دی‌اکسید کربن؛ تهدید یا فرصت؟

گوشه‌ای از بحران‌هایی که زمین با آن مواجه شده مربوط به تغییرات اقلیمی، افزایش دما و کاهش مناطق سرسبز است؛ این بحران با افزایش فعالیت صنایع و استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی شدت گرفته و باعث مشکلات بسیاری در چرخه طبیعت و سیستم بدن خواهد شد.

یکی از عواملی که باعث افزایش آلودگی و تغییرات اقلیمی می‌شود، تولید دی‌اکسید کربن و مدیریت نکردن آن است؛ این ماده در چرخه وجود دارد و همیشه در حال تولید است در نتیجه حذف یا کاهش آن ممکن نیست، اما می‌توان با مدیریت مناسب از آلودگی ایجاد شده توسط این ماده جلوگیری کرد و حجم آلایندگی را کاهش داد. در همین همین رابطه با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

 از چه زمانی بحث آلایندگی به واسطه دی اکسید کربن بر سر زبان‌ها افتاد؟

امروزه نه تنها در ایران بلکه در دنیا به علت ارتباط بسیار نزدیک با آلودگی پیرامون گاز دی‌اکسید کربن (Co2) بحث بسیار است؛ ایجاد این حجم از آلایندگی به زمان انقلاب صنعتی بازمی‌گردد و قبل از آن مشکل کنونی وجود نداشت. با انقلاب صنعتی کارخانه‌ها حجم بسیاری از سوخت‌های فسیلی را استفاده می‌کردند که این کار باعث تولید دی اکسید کربن و ورود آن به جو زمین می‌شود.

 چه عواملی باعث افزایش دی اکسید کربن در جو می‌شود؟

به‌طور کلی زمانی که از سوخت فسیلی استفاده شود، دی‌اکسید کربن نیز تولید می‌شود، به طور مثال احتراق مواد سوختنی در وسایل نقلیه باعث افزایش این ماده در جو می‌شود؛ از عوامل دیگری که در افزایش دی اکسید کربن نقش دارد می‌توان به کاهش جنگل‌ها، پوشش گیاهی و قطع درختان اشاره کرد زیرا این مناطق به عنوان تصفیه کننده هوا شناخته می‌شوند.

 عوارض گاز دی‌اکسیدکربن چیست؟

کمترین تأثیر این ماده که جزو عوارض آن محسوب می‌شود تغییرات اقلیمی است؛ در واقع اگر تولید این ماده مدیریت نشود و تولید آن به صورت بی‌رویه انجام شود کاهش بارندگی، وقوع باران‌های اسیدی، افزایش بیماری‌ها و رادیکال‌های آزاد در بدن از عوارض آن است که می‌تواند بسیار کشنده محسوب شود.

 برای رهایی از بحران تولید بی‌رویه دی‌اکسید کربن چه باید کرد؟

افزایش دی‌اکسید کربن در جو حدود 200 سال زمان برده است و باعث تغییرات اقلیمی شده است؛ برای کاهش تولید این ماده راهی نیست، اما می‌توان تولید آن را کنترل کرد همانطور که کشورهای اروپایی، آمریکایی و چین توانسته‌اند حجم دی‌اکسید کربن خود را کنترل کنند و جز برترین‌های این زمینه مطرح شوند.

 کنترل تولید بی‌رویه دی‌اکسید کربن چگونه ممکن است؟

امکان اینکه دی‌اکسید کربن دیگر تولید نشود، وجود ندارد ولی تولید بی‌رویه آن از طریق اقداماتی خاص قابل کنترل است؛ افزایش پوشش گیاهی، استفاده از نانو جاذب‌ها و… از جمله این اقدامات است. با استفاده از روش بایومس دی‌اکسید کربنی که از کارخانه، ضایعات و سوخت تولید می‌شود قابل کنترل و بهینه سازی است.

 کشورهای توسعه یافته در زمینه کنترل تولید دی‌اکسید کربن چگونه عمل می‌کنند؟

در کشورهایی اروپایی، آسیا شرقی و آمریکا دی‌اکسید کربن را به عنوان یک ماده خطرناک نمی‌شناسند بلکه این ماده را به عنوان یک فرصت برای تبدیل به محصولات بهینه می‌شناسند. با استفاده از الگوریتم‌های خاص از حجم تولیدی دی‌اکسید کربن یک کارخانه چندین محصول بهینه تولید می‌کنند. تصور کنید اگر در مجاورت پالایشگاهی که دی‌اکسید کربن تولید می‌کند چند شرکت تولید محصولات بهینه ایجاد و از حجم آلایندگی این پالایشگاه محصولات بهینه تولید شود؛ در نهایت حجم آلایندگی بسیار کاهش می‌یابد. به طور کلی اگر بخواهیم بر مسئله مدیریت تولید دی‌اکسید کربن متمرکز شویم باید به دید یک فرصت به آن نگاه کنیم زیرا از این ماده می‌توان به راحتی محصولات عالی در زمینه بایومس، کشاورزی، پزشکی و سوخت تبدیل کنیم؛ مسئله کنترل دی‌اکسید کربن همانند تولید واکسن است که از خود بیماری جهت تولید واکسن استفاده می‌شود.

 چه فعالیت‌هایی در مدیریت تولید دی‌اکسید کربن مؤثر است؟

یکی از موضوعاتی که در مدیریت تولید دی‌اکسید کربن مؤثر است استفاده از سوخت‌هایی مانند هیدروژن و بیودیزل است زیرا تا زمانی که از سوخت فسیلی استفاده کنیم حتی اگر معاینه فنی انجام و محدودیت اعمال شود باز هم دی‌اکسید کربن تولید می‌شود؛ مورد دیگری که باید انجام شود رفتن به سمت معماری سبز و افزایش پوشش گیاهی است که می‌تواند در مدیریت دی‌اکسید کربن بسیار مؤثر و مطلوب باشد.

 آیا حذف دی‌اکسید کربن از جو امکان‌پذیر است؟

خیر، در واقع امروزه حذف دی‌اکسید کربن از جو زمین عملی نیست، اما شاید در آینده این امکان فراهم شود. به طور کلی با شرایط فعلی ایران، حذف دی‌اکسید کربن از جو امکان پذیر نیست زیرا نه پوشش گیاهی مناسبی وجود دارد نه امکان اینکه کشور را عاری از صنعت کنیم وجود دارد، اما در کشورهای اروپایی به دلیل اینکه از شیمی سبز پیروی می‌شود، امکان کاهش دی‌اکسید کربن در جو وجود دارد.

 سخن آخر…

دی‌اکسید کربن به شکلی است که همیشه در حال تولید است و در بیشتر محیط پیرامونمان وجود دارد. باید در جهت کاهش عوارض این ماده فعالیت شود؛ ما می‌توانیم با استفاده از چند استارتاپ مطلوب در جهت تبدیل کربن به منافع بهینه گام برداریم، به طور مثال دی‌اکسید کربن جامد بسیار کاربردی است و کارگاه‌های تولید این محصول می‌تواند بسیار رونق بگیرد. درواقع اگر استارتاپ‌ها پیرامون این مسائل فعالیت کنند، گام‌های مثبتی می‌توان برداشت.