گردِ زباله‌گردی بر پیکر شهر

مخلوط شدن زباله‌های قابل بازیافت و غیرقابل بازیافت در مبدأ، یکی از عواملی است که انگیزه زباله‌گردی و جمع‌آوری مورد نیاز بازیافت را در برخی افراد ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر مهاجرت‌ها و حاشیه‌نشینی از روستاها به شهرها به‌ویژه مراکز استان‌ها، این پدیده را که می‌توان در دسته شغل‌های کاذب دسته‌بندی کرد تشدید کرده است در حالی که روی آورندگان به آن نه نیاز به تخصص و نه سرمایه چندانی دارند اما با وجود آنکه ممکن است وجهه اجتماعی آن‌ها مخدوش شود، به‌راحتی درآمد کسب می‌کنند.

پدیده زباله‌گردی امروزه در شهرها به یک معضل اجتماعی و چالش بهداشتی تبدیل شده است که علاوه بر مخدوش کردن سیمای شهر، بهداشت عمومی را نیز دچار مشکلات عدیده کرده است. از طرفی نبود فرهنگ‌سازی در خصوص تفکیک زباله و همچنین نبود سازوکار مناسب برای جمع‌آوری پسماندهای تفکیک شده، به پدیده زباله‌گردی دامن زده است.

دکترای برنامه‌ریزی شهری و استاد دانشگاه در این زمینه منشأ زباله‌گردی را به اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور ربط می‌دهد و می‌گوید: اوضاع اقتصادی کشور هم‌اکنون به گونه‌ای است که بخش‌ها و دهک‌هایی از جامعه عملاً قادر به اشتغال در بخش رسمی و تولیدی نیستند و به همین دلیل پدیده زباله‌گردی اتفاق می‌افتد.

سلیمان میرزاپور، تأکید کرد: از دیگر دلایل گسترش این پدیده می‌توان به اعتیاد اشاره کرد. بخشی از شهروندان معتاد مجبورند غذای مورد نیاز خود را از داخل سطل زباله پیدا کنند اما باید پذیرفت که تنها معتادان نیستند که روزی خود در سطل‌های زباله جست‌وجو می‌کنند بلکه افرادی هم هستند که نان‌آور خانواده بوده و به سبب مشقت‌های زندگی ناچارند به این شکل روزی خود را به دست آورند.

وی خاطرنشان کرد: به دلایل جامعه‌شناختی، برخی افراد مجبورند علی‌رغم نگاه‌های بدی که متوجه این کار است، با زیر سؤال رفتن شأن خود و برچسب‌هایی که به آن‌ها زده می‌شود به زباله‌گردی روی آورند.

این دکترای برنامه‌ریزی شهری در پاسخ به این سؤال که راهکار کاهش زباله‌گردی چیست، گفت: راهکار اصلی، کارهای بنیادی، ساختاری و اصولی است چون این موضوع یک مسئله ساختاری بوده و بخش زیادی از آن جدای از آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، عوامل اقتصادی و نبود دسترسی به شغل و درآمد مناسب است که این افراد را وادار به زباله‌گردی می‌کند.

  رونق اشتغال مسیر مستقیم مقابله با زباله‌گردی

میرزاپور تنها راه حذف زباله‌گردی را ایجاد اشتغال و کاهش جمعیت معتادان دانست و افزود: تحقق این امر نیاز به انجام اقدامات اقتصادی و اجتماعی دارد و لازم است تمام دستگاه‌های مرتبط با حوزه آسیب‌های اجتماعی به‌طور هماهنگ به آن بپردازند تا به تدریج، پدیده زباله‌گردی از شهرها رخت بربندد.

وی درباره راهکارهای کاهش زباله‌گردی ادامه داد: پدیده زباله‌گردی به دلیل مسائل اقتصادی کشور به وجود آمده است و تا زمان بهبود اوضاع اقتصادی، این تبعات نیز وجود خواهد داشت، چون زباله‌گردها نمی‌توانند جذب اقتصاد رسمی کشور شوند و بسترهای شغلی و اقتصادی مناسب برای آن‌ها وجود ندارد.

وی تصریح کرد: در شرایطی که معضلات اقتصادی فراوان گریبان شهرهای کشور را گرفته است، افراد به دلیل آنکه نمی‌توانند جذب اشتغال مولد شوند به ناچار روی به زباله‌گردی آورده‌اند. با این شرایط می‌توان پیش‌بینی کرد که بخش‌های دیگری از جامعه نیز در سال‌های آینده به این جمعیت اضافه می‌شود، به این سبب از هم‌اکنون باید اقدامات پیشگیرانه برای کنترل افزایش تعداد زباله‌گردها در تصمیم‌سازی خرد و کلان مورد توجه باشد.

  سطل‌های زباله کفاف زباله‌گردها را نمی‌دهد

این دکترای برنامه‌ریزی شهری اضافه کرد: هم‌اکنون نیز سطل‌های زباله کنونی در بسیاری شهرها، کفاف زباله‌گردها را نمی‌دهد و به دلیل اینکه زباله‌های بازیافتی، اغلب توسط زباله‌گردها جمع‌آوری شده است، عملاً زباله‌ای باقی نمی‌ماند که بتواند توسط پیمانکار و یا سازمان پسماند، جمع‌آوری و بازیافت شود بنابراین راهکار اصولی کاهش زباله‌گردی، از طریق انجام اقدامات اجتماعی و اقتصادی یعنی ایجاد اشتغال و کاهش اعتیاد و دیگر مسائل اجتماعی است.

میرزاپور اظهار کرد: در صورت تفکیک زباله در مبدأ و تحویل مستقیم زباله‌های بازیافتی به شرکت یا سازمان مسئول پسماند، عملاً چیزی در سطل‌ها برای زباله‌گردها وجود نخواهد داشت. هم‌اکنون شرکت‌های زیادی ازجمله سازمان پسماند در شهرداری‌ها، به تفکیک زباله‌ها روی آورده‌اند.

وی گفت: در بسیاری از کشورها زباله‌های مختلف را تفکیک می‌کنند و از نظر اقتصادی این کار منافعی برای شهرداری‌ها ایجاد کرده است؛ لذا بسیاری از شهرها نیز به‌منظور تفکیک، سطل‌های زباله مخصوص این امر را در اغلب محلات مستقر کرده‌اند.

این کارشناس برنامه‌ریزی شهری تصریح کرد: تأکید بر مدیریت زباله‌گردی به این سبب است که با این شرایط و در صورتی که تفکیک زباله به‌طور جدی دنبال نشود علاوه بر بروز مسائل بهداشتی و زیست‌محیطی، برای پیمانکار پسماند هم جمع‌آوری زباله به صرفه نخواهد بود و در این زمینه شاهد بروز نابسامانی بسیاری خواهیم بود.

میرزاپور خاطرنشان کرد: یکی از بهترین اقدامات در زمینه تفکیک در مبدأ، ایجاد شرکت‌های گردآوری پسماند و جمع‌آوری زباله‌های قابل بازیافت از درب منزل شهروندان است. در برخی موارد از اپلیکیشن‌های خاص نیز استفاده می‌شود و حتی در قبال دریافت زباله قابل بازیافت به شهروندان پاداش مالی نیز پرداخت می‌شود.