شناخته می‌شد.

محله کبابیان در شهر همدان یکی از محلات مهم که تا چندی پیش هویت تاریخی خود را حفظ کرده بود نمونه‌‌ای از این محلات است اما متأسفانه در سال 96 شهرداری در یک اقدام عجیب دست به تخریب کالبد تاریخی این محله زده و تعدادی از خانه‌های تاریخی را تخریب کرد و دراین‌بین مجبور شد در واکنش به انتقاد افکار عمومی وعده ساخت یک مجموعه سنتی را به‌صورت جایگزین در مرکز این محله بدهد اما امروز با گذشته بیش از سه سال از این اتفاق شاهد هیچ‌گونه تغییر در نقطه تخریب‌شده نبودیم. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌و‌گویی را با احسان صباغ؛ سرپرست سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری همدان و حسن سجادزاده؛ استادیار طراحی شهری گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سرپرست سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری همدان با بیان اینکه طرح اجرای یک مجموعه سنتی برای محله کبابیان آماده و مصوب شده است گفت: در حال حاضر در حال انعقاد پیمان با پیمانکار هستیم.

احسان صباغ با اشاره به اینکه در این طرح، یک مرکز محله با اقامتگاه‌های سنتی و درعین‌حال با در نظر گرفتن نیاز پارکینگ این مجموعه ایجاد خواهد شد، تصریح کرد: وسعت مجموعه به‌صورت تقریبی 10 هزار مترمربع است که در چهار طبقه به‌صورت دوطبقه منفی پارکینگ و دو طبقه بالاتر از سطح زمین ساخته می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه این طرح در راستای صیانت از خط ارتفاع مناطق واجد ارزش به نحوی که عنوان شده (دو طبقه زیر و دو طبقه روی زمین) اجرا می‌شود تشریح کرد: به‌محض انعقاد قرارداد با پیمانکار منتخب در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به آغاز عملیات اجرایی اقدام خواهیم کرد.

سرپرست سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری همدان با تأکید بر اینکه در راستای ارائه خدمت به شهروندان فهیم همدانی در صدد هستیم به‌محض انعقاد پیمان مجموعه تعریف‌شده را در زمان تعریف‌شده در قرارداد به اتمام برسانیم ابراز کرد: به احتمال قوی مهلت تعریف شده 36 ماه خواهد بود.

صباغ با تأکید بر اینکه معماری این مجموعه کاملاً سنتی و برگرفته از سبک و سیاق معماری محله و منطقه خواهد بود خاطرنشان کرد: هدف تعریف شده علاوه بر احیای بافت تاریخی و معماری گذشته برطرف کردن نیاز روز شهروندان این محله بر اساس نیاز روز است.

وی با تأکید بر اینکه احیای محله کبابیان در بعد فرهنگی از دیگر اهداف تعریف‌شده از سوی این سازمان است خاطرنشان کرد: درواقع علاوه بر احیای معماری گذشته ما برای نخستین‌بار به‌دنبال احیای کارکردهای محله علاوه بر مباحث فنی، مهندسی و معماری هستیم.

وی با تأکید بر اینکه در اجرای این پروژه از مشارکت بخش خصوصی استفاده نخواهد شد بلکه به‌صورت پیمانکاری توسط شهرداری به اجرا درمی‌آید گفت: 100 درصد مجموعه پس از احداث در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت.

استادیار گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز با بیان اینکه بحث بازآفرینی محله کبابیان همدان طولانی است زیرا از سال 92 این بحث آغاز و تاکنون نیز ادامه داشته و دارد گفت: تأسف‌بارتر اینکه هنوز هم به آن سرانجام مطلوب نرسیده است.

حسن سجادزاده با تأکید بر اینکه قصه این بحث وقتی تأسف‌بارتر شد که چهار سال پیش شهرداری در یک اقدام عجیب نسبت به تخریب خانه‌های زیبای محله اقدام کرد و بعد از واکنش گروه‌های مردمی به ین اقدام وعده جبران مافات داد، افزود: براین اساس در یک فرایند طولانی و درعین‌حال بدون دخیل کردن نظر مشاوران بازآفرینی محلات همدان خود وارد عمل شد.

وی افزود: براین اساس یک مجموعه طراحی و ما نیز در چند جلسه نظرات خود را در خصوص این طرح ارائه دادیم به‌طوری‌که این طرح نتوانست مصوبه کمیته‌ها و کمیسیون‌های شورا را دریافت کند یعنی طرحی نبود که مطلوب محله مورد نظر باشد.

این استادیار دانشگاه با اشاره به اینکه گویا قرار است با اصرار، این طرح در محله کبابیان به اجرا درآید افزود: به دلایل ناکارآمد بودن طرح ارائه‌شده، این طرح به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند جایگزین آن آثار فاخر تخریب شده باشد، درواقع سنخیتی با فضا و خانه‌های فاخر محله ندارد.

سجادزاده با اشاره به اینکه مهم‌ترین دلیل را می‌توان سنگین بودن طرح مذکور دانست، تشریح کرد: درواقع یک نوع نمایش کاریکاتوری از مجموعه معماری همدان است که یقیناً از مشارکت و استقبال مردمی پایینی برخوردار خواهد بود.

وی افزود: ما به‌دنبال طرحی بودیم که یا بر اساس ساختار و مورفولوژی قدیمی موجود در فضا قبل از تخریب همخوانی داشته باشد و یا یک طرح شفاف، سبک، سیال و مردمی در محله اجرا شود اما متأسفانه طرح ارائه شده به‌قدری قدرتمند و درشت است که در برابر تمام آثار و خانه‌های موجود فعلی و مرکز محله قد علم کرده است؛ این محله به طرحی نیاز دارد که متواضعانه در برابر خانه‌ها و مرکز محله موجود قرار گیرد.

این استادیار شهرسازی با تأکید بر اینکه طرح موجود در مقابل هویت این محله یعنی خانه‌های ستاری و میرابیان، حمام قدیمی و بازارچه قدیمی قلدری می‌کند و در واقع بافت محله را تحت شعاع خود قرار خواهد داد بیان کرد: درواقع اصلی‌ترین ایراد وارده از سوی شورای قبل همین است که این طرح فرزند ناخلفی خواهد شد برای آنچه در محله از دست داده‌ایم.

سجادزاده افزود: با این تفاسیر اگر قرار باشد چنین طرحی در محله اجرا شود بهتر است که کاری انجام نشود.

وی با اشاره به اینکه علیرغم توصیه‌هایی که داشتیم مدیریت شهری همچون دیگر طرح‌ها خودمختار عمل می‌کند ابراز کرد: به نظر بنده اگر این طرح در دستگاه‌های بالادستی (شورای عالی معماری و شهرسازی این سازمان) همچون سازمان میراث فرهنگی مورد رصد قرار گیرد یقیناً مورد قبول واقع نخواهد شد.

این استادیار دانشگاه با تأکید بر اینکه یقیناً با توجه به گستردگی کار سالیان سال اجرای این طرح به طول بینجامد اذعان کرد: چگونه ممکن است پروژه‌ای که سال‌ها طراحی آن کار برده در وسعت چند هزار متری طی 36 ماه به اجرا درآید.

سجادزاده ادامه داد: به نظر بنده شهرداری به جای اجرای چنین طرح ثقیلی نسبت به دیگر اولویت‌های عمرانی شهری اقدام کند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد باید خطاب به مدیران شهری همدان گفت محلات قدیمی در هر شهری، نماد هویت فرهنگی و تاریخی مردم آن شهر است، بنابراین باید این محلات را از تخریب حفظ کرد و سعی در احیا و بازسازی آن داشت دراین‌بین شهر همدان با داشتن پیشینه‌ای چندین هزار ساله دارای محلات قدیمی و بناهای تاریخی ارزشمند است که متأسفانه به‌مرور زمان و تغییر بافت شهری بسیاری از این محلات از بین رفتند و تنها چند محله هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده‌اند این در حالی است که «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعتبار خود را مدیون پیشینه تاریخی و تمدن پر فراز و نشیبش می‌داند، محلات قدیمی آن یکی از نمادهای هویت فرهنگی و تاریخی مردم شهر است، اما چقدر از این هویت نگهداری کردیم؟ چند محله هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده‌ است؟ زندگی در چند کوی و برزن شهر جریان دارد؟ آیا هنوز هم چمنِ محله‌ها به راه است و اهالی محل عصرهای تابستان خنکای چشمه و جوی وسط چمن را حس می‌کنند؟ سؤال بعدی اینکه چرا شهرداری باید خود اقدام به تخریب خانه‌ها واجد ارزش همچون اتفاقی که در چمن کبابیان شاهد آن بودیم بکند بعد به‌دنبال راه علاج بوده و طرح غیر کارشناسی معدود هویت موجود در محله را نیز زیر سؤال ببرد؟ البته دراین‌بین باید این سؤال را میراث فرهنگی پرسید چرا پسوند میراث را یدک می‌کشد وقتی که حتی توان پاسداشت و صیانت از چند خانه میراثی و قدیمی را ندارد و شهرداری و یا هر شخص ثالثی هر وقت که بخواهد می‌توان با لودر روی تاریخ شهر همدان تاخت و تاز کند.