خطر تهـــدید خانــــواده

مدتی است موضوع چندهمسری، دوباره بر سر زبان‌ها افتاده؛ شاید از وقتی پوستر کارگاه آموزش چندهمسری در شبکه‌‌های اجتماعی دست به دست شد و یکی از نمایندگان مجلس هم درباره این موضوع حرف زد که به مذاق بسیاری از افراد جامعه خوش نیامد.

اما واقعا این ماجرا قرار است تا کی موضوعی برای دعوای موافقان و مخالفان باشد، آن هم در شرایطی که حتی رهبر انقلاب هم آن را نکوهش کرده‌اند و جمله معروف‌شان «خدا یکی و محبت یکی و یار یکی» الگویی برای همه افراد جامعه‌است.

به همین بهانه با حجت‌الاسلام محمدرضا جوان‌ آراسته، روحانی جوان و خوشفکر همکلام شدیم و موضوع چندهمسری را از منظر دین بررسی کردیم؛ گفت‌وگویی که درنهایت به یک عبارت اساسی ختم شد: «اساسا در بستر فرهنگی ایران1400، مطرح کردن، موج راه انداختن و علنی کردن و استفاده از این امکان، آسیب‌زاست و بیان‌کنندگان این کلام متوجه نمی‌شوند چه بار سنگینی روی دوش‌شان خواهد بود.»

 دین اجازه داده است؟

حاج‌آقا جوان‌آراسته به‌شدت سعی دارد از هیچ طرف نیفتد و انصاف را رعایت کند. برای همین هم لازم است در چنین مباحثی، یک موضوع را روشن کنیم:« این‌که آیا واقعا دین اجازه و امکان چندهمسری را داده است یا خیر؟ روشن است ادبیات دینی و دستورات دینی اجازه و امکان چندهمسری را داده است.» اما نکته مهم این است که امکان و اجازه به معنی این نیست که بروید و انجامش بدهید.

او ادامه می‌دهد: «‌امکان به این معناست که در یک زمان و مکانی، چالشی پیش می‌آید که شما از این تبصره دینی می‌توانی برای حل آن چالش استفاده کنی.»

پس فراموش نکنید هر امکانی، به معنی انجام نیست بلکه نیاز به شرایط خاص دارد:« در واقع اگر با زاویه انصاف، ادبیات دین را نگاه کنید، خیلی از دستورات دینی، معنای واقعی خودش را پیدا می‌کند.»

 اهمیت خانواده

شما خانواده را به عنوان یک واحد فوق‌العاده مهم در زندگی از نگاه دین در نظر بگیرید:« کنار هم قرار دادن احکام راجع به زنان، مردان، واجب بودن برخی مسائل و... نشان می‌دهد همه این احکام در جهت حفظ خانواده است.» حاج آقا جوان آراسته معتقد است اگر دوربین را بالا بیاوریم و از بالا به سیستمی که مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهاست نگاه کنیم می‌بینیم همه اینها شبکه‌ای هستند که برای هدف روشنی که حمایت از خانواده است، تشکیل شده‌اند:« انبوهی از روایات داریم که پدر و مادرها را تشویق به تسهیل ازدواج می‌کندو این یعنی حمایت از بنیان خانواده. » حتی از نظر او، مساله حجاب هم در چارچوب خانواده کاربرد دارد:« پس تا اینجا بر کسی پوشیده نیست که مفهوم خانواده، مفهوم بسیار با اهمیتی از منظر دینی است.»

 تشخیص رفتارهای دینی و غیردینی

حاج‌آقا جوان‌آراسته در ادامه به چندهمسری پرداخت که از نظر او، رفتاری کاملا غیردینی است:« در واقع هر رفتار انسان که خدشه‌ای به هسته خانواده وارد کند، به‌وضوح یک رفتار غیردینی است.»

او مثال می‌زند ادبیات و نوع صحبت کردن زن و شوهر اگر خدشه‌ای به خانواده وارد کند، رفتار غیردینی محسوب می‌شود و همین ادبیات اگر خانواده را محکم‌تر کند، رفتاری دینی خواهد بود: «‌در واقع یک رفتار می‌تواند دو نتیجه در پی داشته باشد که نوع دینی یا غیردینی آن را مشخص می‌کند.» حتی انتخاب شغلی(اگر اجبار و ناچارا نباشد) که به خانواده ضربه می‌زند ولو پول بیشتری هم دارد، انتخابی در تضاد با دین است و آن انتخاب شغلی که باعث تحکیم خانواده می‌شود، انتخابی دینی است:« حالا همین موضوع را به همان امکان و اجازه چندهمسری که در قرآن به اشاره شده، بسط‌ دهید. اگر به چارچوب خانواده و حس اعضای خانواده ضربه بزند، رفتاری غیردینی خواهد بود.» در ضمن فراموش نکنیم سوء استفاده از هر امکانی، خطاست.

 چندهمسری، آسیب‌زاست یا نه؟

«در شرایط معمول بله ولی اگر این امکان همواره آسیب‌زا بود، اصلا به عنوان یک امکان در دین مطرح نمی‌شد؛ پس حتما مواقعی وجود دارد که اگر کسی از این امکان استفاده کند، می‌تواند حتی به خانواده کمک هم بکند.» ممکن است در حال حاضر، مصادیق خاصی به ذهن ما نرسد که بسیار طبیعی است:« چرا که بیشتر چندهمسری‌هایی که ما شاهد آن هستیم، آسیب‌زاست چرا که در بافت سنتی و فرهنگی ایران، غالب مصادیق، مصادیق آسیب‌زاست.» شاید چون غالبا استفاده از این فرصت در فرهنگ امروز جامعه ما، برای هوس یا تنوع‌طلبی است که هردوی اینها در ادبیات دینی مذموم است: «‌اگر کسی در ارتباط با همسر خودش تنوع‌طلب باشد، دین این اجازه را به او نمی‌دهد.» در واقع حاج‌آقا معتقد است ما این بخش‌های دین را نادیده می‌گیریم و نگاه‌مان تنها روی دو خط از گزاره‌های دینی تمرکز می‌کند و هدف مجموعه توصیه‌های دین که حمایت از خانواده است را فراموش می‌کنیم.

 عدالت به چه معناست؟

جمله‌ای درباره موضوع چندهمسری خیلی معروف است که دین می‌گوید اگر می‌توانی عدالت را میان همسران برقرار کنی، می‌توانی همسر دوم بگیری: «‌در واقع این تنها شرطی نیست که یک مرد می‌تواند همسر دوم بگیرد؛ چرا که یکی از مصادیق عدالت، ضربه نزدن به روحیه و احساسات و عواطف همسر و خانواده است.» و عدالت را زیر پا گذاشته است که اگر اتفاق بیفتد، باعث برداشته شدن این امکان است و حتی آن را به حرام تبدیل می‌کند. این یک اجازه کلی است که شامل حال فردی می‌شود و فرد دیگر نمی‌شود:« یعنی چه؟ بافت فرهنگی آدم‌ها، منطق، روحیات و دیگر خصلت آدم‌ها، در این‌که مشخص کند این کار آسیب‌زاست یا نه تاثیر دارد. مثلا در همین ایران خودمان، در برخی قسمت‌های کشور، اگر به سمت مناطق جنوبی برویم، می‌بینیم باتوجه به بافت فرهنگی، امکان چندهمسری وجود دارد با تاکید بر این‌که در مواردی خاص و محدود، ممکن است آسیب‌زا نباشد و خانواده را تهدید نمی‌کند.» پس اولین سوال برای این امکان، این است که آیا خانواده را زیر سوال می‌برد و آن را تهدید می‌کند یا خیر که در بیشتر مواقع پاسخش، بله است.